Byłe obiekty budowlane w Toruniu

	Byłe obiekty budowlane w Toruniu
	Byłe obiekty budowlane w Toruniu
	; Ruiny Zamku Krzyżackiego
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Typ budynku	kościoły, kamienice, pomniki, cmentarze, obiekty sportowe i inne
Styl architektoniczny	gotyk, barok, modernizm i inne
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Byłe obiekty budowlane w Toruniu
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Byłe obiekty budowlane w Toruniu
	53°01′20″N 18°36′40″E/53,022222 18,611111

Relikty Ratusza Nowomiejskiego, odkryte w 2010 roku w trakcie konserwacji murów XIX-wiecznego kościoła św. Trójcy

Most drewniany przez Wisłę

Pomnik Wilhelma I

Pomnik Poległych, w tle (od lewej) Kościół św. Szczepana, obecny Urząd Miasta i Hotel Polonia (Thorner Hof)

Browar Pomorski

Dawny Ogród Jordanowski im. gen. Tokarzewskiego

Hala sterowcowa

Dawna przystań AZS UMK na Wiśle

Dawny zespół budynków i urządzeń gazowni i wodociągów miasta Podgórza

Cmentarz żydowski

Fragment linii tramwajowej na Chełmińskim Przedmieściu

Budowa osiedla mieszkaniowego na terenie byłego Tormięsu

Modernistyczny Dworzec PKS (nieistniejący)

Zakład Torpo, luty 2019 rok

Byłe obiekty budowlane w Toruniu – zniszczone wskutek wojen, zawirowań historycznych oraz celowych zamierzeń urbanistycznych – baszty, bramy miejskie, mosty, zamki, kamienice mieszczańskie i kościoły w Toruniu^[1].

Historia zniszczeń

XVII-wieczne wojny ze Szwedami, zniszczenie i złupienie miasta^[2]
24 września-9 października 1703 – bombardowanie miasta przez wojska szwedzkie dowodzone przez Karola XII, spłonął Ratusz Staromiejski i dziesiątki kamienic
1813 – przebudowa przez Napoleona Zamku Dybowskiego na twierdzę, rozebranie okolicznych warowni, kościołów (na budulec), spalenie przedmieść dla lepszej widoczności okolicy
lata 1870–1900 – rozebranie przez władze pruskie północnych i zachodnich części fortyfikacji średniowiecznych oraz bram między Starym Miastem a Nowym Miastem (np. w 1880 rozebrano Bramę Mostową). Wiązało się to z brakiem miejsca pod rozbudowę dla mocno rozrastającego się miasta oraz z budową nowoczesnej Twierdzy Toruń. Z czasem na terenach fortyfikacji wokół miasta powstały Planty^[3]
II wojna światowa – polityka III Rzeszy, polegająca na unicestwieniu kultury polskiej, a zwłaszcza żydowskiej^[4]
po 1945 - celowe zamierzenia urbanistyczne, rozbudowa miasta

Wybrane obiekty uległe zniszczeniu lub wyburzeniu

Państwo Krzyżackie (1228-1454)


Nazwa	Budowa	Rozebrany/Zburzony	Stan obecny
Kościół św. Krzyża	1327	1414	teren zielony

Królestwo Polskie (1454-1793)


Nazwa	Budowa	Rozebrany/Zburzony	Stan obecny
Zamek krzyżacki	XIV w.	1454	trwała ruina
Kościół św. Ducha (benedyktynek)	1242	1656	Skwer im. Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej
Zamek Dybów	1423	1703	trwała ruina
Pierwotny Dwór Artusa oraz teatr miejski	1386	1802	Dwór Artusa
Kościół św. Jerzego	1260	1811	Plac NOT
Kościół św. Anny na Podgórzu	1598	1813	nieczynny cmentarz ewangelicki
Kolumna Maryjna	1724	1817

Królestwo Prus (1815-1920)


Nazwa	Budowa	Rozebrany/Zburzony	Stan obecny
Ratusz Nowomiejski	1303	1818	Kościół św. Trójcy, obecnie siedziba Fundacji Tumult
Zabudowania klasztorne franciszkanów przy kościele Wniebowzięcia NMP	XIII w.	1822
Kościół św. Wawrzyńca	XIII w.	1824	teren zielony
Kościół św. Mikołaja wraz z klasztorem dominikanów	1334	1834	Plac Dominikański
Cmentarz Benedyktynek	1667	1837	teren zielony
Most drewniany na Wiśle	1500	lata 80. XIX w.	taras widokowy
Średniowieczne obwarowania: bramy miejskie (Starotoruńska, Chełmińska, Paulińska, Łazienna, Kotlarska, Nowomiejska, Prosta, św. Katarzyny, św. Jakuba), barbakany Starotoruński i Chełmiński, większość murów, fos i baszt	XIII w.	koniec XIX w.

