Bydgoskie Przedmieście

Ten artykuł od 2022-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Bydgoskie Przedmieście

Część urzędowa Torunia
Skrzyżowanie ulic: Krasińskiego z Konopnickiej
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miasto	Toruń
Data założenia	1829
Populacja (2016) • liczba ludności	25 458[1]
Strefa numeracyjna	(+48) 56
Kod pocztowy	87-100
Położenie na mapie Torunia
Portal Polska

Bydgoskie Przedmieście (niem. Bromberger Vorstadt) – część urzędowa Torunia zlokalizowana na prawobrzeżu.

Przy podziale miasta dla potrzeb rad okręgów (jednostek pomocniczych gminy), teren Bydgoskiego Przedmieścia współtworzy okręg „Bydgoskie”.

Lokalizacja

Bydgoskie Przedmieście zlokalizowane jest w zachodniej części miasta, od północy graniczy z Bielanami, od wschodu ze Starym Miastem i Rybakami, od południa z rzeką Wisłą, zaś od zachodu ze Starotoruńskim Przedmieściem^[2].

Ulice

Do głównych ulic przecinających lub stanowiących granice Bydgoskiego Przedmieścia zaliczyć należy: al. Jana Pawła II, Bydgoską, Chopina, Gagarina, Łukasiewicza, Reja, Rybaki oraz Kraszewskiego.

Historia

Ul. Mickiewicza (początek XX w.)

Budynek Przedszkola Miejskiego Nr 4 na ul. Bydgoskiej 34

Fragment ul. Sienkiewicza

Fragment ul. Bema

Park Miejski w Toruniu

Ogród Zoobotaniczny - Jeden z niedźwiedzi himalajskich na wybiegu

Dawne Osiedle Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych we wschodniej części dzielnicy

Najwcześniejsze ślady bytności człowieka na tym obszarze sięgają neolitu – przy ul. Mickiewicza odkryto ślady kultury pucharów lejkowatych. W średniowieczu część dzisiejszego Bydgoskiego Przedmieścia położoną najbliżej Wisły – tzn. Rybaki, zamieszkiwali rybacy i flisacy. Na terenie przedmieścia była także wydobywana glina służąca za surowiec toruńskim cegielniom. W tamtym okresie osiedle miało charakter podmiejskich rezydencji oraz rozległych ogrodów bogatszej części mieszkańców. W 1797 powstał tu bardzo efektowny, najstarszy w Polsce ogród zoobotaniczny, który zgodnie z wolą zmarłego 27 czerwca 1827 r. założyciela, Johanna Gottlieba Schultza, stał się własnością Gimnazjum Toruńskiego.

W XIX wieku Bydgoskie Przedmieście stało się placem intensywnej zabudowy, dla przeżywającego duży rozkwit Torunia, któremu brakowało terenów pod inwestycje w ciasnej zabudowie średniowiecznej Starówki. W roku 1817 powstał zamysł stworzenia rozległego Parku Miejskiego, który z racji tego, iż swym zasięgiem obejmował tereny użytkowane wcześniej przez cegielnię, nazwany został „Parkiem Cegielnia” („Ziegelei-Park”). Jest to jeden z najstarszych parków w Polsce o charakterze otwartym (udostępnionym publicznie).

W roku 1884 na zachodnim skraju dzielnicy powstały koszary ułanów. Na przełom XIX i XX w. przypada gwałtowny rozwój budownictwa mieszkaniowego – powstała m.in.: zabudowa ulicy Mickiewicza (ówczesnej Mellienstrasse), przełom wieków to także okres powstania kompleksu koszar oraz budynków szkolnych przy dzisiejszej ul. Sienkiewicza (ówczesnej Schulstrasse i Pestalozzistrasse – pn. część ulicy).

16 maja 1891 r. Bydgoskie Przedmieście zostało połączone linią tramwajową z centrum Torunia – tu też ulokowano zajezdnię tramwajową. W okresie międzywojennym na terenie dzielnicy ulokowane zostały dwie z pięciu placówek dyplomatycznych Torunia (niemiecka i belgijska), natomiast w okresie okupacji hitlerowskiej w jednej z kamienic przy ul. Bydgoskiej mieściła się placówka Gestapo.

Zawsze należała do eleganckiej, prestiżowej dzielnicy elit (pomieszkiwali tu Witkacy i Przybyszewski). W okresie PRL zabrano kamienice prawowitym właścicielom i przydzielono je osobom przypadkowym. Spowodowało to spore zaniedbania w utrzymaniu infrastruktury. Obecnie trwa proces sprzedaży prywatnym właścicielom, dzielnica odzyskuje dawny blask.

W 2011 roku dzielnica została objęta ochroną konserwatorską jako element historycznego układu urbanistycznego Bydgoskiego Przedmieścia i Rybaków^[3].

Nazwa

Osiedle stanowiło kiedyś tereny podmiejskie Torunia, skierowane w stronę Bydgoszczy. Było pierwszym osiedlem kompleksowo zabudowanym na taką skalę poza granicami Starego Miasta (murów miejskich). Było także usytuowane za średniowieczną „Bramą Starotoruńską”.

Obecnie jest dzielnicą położoną w bezpośrednim sąsiedztwie centrum, jednak ze względów historycznych zachowano w nazwie słowo przedmieście.

Dzielnica leży nad Wisłą, w zachodniej części miasta i zajmuje 18,1% powierzchni gminy^[4], zaś w 2011 r. mieszkało tam 17,2% torunian.

Charakterystyka

W przeważającej części są tu reprezentacyjne, zabytkowe secesyjne kamienice XIX-wieczne oraz rezydencje jednorodzinne, często o charakterze zabudowy szachulcowej (tzw. mur pruski). Wzdłuż ulicy Słowackiego stoją stare przedwojenne wille Torunia. Po wojnie zabrano je prawowitym właścicielom i poprzez zarząd ADM oddano w użytkowanie rodzinom bezdomnym, przez co ich część uległa zniszczeniu i nie była modernizowana, niejednokrotnie nawet przez cały PRL. Państwowa własność i brak należytego nadzoru właścicielskiego przez prawie 50 lat stały się głównym źródłem zaniedbań. Obecnie trwa żmudny proces wykupu, reprywatyzowania i modernizowania kamienic. Zabudowa zabytkowa jest częściowo uzupełniana nowymi plombami, kamienicami lub budynkami wielorodzinnymi, zazwyczaj o niższej zabudowie (2–3 piętrowe).

Południową część osiedla stanowi najstarszy publiczny Park Miejski na ziemiach polskich, założony w 1817 roku (niektóre źródła: 1822). Piękny, zabytkowy, z liczną architekturą parkowo-ogrodową (fontanny, ławeczki, staw z łabędziami, tor saneczkowy, tereny rekreacyjne nad Wisłą). Rarytasem jest świeżo odrestaurowana dzięki staraniom toruńskiego fotografika Jacka Chmielewskiego ławka Schillera, na cześć wielkiego niemieckiego pisarza epoki romantyzmu.

W części wschodniej znajduje się najstarszy w kraju Ogród Zoobotaniczny, założony w 1797 roku przez J.G. Schultza. Obecnie poza ogromnymi zbiorami botanicznymi i bogatymi zoologicznymi posiada także ptaszarnię i herpetarium. Największymi zwierzętami ogrodu są żubry i niedźwiedzie.

Od zachodu znajduje się zabytkowa hala wystawowa, zaprojektowana przez architekta K. Ulatowskiego w stylu mauretańskim i wybudowana w 1928 roku. Obecnie mieści zmodernizowane Centrum Targowe PARK Targi Toruńskie. Wystawowe ogrody w stylu francuskim, zniszczone w okresie PRL, są obecnie odrestaurowywane, a zieleń – odtwarzana.

