Bychawa

Bychawa

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Zespół kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela i św. Franciszka z Asyżu, widok od strony parku
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	lubelski
Gmina	Bychawa
Aglomeracja	lubelska
Data założenia	IX-X w.
Prawa miejskie	1537–1870 i od 1958
Burmistrz	Janusz Urban
Powierzchnia	6,69 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	4855[1] 725,7 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 81
Kod pocztowy	23-100
Tablice rejestracyjne	LUB
Położenie na mapie gminy Bychawa Bychawa
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bychawa
Położenie na mapie województwa lubelskiego Bychawa
Położenie na mapie powiatu lubelskiego Bychawa
51°00′57″N 22°31′58″E/51,015833 22,532778
TERC (TERYT)	0609034
SIMC	0955621
Urząd miejski ul. Partyzantów 1 23-100 Bychawa
Strona internetowa
BIP

Bychawa – miasto w Polsce, w województwie lubelskim, w powiecie lubelskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bychawa. Położona na Wyżynie Lubelskiej, 30 km na południe od Lublina nad rzekami Gałęzówką i Kosarzewką. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Bychawa liczyła 4855 mieszkańców^[1].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosiła 6,69 km²^[2].

Bychawa położona jest w historycznej Małopolsce, początkowo należała do ziemi sandomierskiej^[3], a następnie do ziemi lubelskiej. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego woj. lubelskiego.

Odległości do dużych ośrodków miejskich w linii prostej:

• Lublin – 26 km
• Warszawa – 172 km
• Krasnystaw – 44 km
• Biłgoraj – 54 km
• Kraśnik – 24 km
• Opole Lubelskie – 42 km

Ochrona przyrody

Na obszarze miasta znajduje się rezerwat przyrody Podzamcze chroniący zbiorowiska roślinności kserotermicznej z wieloma rzadkimi gatunkami roślin^[4].

Historia

Miejscowość powstała w IX–X w., z tego okresu pochodzi grodzisko. W 1537 z rąk króla Zygmunta Starego miejscowość otrzymała prawo magdeburskie jako prywatne miasto szlacheckie^[5]. Miasto położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie lubelskim w województwie lubelskim^[6]. W XVI wieku pojawiły się pierwsze wzmianki o ludności żydowskiej w mieście. W czasach Królestwa Kongresowego było to miasto prywatne, które położone było w 1827 roku w powiecie lubelskim, obwodzie lubelskim województwa lubelskiego^[7]. W połowie XIX w. Bychawa stała się znaczącym centrum żydowskiego chasydyzmu, posiadającym własny dwór z cadykiem. Wiązało się to z osiedleniem się z mieście Nechemii Jechiela Rabinowicza (syna Jaakowa Icchaka ben Aszera, zwanego Świętym Żydem z Przysuchy). W 1870 władze carskie odebrały Bychawie prawa miejskie. W 1939 roku w Bychawie około połowy mieszkańców stanowiła ludność żydowska^[8]. W grudniu 1940 roku podczas niemieckiej okupacji Niemcy założyli w Bychawie getto. W 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto i wywieźli Żydów do Sobiboru i Majdanka, gdzie ich zamordowali^[8][9]. W 1958 Bychawa otrzymała ponownie prawa miejskie^[10].

Od 1956 do 1975 siedziba powiatu bychawskiego. Ośrodek przemysłu metalowego, spożywczego i odzieżowego.

Według danych z 31 grudnia 2010 miasto miało 5254 mieszkańców^[11].

Zabytki

• Kościół św. Jana Chrzciciela z 1639 roku
• Kapliczka barokowa z połowy XVIII wieku
• Kaplica grobowa na cmentarzu parafialnym z XIX wieku
• Ruiny zamku z 1 połowy XVI wieku
• Zespół dworski
  • Dwór szlachecki z 1 poł. XIX wieku (w ruinie)
  • Ruiny dwóch spichlerzy z 1 połowy XIX wieku
  • Obora z poł. XIX wieku
• dzwonnica drewniana z 1862 roku
• Synagoga w Bychawie z 1810 r.
• Stary cmentarz żydowski w Bychawie
• Nowy cmentarz żydowski w Bychawie
• Cmentarz parafialny w Bychawie
• Cmentarz wojenny z I wojny światowej
• Park pałacowy

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Bychawy w 2014 roku^[12].