II Rzeczpospolita (1920-1939)


Nazwa	Budowa	Rozebrany/Zburzony	Stan obecny
Pomnik Wilhelma I	1904	1919
Pomnik Poległych	1880	1920
Pomnik Wojaka Pruskiego	ok. 1902	1920	teren zielony
Wiadukt kolejowy na Mokrym	koniec XIX w.	lata 20. XX w.	teren zielony
Cmentarz Boża Męka	1811	1924	zurbanizowana część miasta
Fabryka Drewitza	1842	ok. 1937	sklep Netto

II wojna światowa (1939-1945)


Nazwa	Budowa	Rozebrany/Zburzony	Stan obecny
Wielka Synagoga	1847	1939	kamienica
Pomnik Żołnierzy Wojsk Balonowych	1937	1939	ponowne odsłonięcie obelisku zaplanowano na 2020 rok, podczas obchodów 100-lecia powrotu Torunia do Polski
Pomnik 63. Pułku Piechoty	1931	1939	kamień z tablicą poświęconą 63. Pułkowi Piechoty
Kościół ewangelicki na Podgórzu	1897	1939	teren zielony
Wieża spadochronowa	1937	ok. 1944	teren zielony
Browar Pomorski	1861	1945	skwer, Dom Muz
Koszary 4 Pułku Lotniczego	1930	1945	Toruńska Przędzalnia Czesankowa Merinotex, Sinograf
Gotyckie kamienice przy ul. Żeglarskiej	XV w.	1945	Hotel Gromada Toruń

Okres PRL (1945-1989)


Nazwa	Budowa	Rozebrany	Stan obecny
Ogród Jordanowski im. gen. Tokarzewskiego	1939	po 1945	teren zielony
Cmentarz Bawarczyków	1813	ok. 1950	Zespół Szkół Technicznych
Toruński Zakład Chromolitograficzny	1922	1951	pawilon handlowy
Hala sterowcowa	1911	ok. 1951	Arena Toruń, JW
Hala balonowa	1909	1955	teren zielony
Korty tenisowe przy ul. Moniuszki	1929	ok. 1955	Polska Poczta, Telegraf i Telefon, obecnie Urząd Wojewódzki
Przystań AZS	koniec XIX w.	po 1955	przyczółek mostowy dla przeprawy tymczasowego
Dom Studencki nr 1b	lata 20. XX w.	1961	Osiedle Centrum UMK
Kaplica św. Józefa	1927	1961?	Kościół św. Józefa
Toruń Zachodni	1910	1968	Plac ks. S. Frelichowskiego
Poligonowa kolej wąskotorowa	1884	lata 60. XX w.	zurbanizowana część miasta
Port rzeczny	początek XIII w.	lata 60. XX w.	Bulwar Filadelfijski
Kaplica Serca Jezusa na Mokrym	lata 20. XX w.	lata 70. XX w.	teren zielony
Kaplica cmentarna przy ul. Grudziądzkiej	1839	lata 70. XX w.	teren zielony
Gazownia na Podgórzu	1903	lata 70. XX w.	teren zielony
Stadion Pomorzanina Toruń	początek XX w.	1970	osiedle mieszkaniowe spółdzielni Kopernik
Letnie baseny przy ul. Kujawskiej	lata 20. XX w.	1973	Camping Tramp
cmentarz żydowski	XVIII w.	1975	w 2009 roku częściowo odtworzony
Toruń Elana	1971	1985	zarośnięty peron
Fabryka makaronu L. Sichtau	1874	lata 80. XX w.	pawilon handlowy
Kapliczka św. Jana Nepomucena	1857	lata 80. XX w.	ul. Kościuszki

Po 1989 roku


Nazwa	Budowa	Rozebrany	Stan obecny
linia tramwajowa na Chełmińskim Przedmieściu	1907	1991	planowana odbudowa w latach 2020-2021
Toruń Barbarka	1912	1992	teren zielony
Kaplica św. Antoniego	1938	lata 90. XX w.	plac przed kościołem św. Antoniego
Cmentarz staroluterański	1854	1992	Skwer Inwalidów Wojennych (tablice nagrobne przeniesiono na Cmentarz św. Jerzego)
Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej	1946	1997	teren zielony (tablice z pomnika przeniesiono na Cmentarz Komunalny nr 2 im. Ofiar II Wojny Światowej)
Zakłady Mięsne Tormięs	1884	po 2000	osiedle mieszkaniowe (w budowie)
Międzyszkolny Ośrodek Sportu	1966	po 2000	teren zielony (w przyszłości Europejskie Centrum Filmowe Camerimage)
Polchem	1932	po 2005	sklep Castorama, Awix Racing Arena
Cmentarz komunalny	1912	2006	teren zielony
Dom Uebricka	1880	2006	teren zielony
Hotel Kosmos	1969	2007	Hotel Ibis i Etap
Drewniana kostnica na Cmentarzu św. Jakuba	koniec XIX w.	2008	teren zielony
Modernistyczny dworzec PKS	1938	2008	sklep Netto
Zakłady Sprzętu Sportowego i Turystycznego Polsport	1955	2008	pawilon handlowy
Stadion KS Apator im. Mariana Rosego	1924	2008	centrum handlowe Toruń Plaza
Drosed	1951	2008	osiedle mieszkaniowe (w budowie)
Basen Wodnik	1973	2010	Copernicus Toruń Hotel
Pomorska Fabryka Samochodów, Motorów i Maszyn	1920	po 2010	biurowiec (planowany)
Korty tenisowe Klubu Sportowego "Start - Wisła"	1956	2011	Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki
Torowisko tramwajowe przy ul. Wschodniej	1974	2011	teren zielony (w przyszłości Trasa Wschodnia)
Pomnik Juliana Nowickiego	1956	2012	teren zielony (tablice z pomnika przeniesiono na Cmentarz Komunalny nr 2 im. Ofiar II Wojny Światowej)
Torpo	1947	2019	osiedle mieszkaniowe (w budowie)
Podwalnia bastionu VI	1825	2019	teren zielony

Przypisy

↑ Historia Torunia (pol.). turystyka.torun.pl.
↑ Historia Torunia (pol.). torun.tucoo.pl.
↑ Twierdza Toruń i Forty (XIX w.) (pol.). turystyka.torun.pl.
↑ Toruń w czasie II wojny światowej w obiektywie Kurta Grimma (pol.). muzeum.torun.pl.

Linki zewnętrzne

Szczegółowy opis „Toruń nieistniejący” w Toruńskim Serwisie Turystycznym
Interaktywna mapa „Toruń nie istniejący”
Steiner Georg Friedrich, Das Merkwürdigste in, bey und um Thorn: 50 Zeichnungen, Berlin 1925 [1]

[1] Historia Torunia (pol.). turystyka.torun.pl.

[2] Historia Torunia (pol.). torun.tucoo.pl.

[3] Twierdza Toruń i Forty (XIX w.) (pol.). turystyka.torun.pl.

[4] Toruń w czasie II wojny światowej w obiektywie Kurta Grimma (pol.). muzeum.torun.pl.

[1]

[2]

[3]

[4]

Historia	historia kalendarium kalendarium od 1945 kalendarium UMK kalendarium diecezji obiekty nieistniejące miejsca pamięci
Geografia i turystyka	podział administracyjny turystyka zabytki hotele powodzie i regulacja Wisły parki i tereny zielone Ogród Zoobotaniczny pomniki przyrody Kępa Bazarowa spichrze mury twierdza pomniki kościoły cmentarze
Kultura i oświata	kultura sztuka edukacja kina teatry muzea festiwale uczelnie Szkoła Leśna archiwa biblioteki
Polityka	burmistrzowie i prezydenci flaga herb hejnał konsulaty sądownictwo opieka zdrowotna bezpieczeństwo publiczne
Gospodarka	gospodarka handel i usługi park technologiczny II park technologiczny
Transport	transport kolejowy rowerowy rzeczny mosty i wiadukty
Pozostałe	klimat ludność media religia sport honorowi obywatele wojsko

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne