Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne „Foton”

Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne „Foton”

Dawna siedziba „Fotonu”, widok znad Doliny Pięciu Stawów w Bydgoszczy
Państwo	Polska
Adres	ul. Piękna 13 85-303 Bydgoszcz
Data założenia	1926 1 stycznia 1950[1]
Data likwidacji	2007
Forma prawna	spółka akcyjna
Udziałowcy	Skarb Państwa
Nr KRS	0000130215
Położenie na mapie Bydgoszczy „Foton” Bydgoszcz
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de „Foton” Bydgoszcz
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 „Foton” Bydgoszcz
53°07′04″N 17°58′52″E/53,117778 17,981111

Typy papierów fotograficznych produkowanych m.in. przez bydgoski „Foton”

Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne „Foton” – istniejąca w latach 1926–2007 fabryka w Bydgoszczy, jedyny w Polsce producent materiałów światłoczułych na podłożu papierowym.

Charakterystyka

Zakład specjalizował się w produkcji papierów fotograficznych czarno-białych różnych gatunków i odcieni (do powiększeń i kopii stykowych, zawodowych i amatorskich, dokumentowych i rejestracyjnych), papierów do odbitek kolorowych, płyt fotograficznych o zróżnicowanych właściwościach (m.in. do przeźroczy i dla poligrafii), chemikaliów, folii światłoczułej, szkła fotograficznego, filtrów ciemniowych oraz materiałów pozytywowych.

W swej ofercie bydgoski „Foton” posiadał papiery fotograficzne o różnej gradacji: miękki (58°), specjalny (50°), normalny (42°), twardy (34°) i bardzo twardy (26°), papiery chlorosrebrowe i bromosrebrowe^[2].

Historia

Okres międzywojenny

Założycielem jednej z pierwszych w kraju wytwórni artykułów fotochemicznych (płyty fotograficzne, błony, papiery i chemikalia), znanej przed wojną pod nazwą Fabryka płyt, błon i papierów fotograficznych „Alfa” był przemysłowiec Marian Dziatkiewicz^[3]. Produkcję rozpoczął w 1926 przy ul. Garbary w Bydgoszczy. Wysoka jakość wyrobów ze znakiem „Alfa” przyniosła firmie rozgłos i uznanie odbiorców mimo konkurencji firm zagranicznych^[4].

Po rozbudowie zakładu w początkach lat 30. XX w. powiększył się asortyment wyrobów i podniosła ich jakość, która dorównywała takim markom jak Kodak, czy Agfa^[4]. W 1934 fabryka wyprodukowała pierwsze partie rentgenowskich błon dentystycznych i papierów rentgenowskich oraz błony „Kinopozytyw” dla polskiej kinematografii^[4].

Wytwórnia dysponowała w tym czasie pięcioma maszynami do nakładania emulsji i produkowała milion m² papierów fotograficznych, 30 tys. m² płyt i błon fotograficznych rocznie^[4]. Na kondycję przedsiębiorstwa w niewielkim stopniu wpłynął wielki kryzys, gdyż zakład nie miał w Polsce konkurencji. Tuż przed II wojną światową fabryka zatrudniała 300 osób, a jej moce produkcyjne były w pełni wykorzystane^[5].

Okres okupacji niemieckiej

W czasie okupacji niemieckiej fabryka przeszła pod komisaryczny niemiecki zarząd i wznowiła produkcję pod nazwą Fabrik Fotochemischer Erzeugnisse (Fabryka Wyrobów Fotochemicznych) „Opta”^[6].

Okres PRL

Po II wojnie światowej zakład prowadził działalność przy ul. Garbary 3 pod zarządem państwowego przedsiębiorstwa „Film Polski”, a od 1946 pod dawną nazwą „Alfa”. Na początku 1948 zatrudnienie w przedsiębiorstwie wynosiło 188 osób^[7]. W tym czasie produkował taki sam asortyment jak przed wojną (m.in. płyty szklane: Omega, Ultrapan oraz graficzne) i był jedynym przedsiębiorstwem tej branży, pracującym na potrzeby krajowe. Druga, warszawska, fabryka fotochemiczna została uruchomiona dopiero w 1949 po usunięciu zniszczeń wojennych. Od tego czasu obydwa zakłady, bydgoski i warszawski, nosiły wspólną nazwę „Foton”, lecz uległy specjalizacji. Zakład warszawski zajmował się produkcją materiałów światłoczułych na podłożu przeźroczystym (błony, filmy), a bydgoski papierów, płyt i chemikaliów^[4].

