Bystrzyca (kraj morawsko-śląski)

Bystrzyca
Bystřice
	gmina
	(c) I, Ondřej Žváček, CC BY 2.5; Widok na Bystrzycę z północy
Herb	Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	morawsko-śląski
Powiat	Frydek-Mistek
Kraina	Śląsk
Starosta	Roman Wróbel (2014)
Powierzchnia	16,09 km²
Populacja (2015); • liczba ludności	; 5229
Kod pocztowy	739 15
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba obrębów ewidencyjnych	3
Liczba części gminy	1
Liczba gmin katastralnych	1
	Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego Bystrzyca
	Położenie na mapie Czech (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bystrzyca
	49°38′N 18°44′E/49,635556 18,730833
	Strona internetowa
	Portal Czechy

Bystrzyca (cz. Bystřice, niem. Bistritz) – wieś gminna na Śląsku Cieszyńskim w Czechach, w kraju morawsko-śląskim (powiat Frydek-Mistek).

Jest to największa miejscowość w Republice Czeskiej, która nie posiada statusu miasta ani miasteczka.

Nazwa

Nazwa osady, w formie Bistrzicze, wymieniana jest po raz pierwszy w 1523 r. w spisie wsi zobowiązanych do brania piwa z browaru miejskiego w Cieszynie. Następnie nazwa wsi w dokumentach pojawiała się jako m.in. wes Bystrzycze (1621), Bystrzice (1652), von Bystrzycz (1657), in villa Bystrzica (1679), Dorf Bystrzitz (1692), Bistrica (1724), Bistrzitz, pohlnish: Bistrzicza (1804) i Bystrzyca (1900)^[2].

Historia

Początków Bystrzycy należy szukać w przywileju księcia cieszyńskiego z 1470 r., którym nadał on pierwszemu osadnikowi na tym terenie ziemię z prawem założenia młyna o jednym kole i karczmy, tworząc w ten sposób wójtostwo dziedziczne. Nadanie to potwierdził książę Kazimierz II w 1503 r., a następnie (na prośbę wójta Jana Sturcza) w 1595 r. książę Adam Wacław, który pozwolił dostawić w młynie drugie koło młyńskie, jednak jednocześnie nałożył na posiadaczy wójtostwa czynsz od gruntu i młyna, tzw. furmańskie, daninę w naturze dostarczaną na cieszyński zamek oraz dziesięcinę w zbożu dla duchownego z Wędryni.

Zasiedlanie nowej wsi następowało powoli. Przez długi czas osadnicy budowali swoje zagrody w rozproszeniu, na łąkach i wyrębach wśród lasów. Ze względu na skromną ilość terenów zdatnych do uprawy roli, zajmowali się głównie pasterstwem: jednym z pierwszych osadników był Jerzy Wałach, który osiadł na "wyrobisku" i płacił z niego czynsz zw. "krówne". W XVI w. bystrzyczanie paśli głównie na Pasiekach za Olzą, które im wymierzono – tam, gdzie dziś znajduje się osiedle Bystrzycy o tej samej nazwie. W następnym wieku tereny pastwiskowe sięgnęły już po szczyty gór po obu stronach Olzy. Na Łączce powstały dwa szałasy: wójtowski z 372 owcami i Jónka Urbańczykowego z 343 owcami.

Od czasów reformacji większość mieszkańców wsi była protestantami. Taka też uwaga znalazła się w protokole wizytacyjnym archidiakona opolskiego z 1679 r. Po wydaniu patentu tolerancyjnego w 1782 r. z Kościoła katolickiego wystąpiły dodatkowo 84 osoby tak, że w 1784 r. było tu jedynie 37 katolików, a w 1846 tylko 34. Dopiero od II poł. XIX w. notowany jest wzrost liczby wiernych katolickich, do 269 w 1910 r.^[3] Do dziś Bystrzyca jest jedną z najbardziej ewangelickich wsi na Zaolziu^[4].

W pierwszej połowie XIX w. w Bystrzycy było wielu "sanetrorzy" – wędrownych robotników, migrujących corocznie do pracy przy "warzeniu" saletry potasowej na terenach dzisiejszej Słowacji. Również w XIX w. wieś była znanym ośrodkiem koronkarstwa klockowego, którą to metodą wykonywano tu koronkowe "czółka" do "czepców czółkowych", wchodzących zarówno w skład żeńskiego stroju "wałaskiego" (cieszyńskiego) jak i góralskiego. W tym samym czasie wydobywano tu rudę żelaza dla huty w Trzyńcu. Nieco później w Bystrzycy wyrabiano w dużych ilościach dla potrzeb trzynieckiej huty proste miotły z witek brzozowych, co przyniosło mieszkańcom wsi pogardliwy przydomek "mietlorzy". Według austriackiego spisu ludności z roku 1910 było w Bystrzycy 2426 mieszkańców, z tego 2382 (98,2%) jako ich język codzienny (Umgangssprache) podało polski, 13 (0,5%) czeski a 31(1,3%) niemiecki^[5]. Pod względem politycznym miejscowość zamieszkała była głównie przez pro-polskich ewangelików. Okolica była czasem nazywana w ówczesnej prasie „Michejdaland“, a w wyborach parlamentarnych w latach 1907 i 1911 bez problemu wygrywał tu Jan Michejda.

Zabytki

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Kościół ewangelicko-augsburski

Obiektami zabytkowymi w miejscowości są^[6]:

Kościół katolicki pw. Podwyższenia Świętego Krzyża – drewniany, wzniesiony wg projektu Albína Prokopa w 1899 r. w miejsce starszego, pochodzącego zapewne z 1587 r.^[7] Zbudowany w stylu historyzującym, jednonawowy, z węższym, ośmiobocznie zamkniętym prezbiterium i z czworokątną wieżą na osi, zwieńczoną izbicą przykrytą ostrosłupowym dachem.

Kościół ewangelicko-augsburski – murowany, wybudowany w stylu empire w latach 1811-1817, z wieżą z 1848 roku. Kościół jest użytkowany przez dwa zbory protestanckie: Śląskiego Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego Wyznania i Luterańskiego Ewangelickiego Kościoła Augsburskiego Wyznania^[8].

Poza zabytkami, w Bystrzycy znajdują się także inne obiekty o znaczeniu historycznym:

Stare cmentarze przy obu kościołach. Od początku istnienia kościoła katolickiego był przy nim cmentarz. Początkowo grzebano na nim wspólnie katolików i ewangelików. Gdy jego powierzchnia okazała się niewystarczająca, gmina poszerzyła go w roku 1784 i ponownie w 1839, dokupując lub wynajmując sąsiednie grunty od miejscowych gospodarzy. W 1849 r. ewangelicy założyli własny cmentarz, zwany później "starym kierchowem", jednak już w 1860 r. okazał się on nieodpowiednim. W związku z tym zakupili oni grunt w sąsiedztwie cmentarza katolickiego, a sprowadzona komisja przydzieliła im dodatkowo 275 sążni kwadratowych z terenu cmentarza katolickiego. Zgodnie z rozporządzeniem Rządu Krajowego w Opawie cmentarz ewangelicki musiał zostać oddzielony parkanem i posiadać osobne wejście^[9].

Komunikacja

We wsi znajduje się stacja kolejowa Bystřice (Bystrzyca), leżąca na linii kolejowej nr 320 (Bogumin – Mosty koło Jabłonkowa).

Sport

Swoją siedzibę miał tu klub piłkarski Groń Bystrzyca.

Postacie związane z Bystrzycą

W Bystrzycy urodzili się m.in.^[8]:

Jan Lasota (1883-1973) – polski działacz społeczny, pastor ewangelicki i polityk komunalny,
Oskar Michejda (1885-1966) – pastor ewangelicki, zwierzchnik Kościoła Luterańskiego w Czechosłowacji
Kornel Michejda (1887-1960) – polski chirurg, prezes Towarzystwa Chirurgów Polskich, autor podręczników z zakresu chirurgii
Karol Śliwka (1894-1943) – polski działacz społeczny i komunistyczny.
Wiktor Niemczyk (1898-1998) – polski biblista, pastor ewangelicki, jeden z tłumaczy Biblii Warszawskiej, zwanej „Brytyjką”
Jerzy Cymorek (1904-1971) – pastor ewangelicki, biskup SCEAV
Adam Michejda (1916-1961) – polski lekarz,
Wilhelm Stonawski (1926-2009) – pastor ewangelicki, biskup wpierw SCEAV, a w latach 1995-2000 biskup LECAV
Jan Niedoba (ur. 1949) – pastor ewangelicki, od 2000 roku biskup LECAV
Tadeusz Wantuła (ur. 1950) – polski pisarz i działacz narodowy,
Jan Wacławek (ur. 1954) – pastor ewangelicki, od 2011 r. biskup SCEAV

Przypisy

↑ Český statistický úřad: Informativní počet občanů v ČR ve všech obcích, v obcích 3. typu a v městských částech (cz.). W: Počty obyvatel v obcích [on-line]. Ministerstvo vnitra České republiky, 2015-01-01. [dostęp 2015-04-08].
↑ Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego, wyd. Uniwersytet Śląski, Katowice 1984 ISBN 82-00-00622-2, s. 50
↑ Londzin Józef: Kościoły drewniane na Śląsku Cieszyńskim (z pośmiertnych zapisków Autora przejrzał, uzupełnił I do druku przygotował ks. Rudolf Tomanek), Nakładem i drukiem „Dziedzictwa błog. Jana Sarkandra”, Cieszyn 1932, s. 44.
↑ Mirosław J.M.J. Barański Mirosław J.M.J., Beskid Śląski. Przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 378, ISBN 978-83-89188-71-7, OCLC 297532256 .
↑ StanisławS. Zahradnik StanisławS., Struktura narodowościowa Zaolzia na podstawie spisów ludności 1880-1991, Trzyniec: s. n., 1991, OCLC 749519031 [dostęp 2020-06-21] (pol.).
↑ Národní památkový ústav: Zabytki powiatu Frydek-Mistek (cz.). [dostęp 2013-10-07].
↑ Londzin Józef: Kościoły drewniane na Śląsku Cieszyńskim ..., s. 38
↑ ^a ^b Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 237. ISBN 978-83-933109-3-7.
↑ Londzin Józef: Kościoły drewniane na Śląsku Cieszyńskim ..., s. 43

[1] Český statistický úřad: Informativní počet občanů v ČR ve všech obcích, v obcích 3. typu a v městských částech (cz.). W: Počty obyvatel v obcích [on-line]. Ministerstvo vnitra České republiky, 2015-01-01. [dostęp 2015-04-08].

[2] Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego, wyd. Uniwersytet Śląski, Katowice 1984 ISBN 82-00-00622-2, s. 50

[3] Londzin Józef: Kościoły drewniane na Śląsku Cieszyńskim (z pośmiertnych zapisków Autora przejrzał, uzupełnił I do druku przygotował ks. Rudolf Tomanek), Nakładem i drukiem „Dziedzictwa błog. Jana Sarkandra”, Cieszyn 1932, s. 44.

[4] Mirosław J.M.J. Barański Mirosław J.M.J., Beskid Śląski. Przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 378, ISBN 978-83-89188-71-7, OCLC 297532256 .

[5] StanisławS. Zahradnik StanisławS., Struktura narodowościowa Zaolzia na podstawie spisów ludności 1880-1991, Trzyniec: s. n., 1991, OCLC 749519031 [dostęp 2020-06-21] (pol.).

[6] Národní památkový ústav: Zabytki powiatu Frydek-Mistek (cz.). [dostęp 2013-10-07].

[7] Londzin Józef: Kościoły drewniane na Śląsku Cieszyńskim ..., s. 38

[ReferenceA-8] Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 237. ISBN 978-83-933109-3-7.

[9] Londzin Józef: Kościoły drewniane na Śląsku Cieszyńskim ..., s. 43

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne