Bystrze (województwo pomorskie)
| wieś | |
 Dom podcieniowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2006) | 220 |
| Strefa numeracyjna | 55 |
| Kod pocztowy | 82-213[1] |
| Tablice rejestracyjne | GMB |
| SIMC | 0152655 |
Położenie na mapie gminy Miłoradz _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Miłoradz") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu malborskiego  | |
 54°02′05″N 18°51′18″E/54,034722 18,855000 | |
Bystrze (niem. Biesterfelde[2]) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie malborskim, w gminie Miłoradz na obszarze Wielkich Żuław Malborskich, Wieś znajdowała się na szlaku żuławskiej kolei wąskotorowej.
Wieś królewska położona była w II połowie XVI wieku w województwie malborskim[3].
Na początku XIX w. wieś zamieszkiwało 166 osób, w tym 10 menonitów[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.
Zabytki
Według rejestru zabytków NID[5] na listę zabytków wpisane są:
- kaplica cmentarna, XIV/XV, nr rej.: A-77 z 12.06.1957
- dom podcieniowy nr 5/7 (dec. 21 ?), drewniano-szachulcowy, 1819, 1963, nr rej.: A-329 z 11.09.1962.
Kostnica gotycka (ossuarium) pochodzi z końca XIV w. i pierwotnie znajdowała się w sąsiedztwie kościoła parafialnego. We wnętrzu pozostałości (wyblakłe fragmenty tynku) trzech gotyckich malowideł ściennych z ok. 1400 (Deesis: Chrystus Pantokrator adorowany przez Matkę Boską i św. Jana Apostoła (względnie św. Jana Chrzciciela), Sąd Ostateczny, Matka Boska - pośredniczka i opiekunka wiernych, okrywająca płaszczem ludzi i dusze zmarłych u wrót raju, trzy sceny wyobrażające piekło, personifikacje dobrych i złych uczynków)[4][6]. Złożono w niej kości poległych w wojnie trzynastoletniej. W 1590 w ossuarium uderzył piorun, powodując znaczne zniszczenia, które następnie usunięto. Ostatnia renowacja miała miejsce w 1970[4].
Kaplica murowana z czerwonej cegły na zaprawie wapiennej, zwieńczona półkolistą kopułą z czterema ceglanymi żebrami oraz metalową kulą. Podobne, lecz młodsze ossuarium na Żuławach znajduje się w Lisewie Malborskim[4].
Dom podcieniowy nr 7 o konstrukcji szachulcowej na kamiennej podmurówce pochodzi z 1819 r., budowniczy Jakub Jamvet (sygnatura na jednej z belek gzymsowych). Podcień wspiera 8 drewnianych kolumn zwieńczonych kapitelami w porządku jońskim. Spośród innych domów podcieniowych na Żuławach wyróżnia się zastosowaniem drewnianych, bogato zdobionych detali architektonicznych (gzymsów, desek narożników, festonów podcienia, dekoracyjnych drzwi wejściowych)[4].
Ponadto we wsi znajdują się:
- cmentarz mennonicki
- dom podcieniowy nr 21 o konstrukcji szachulcowej z początku XIX wieku.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 132 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Malbork i okolice na starej pocztówce. Elbląg: Uran, 2016. ISBN 978-83-60138-66-3.
- ↑ Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku : suplement. Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2021, k. 1.
- ↑ a b c d e Maria Giedz. Gotyckie ossuarium. „Magazyn Solidarności”, marzec 2018. Zarząd Regionu Gdańskiego NSZZ "Solidarność".
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 65 [dostęp 2020-03-22].
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 s. 59 ISBN 83-7200-631-8
Media użyte na tej stronie
Autor:
Mapa gminy Miłoradz, Polska
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.92 N
- S: 53.40 N
- W: 16.65 E
- E: 19.75 E
Autor:
Mapa powiatu malborskiego, Polska
Herb gminy Miłoradz, woj. pomorskie
Autor: Katiana89, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kaplica cmentarna w Bystrzu. Wnętrze. Szczątkowy widok na jedyną już zachowaną polichromię zdobiącą ściany - CHRYSTUS ADOROWANY PRZEZ MATKĘ BOSKĄ I ŚWIĘTEGO JANA APOSTOŁA (ściana wschodnia). Ossarium z cenną gotycką polichromią to jedyny tego rodzaju zabytek na ziemiach polskich.
Autor: Katiana89, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Bystrze - gotycka kaplica cmentarna z pierwszej połowy XIV w. zbudowana w celu złożenia kości poległych w wojnie trzynastoletniej. Kaplica murowana z czerwonej cegły na zaprawie wapiennej, zwieńczona półkolistą kopułą z czterema ceglanymi żebrami oraz kulą.
Autor: tomasz przechlewski from Sopot, Poland, Licencja: CC BY 2.0
Bystrze - dom podcieniowy nr 5/7