Produkcja Bydgoskich Zakładów Fotochemicznych zwiększyła się w ciągu 15 lat (1950-1965) czterokrotnie: papierów fotograficznych do 4,5 mln m², chemikaliów do 900 ton i płyt fotograficznych do 30 tys. m² rocznie. Produkcję prowadzono w oparciu o angielską technologię (licencję na skalę przemysłową wdrożono w 1975 roku)^[8]. W tym czasie zakład przeszedł pod kierownictwo Ministerstwa Przemysłu Chemicznego, a dla potrzeb realizacji umowy licencyjnej w 1969 zbudowano nowy kompleks produkcyjny przy ulicy Pięknej 15 na Szwederowie^[4].

W połowie lat 60., gdy Warszawskie Zakłady Fotochemiczne „Foton” zaprzestały produkcji barwnych materiałów fotograficznych, pozostałe zapasy komponentów wraz z opracowaną technologią przekazano do Bydgoszczy, gdzie wykorzystano je do opracowania papieru barwnego i zestawu wywołującego „Fotoncolor”^[2]. Uruchomiono również laboratorium zajmujące się obróbką tych materiałów dla klientów z całej Polski^[4]. Rodzimą technologię udało się pomyślnie opracować wspólnie z Zakładem Fototechniki Politechniki Wrocławskiej, jednak wdrożenie jej do masowej produkcji hamował brak specjalistycznego parku maszynowego, które można było zakupić wyłącznie w krajach kapitalistycznych. W pierwszej kolejności sprowadzono do Bydgoszczy izotopowy miernik grubości emulsji, który wykorzystano dopiero po kilku latach po połączeniu z nowoczesnym agregatem odlewniczym^[9].

W 1970 w bydgoskim „Fotonie” uruchomiono zakład doświadczalny dla zabezpieczenia perspektywicznych potrzeb polskiego przemysłu fotochemicznego pod kątem opracowania nowych technologii oraz zaprojektowania potrzebnych do tego maszyn i urządzeń. W 1973 podjęto decyzję o rozbudowie zakładu, który miał zwiększyć produkcję pięciokrotnie^[4]. Pod koniec lat 70. w laboratoriach „Fotonu” opracowano dwa rodzaje materiałów negatywowych „Foton Negatyw NB01 i NB04”, które sprzedawano w latach 80. XX wieku^[2] Podjęto również produkcję papierów rejestracyjnych przeznaczonych do elektrokardiografii oraz taśm rejestracyjnych prędkości pociągów^[8]. Zakład w 1976 roku zatrudniał około 900 pracowników, głównie kobiety^[8].

Szczytowy poziom eksportu Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne „Foton” osiągnęły w latach 1960–1968, kiedy około 20% ogólnej produkcji sprzedawano w Indiach, Brazylii i Turcji. W latach 70. XX wieku zasadniczymi kierunkami eksportu stały się Bliski Wschód, Afryka Północna i Ameryka Środkowa. Przed 1985 wysyłano także papier czarno-biały do ZSRR, Szwecji i Stanów Zjednoczonych, a papier do fotografii barwnej do Bułgarii oraz błony fotograficzne na Węgry, do Jugosławii i Ekwadoru. Na przełomie lat 80. i 90. wyeksportowano znaczną ilość papieru do fotografii barwnej wraz z chemikaliami do ich obróbki do ZSRR^[10]

Bydgoski Foton należał do Zjednoczenia Przemysłu Organicznego „Organika”, z siedzibą w Warszawie.

Okres III RP

28 lutego 1992 na skutek przekształcenia zakładu w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa powstał Foton SA^[8]. W 1997 większościowym właścicielem pakietu akcji spółki został koncern FOMA Bohemia Hradec Králové z Czech. Po transformacji ustrojowej w latach 90. XX wieku zakład przeżywał trudności z powodu skurczenia rynku fotografii analogowej. Kontynuowano produkcję materiałów dla obrazowej diagnostyki medycznej oraz papierów dla rejestratorów prędkości^[8]. Kiedy w XXI wieku niemal cały rynek opanowała fotografia cyfrowa, w firmie zaczęły się poważne problemy. W efekcie tej sytuacji 1 stycznia 2007 spółka została postawiona w stan upadłości^[11]. Podobny los spotkał bliźniacze Warszawskie Zakłady Fotochemiczne „Foton”.

W 2007 działalność handlową spółki przejęła firma FOTON-BIS Sp. z o.o. z siedzibą przy ul. Pięknej 13 w Bydgoszczy.

Odniesienia w kulturze

Na temat kobiet pracujących w fabryce wydanono książkę autorstwa Małgorzaty Czyńskiej i Katarzyny Gębarowskiej^[12] „Kobiety Fotonu”^[13][14]. W książce znajdują się zapiski mówiące o wyborach zawodowych, sytuacji kobiet w przemyśle, a także o miłościach i małżeństwach zawiązanych w ciemni fotograficznej. Swój głos dołączyły również artystki fotografki – Teresa Gierzyńska, Jolanta Marcolla oraz Natalia LL, które przez kilkadziesiąt lat pracowały na materiałach Fotonu.

Przypisy