Bylica pospolita

Bylica pospolita

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	bylica
Gatunek	bylica pospolita
Nazwa systematyczna
Artemisia vulgaris L. Sp. pl. 2:848. 1753

Bylica pospolita (Artemisia vulgaris L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Rodzime obszary jego występowania to Europa, znaczna część Azji oraz Algieria i Tunezja^[3]. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się również w Ameryce Północnej i innych rejonach świata^[3]. W Polsce gatunek bardzo pospolity na całym niżu, oraz na pogórzu. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy^[4].

W języku ukraińskim określana jako nechworoszcz (ukr. нехворощ) lub czornobyl (ukr. чорнобиль), od której to nazwy pochodzi nazwa miasta Czarnobyl^[5].

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona, bruzdowana, silnie rozgałęziona, osiąga wysokość 50–220 cm. W dolnej części jest naga i często czerwono nabiegła, w górnej wełnisto owłosiona^[4].

Liście

Ulistnienie skrętoległe. Liście pojedynczo lub podwójnie pierzastodzielne, na górnej stronie nagie i ciemnozielone, na dolnej biało kutnerowate^[4]. Odcinki liści jajowate lub podłużne, o szerokości 0,2–1 cm, brzegach głęboko i dość rzadko piłkowanych^[6].

Kwiaty

Zebrane w szerokojajowate koszyczki o długości do 4 mm. Koszyczki tworzą gęste wiechy na szczytach łodyg. Listki okrywy koszyczków są szaro wełnisto owłosione i posiadają na grzbietach zielona smugę. Kwiaty żółtawe do czerwonobrązowych, wszystkie rurkowate 0 5-ząbkowej koronie. Wyrastają z nagiego dna kwiatowego. Kwiaty brzeżne to kwiaty żeńskie, środkowe, liczniejsze są kwiatami obupłciowymi^[4].

Owoc

Ciemnobrunatna i połyskująca niełupka o długości do 1,7 mm ze srebrzystymi smugami i bez puchu kielichowego^[4].

Kwiaty

Pokrój

Liście

Biologia i ekologia

Rozwój

Bylina, chamefit. Kwitnie od lipca do września, jest wiatropylna. Ma intensywny zapach^[7].

Siedlisko

Rośnie głównie na siedliskach ruderalnych, segetalnych i półnaturalnych: na nieużytkach, terenach kolejowych, wyspiskach, miedzach, przydrożach, na polach uprawnych, w rowach i nad rzekami^[4]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Artemisietea vulgaris, Ass. Arctio-Artemisietum^[8].

Cechy fitochemiczne

Roślina trująca: w większych ilościach jest toksyczna^[9].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n= 16^[9].

Korelacje międzygatunkowe

Pasożytują na niej niektóre gatunki grzybów: Puccinia tanaceti, Mycovellosiella ferruginea, Septoria artemisiae, Golovinomyces artemisiae i żeruje wiele gatunków muchówek, pluskwiaków i motyli^[10].

Zastosowanie

• Roślina lecznicza: o podobnym działaniu do bylicy piołun, tylko znacznie słabszym. Niegdyś stosowana w medycynie ludowej, nie znajduje się jednak w oficjalnym wykazie roślin leczniczych Farmakopea polska^[11]. Ziele Herba Artemisiae i korzeń Radix Artemisiae vulgaris zawierają olejki eteryczne, żywicę, gorycz^[12]. W surowcach tych znajdują się także związki o działaniu bakteriostatycznym i przeciwnowotworowym. Ziele bylicy pospolitej używane jest głównie w dolegliwościach ze strony układu pokarmowego; przy wzdęciach, niedokwaśności, kolce jelitowej, nieżytach i bólach brzucha. Poprawia apetyt i ułatwia przyswajanie pokarmów – z tego powodu szczególnie polecana jest dzieciom i rekonwalescentom. Zaleca się jej używanie w mieszance ziołowej z krwawnikiem, rumiankiem, bazylią i majerankiem. Działa leczniczo również przy schorzeniach wątrobowych – w tym celu jednak skuteczniejsze są napary sporządzone z mieszanki ziół zawierających bylicę pospolitą, miętę pieprzową, estragon, mniszek lekarski, jałowiec i owoc dzikiej róży. Korzeń bylicy pospolitej natomiast nie jest używany przy dolegliwościach pokarmowych. U dzieci najczęściej używany jest jako środek przeciwskurczowy, u dorosłych natomiast w neuropatiach, nerwobólach i przy padaczce. Bylica pospolita nie powinna być używana przez kobiety w ciąży, kobiety karmiące i osoby z krwawieniami z przewodu pokarmowego, silnie osłabione, z zapaleniem wyrostka robaczkowego czy hemoroidami^[11].
• W tradycyjnej medycynie chińskiej bylicą pospolitą zwalczano gorączkę, a dym z palonych ziół podobno leczył astmatyków. Niewielkimi ilościami odwarów leczono zatrucia ciążowe (większe ilości tych odwarów powodują poronienia)^[11].
• Sztuka kulinarna: używana jako bardzo aromatyczna i gorzka przyprawa. Nadają się do tego celu wierzchołki młodych pędów zbierane przed pojawieniem się pąków kwiatowych. Przyprawa z bylicy ma korzenny zapach i gorzki smak. Ma zastosowanie do potraw mięsnych, dań z kapusty i grzybów oraz zupy jarzynowej i cebulowej^[7]. Można nią przyprawiać również jajecznicę lub omlet, w ilości jednej łyżeczki posiekanych liści na kilka jaj. W niewielkich ilościach może być zastosowana do sałatek, w większych ilościach jest trująca^[13].
• Suszone liście i wierzchołki pędów mogą być używane do sporządzania herbat ziołowych^[13].
• Można z niej wykonać nalewkę na winie. Pita codziennie w ilości 6-8 łyżeczek działa wzmacniająco^[11].
• Dawniej używano bylicy do przyprawiania piwa^[13].
• Otrzymywany z bylicy pospolitej olejek eteryczny używany jest do aromatyzowania mydeł, płynów do mycia naczyń, proszków do prania^[7].
• Ziele zawieszone w stajni odstrasza gzy, a włożone do psiej budy odstrasza pchły^[7]. Palone zioło działa odstraszająco również na komary^[11].
• Ziele było dawniej czasami używane do sporządzania mioteł^[11].

Udział w kulturze

• Bylica pospolita była u Słowian ważną rośliną rytualną, magiczną i leczniczą. Wierzono, że zerwana przed wschodem słońca w wigilię św. Jana i zawieszona w domu będzie go chronić. Oplatano nią przydrożne krzyże, co miało je chronić przed czarownicami. Bylicą oplatano także drzwi do komory i wkładano ją do trumny pod głowy zmarłych, aby ich dusza mogła spokojnie odejść i nie straszyła ludzi^[7].
• W średniowieczu u niektórych ludów istniał przesąd, że włożone do butów ziele bylicy usuwa zmęczenie nóg^[11].

Przypisy