Infrastruktura

Osiedle posiada szkoły, przedszkola, liczne placówki handlowe. Bardzo dobra infrastruktura rekreacyjna (elegancki Park Miejski w stylu angielskim). Dwa kościoły, trzy stacje benzynowe. Kilkanaście mniejszych placówek handlowych, na terenie po Polsporcie powstał Pasaż Zieleniec wraz z supermarketem Piotr i Paweł. Jest to pierwsza z większych placówek handlowych w tej dzielnicy. Na zachodnim skraju osiedla budowane są dwie duże placówki handlowe z galeriami handlowymi: na terenie po Stadionie Żużlowym (kapitał zachodni) – Centrum Plaza

Komunikacja:

• autobusowa: dobra komunikacja MZK wzdłuż północnych granic osiedla.
• tramwajowa: dobra komunikacja MZK wzdłuż północnych i południowych granic osiedla.
• samochodowa: osiedle ma dobre połączenia drogowe we wszystkich kierunkach m.in. drogami:
  • 80 droga krajowa nr 80 w kier. Bydgoszczy
  • 257 droga wojewódzka nr 257 (Toruń Przybyszewskiego – Toruń Wisła – Mała Nieszawka)
• Od wschodu dotyka także do dróg krajowych:
  • 15 droga krajowa nr 15 z kier. Inowrocławia, Poznania, Wrocławia do Olsztyna
  • 91 droga krajowa nr 91 w kier. Gdańska i Łodzi

Na terenie osiedla znajduje się także Miejskie schronisko dla zwierząt, Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, stadnina koni, Toruńskie Centrum Caritas, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, oddział ZUS, Książnica Kopernikańska w Toruniu, Urząd Dozoru Technicznego, Biuro Pomorskie PAH, Urząd Statystyczny i wiele innych. W dzielnicy siedzibę ma Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Wydział Sztuk Pięknych oraz niektóre instytuty i zakłady UMK. Istnieją tu także trzy wojewódzkie szpitale: Wojewódzki Szpital Obserwacyjno-Zakaźny, Szpital Psychiatryczny i Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Toruniu.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Atlanci wspierający wykusz kamienicy, ul. Sienkiewicza 19/21

Detal zdobiący drzwi kamienicy przy ul. Konopnickiej

Maszkaron – ozdoba kamienicy przy ul. Bydgoskiej

Wykusz kamienicy, ul. Mickiewicza 60

Bydgoskie Przedmieście jest najbardziej, obok Starówki, wypełnionym zabytkami osiedlem w Toruniu.

