Buzdyganek naziemny

Buzdyganek naziemny
(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	parolistowce
Rodzina	parolistowate
Rodzaj	buzdyganek
Gatunek	buzdyganek naziemny
Nazwa systematyczna
Tribulus terrestris L. Sp. Pl. 1: 387. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski

Buzdyganek naziemny (Tribulus terrestris L.) – gatunek rośliny z rodziny parolistowatych. Występuje na znacznych obszarach Afryki, Azji, w Australii oraz w południowej i środkowej Europie, rozprzestrzenił się też gdzieniegdzie poza obszar swojego rodzimego występowania^[4]. We florze Polski występuje rzadko, jako gatunek zawlekany, efemerofit^[5].

Morfologia

Pokrój

Ma rozesłane łodygi o długości 10-30 cm.

Liście

Parzystopierzaste, owłosione.

Kwiaty

Żółte, pięciokrotne.

Owoc

Rozłupnia z 5 kolczastymi rozłupkami, przypominająca nieco głowicę buzdygana (stąd nazwa); po dojrzeniu rozpadają się na 5 rozłupek.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Rośnie najczęściej na glebach piaszczystych, ugorach, obrzeżach pól.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Buzdyganek naziemny jest używany w medycynie chińskiej i indyjskiej ajurwedzie przede wszystkim jako środek tonizujący (wzmacniający). Inny indyjski system medycyny – Unani – uznaje buzdyganek za afrodyzjak, lek uspokajający i moczopędny.

(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0

Owoc buzdyganka naziemnego

W medycynie zachodniej, buzdyganek naziemny jest składnikiem suplementów diety mających zwiększać potencję i wspomagać erekcję u mężczyzn. Na początku lat siedemdziesiątych XX wieku, Jeffrey Peterman, amerykański kulturysta, rozpowszechniał teorię, że buzdyganek naziemny zwiększa także poziom testosteronu i pobudza przyrost mięśni.

Używanie buzdyganka jako afrodyzjaku zapoczątkowało badanie przeprowadzone w latach 70. na bezpłodnych parach, które wykazało zwiększanie się poziomu testosteronu i hormonu luteinizującego u mężczyzn po zastosowaniu badanego ziela. Jednak w roku 2000 stwierdzono, że z powodu braku innych danych na temat działania buzdyganka nie można zakładać jego skuteczności u zdrowych ludzi^[6].

W badaniach z grupą kontrolną nie udało się jak dotąd udowodnić, że buzdyganek powoduje znaczący wzrost poziomu testosteronu^[7][8][9] Badania preparatu zawierającego androstendion i wyciąg z buzdyganka wykazały, że połączenie tych składników nie podnosi poziomu testosteronu bardziej niż sam androstendion^[10]. Nie udowodniono również działania pobudzającego przyrost mięśni ani zwiększania ich siły^[11]. Wykazano natomiast skuteczność buzdyganka we wzmacnianiu zachowań seksualnych u zwierząt^[12]. Pod wpływem wyciągu z buzdyganka naziemnego zaobserwowano u szczurów i królików istotne statystycznie zwiększenie poziomu testosteronu, dihydrotestosteronu i dihydroepiandrostanu^[13] oraz działania sugerujące skuteczność buzdyganka jako afrodyzjaku^[14]. Obserwowane efekty były prawdopodobnie spowodowane stymulacją receptorów androgenowych w mózgu.

Uważa się, że składnikiem aktywnym buzdyganka jest protodioscyna^[15], pochodna DHEA.

Przypisy