Dzielnice^[13]

• Grodzany
• Księżyzna
• Podzamcze
• Polanówka
• Rogalec
• Rudnik
• Walentówka
• Wandzin
• Wola Bychawska
• Wola Mała
• Zadębie

Transport

Przez Bychawę przebiegają 2 drogi wojewódzkie:
droga wojewódzka nr 834 Bełżyce – Niedrzwica Duża – Bychawa – Stara Wieś Druga
droga wojewódzka nr 836 Bychawa – Piotrków – Piaski

Bychawę z Lublinem łączy droga powiatowa. Z przystanku przy ul. Józefa Piłsudskiego do miasta wojewódzkiego kursują regularnie busy przewoźników prywatnych, zarówno przez Żabią Wolę, jak i przez Strzyżewice.

Kultura

Bychawa zasłynęła w świecie dzięki opowiadaniu noblisty Izaaka Bashevisa Singera „Yentl – chłopiec z jesziwy”, zekranizowanemu w 1983 r. przez Barbarę Streisand, która grała główną rolę. Jest to historia dziewczyny z podlubelskiego Janowa, córki rabina, która w przebraniu chłopca studiuje w akademii talmudycznej w Bychawie. Przed II wojną światową w tym mieście mieszkało ponad 70 proc. Żydów^[14].

Co roku w Bychawie odbywa się festyn „W krainie pierogów”, podczas którego organizowane są nieoficjalne Mistrzostwa Świata w Jedzeniu Pierogów. Pierwsza edycja odbyła się w 2000^[15].

Z Bychawy pochodzi piosenkarka Marie.

Sport

Stadion Granitu Bychawa

Miejscowym klubem piłkarskim jest „Granit” Bychawa, grający w sezonie 2022/23 w IV lidze, gr. lubelskiej^[16].

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia św. Jana Chrzciciela i św. Franciszka z Asyżu
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Bychawa-Krzczonów (Sala Królestwa Piotrków Drugi 92A)^[17]

Miasta partnerskie

• Chapelle-sur-Erdre
• Korzec

Galeria

Zobacz też

• powiat bychawski
• Synagoga w Bychawie
• Stary cmentarz żydowski w Bychawie
• Nowy cmentarz żydowski w Bychawie
• Cmentarz parafialny w Bychawie
• Cmentarz wojenny w Bychawie

Przypisy

Bibliografia

• RyszardR. Szczygieł RyszardR. (red.), Dzieje Bychawy, Bychawa-Lublin: Bychawskie Towarzystwo Regionalne, 1994, ISBN 83-903148-0-0, OCLC 69620565 [dostęp 2020-08-15] .
• Bychawa, [w:] Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, t. I, red. Sh. Spector, G. Wigoder, New York 2001, s. 227.
• Dębowczyk M., Kamienica Rajsa, „Głos Ziemi Bychawskiej” 2000, nr 6 (94).
• Dębowczyk M., Ofiary wojny i okupacji z Bychawy i regionu (1939–1944), Bychawa 1997.
• Dębowczyk M., Spór o kirkut, „Głos Ziemi Bychawskiej” 1999, nr 6.
• Hirsz Z. J., Miejsca walk i męczeństwa w powiecie lubelskim, Lublin 1974.
• AlbinA. Koprukowniak AlbinA., Lokalna społeczność gminy bychawskiej i jej aktywność 1864-1918, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1995, ISBN 83-227-0688-X, OCLC 750733582 [dostęp 2020-06-16] .
• Kuwałek R., Żydzi Bychawscy w czasie II wojny światowej, „Głos Ziemi Bychawskiej” 1997, nr 10 (29).
• Trzciński A., Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie, Lublin 1990.

Linki zewnętrzne

• Historia Żydów w Bychawie na portalu Wirtualny Sztetl
• Bychawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 487 .
• Bychawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 284 .
• Publikacje o Bychawie i okolicach w bibliotece Polona