• Park Miejski, jeden z najstarszych publicznych parków miejskich w Polsce, został założony w 1817. Obejmuje 25 ha (z czego 0,5 ha to układ wodny), znajdująca się tu niegdyś restauracja Gustava Behrenda (4 000 miejsc, muszla koncertowa) uchodziła za największe miejsce wycieczkowe w Prusach Zachodnich. Wśród elementów architektury parkowej znajduje się:
  • odrestaurowana ławka Schillera, upamiętniająca niemieckiego pisarza epoki romantyzmu
  • staw z łabędziami
  • rzadkie założenia parkowe o bogatej florystyce i charakterze parków angielskich
  • elementy małej architektury, rzeźby
  • tor saneczkowy
• Ogród Zoobotaniczny, najstarszy, założony w 1797 ogród w Polsce. Ogród jest sukcesywnie rozbudowywany, posiada bardzo bogaty zbiór roślin, zwierzynę krajową i zagraniczną, herpetarium i ptaszarnię. Jego powierzchnia wynosi prawie 4 ha, zgromadzono na niej 55 gatunków drzew, 24 gatunki krzewów i około 50 gatunków zwierząt. W ogrodzie działa Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej. Organizowane są imprezy dla dzieci i młodzieży m.in. festyny z okazji Dnia Dziecka oraz wystawy, w tym Wystawa Fotografii Przyrodniczej „Toruń w obiektywie”. Znajduje się tu:
  • zabytkowy dworek z XVIII wieku, zbudowany na średniowiecznych fundamentach (prawdopodobnie krzyżackiej wieży obserwacyjnej). Według jednej z legend w miejscu dworku miała się niegdyś znajdować świątynia Wenery, postawiona przez rzymskiego legionistę Thorundusa – legendarnego założyciela Torunia
  • Zabytkowa drewniana willa Laegnera z unikalną polichromowaną boazerią z 1900, przeniesiona w 2002 z dzielnicy Mokre z ul. Kościuszki 73 i odrestaurowana.
  • obelisk-pomnik ku czci twórcy ogrodu J. Schultza w 1797 roku, z charakterystyczną figurką ptaka
  • grobowiec założyciela Ogrodu Johanna Gottlieba Schultza
• zajezdnia tramwajowa powstała po roku 1891, wielokrotnie rozbudowywana
• kompleksy koszar (ul. Asnyka, Mickiewicza oraz Sienkiewicza)
• obiekty związane z fortową Twierdzą Toruń, m.in.: Fort IX (fort artyleryjski pośredni powst. w l. 1882–1885 noszący imię Bolesława Chrobrego – do r. 1920 Heinricha von Plauen)
• kompleks budynków szkolnych położony wzdłuż ul. Sienkiewicza (obecnie m.in.: Wydział Sztuk Pięknych UMK oraz V Liceum Ogólnokształcące)
• dawny przytułek dla starców i sierot (Siechenhaus Wilhelm August Stiftung) z 1886 r. (ul. Sienkiewicza)
• budynek dawnego szpitala obywatelskiego przy ul. Słowackiego
• budynki mieszkalne (głównie okazałe kamienice czynszowe skupione wzdłuż ul. Mickiewicza) oraz wille zbudowane w technice szachulcowej (m.in. dom w typie tzw. Doppelhaus przy ul. Bydgoskiej 34/36)
• szachulcowy budynek (ul. Bydgoska 26), w którym od roku 1921 działał pensjonat „Zofijówka” – mieszkali tu m.in.: Stanisław Przybyszewski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Juliusz Osterwa
• przystanek tramwaju konnego „Grzybek” – obiekt architektury parkowej powstały w roku 1843, później użytkowany jako przystanek tramwaju konnego
• gmach Dyrekcji Okręgowej Lasów Państwowych przy ul. Mickiewicza, projektu K. Ulatowskiego
• Dawna Hala Wystawowa „Central Park”, projektu K. Ulatowskiego, rozbudowana w 2006
• Rybaki – dawna osada rybacka o tradycjach średniowiecznych, zabudowana domami z XIX wieku – ryglowymi i drewnianymi konstrukcji sumikowo-łątkowej; zachowany m.in. drewniany zajazd dla flisaków.
• siedziby konsulatów innych państw w Toruniu:
  • Konsulatu Generalnego Niemiec i III Rzeszy – przy ul. Bydgoskiej 34/36 oraz jego Wydziału Paszportowego przy Bydgoskiej 60
  • Konsulat Królestwa Belgii – przy ul. Mickiewicza 20
• wielu budowli w stylu modernistycznym

Galeria

• 

  ul. Chopina 24

• 

  ul. Mickiewicza 86

• 

  ul. Bydgoska 54

• 

  ul. Bydgoska 90

• 

  ul. Konopnickiej 24

• 

  ul. Konopnickiej 20

Zobacz też

• Podział administracyjny Torunia

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Stowarzyszenie Bydgoskie Przedmieście
• Bydgoskie Przedmieście w Toruńskim Serwisie Turystycznym
• Toruńskie corso – miejsca pamięci na Bydgoskim Przedmieściu