Bystrzyca Kłodzka

Bystrzyca Kłodzka

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Panorama Bystrzycy Kłodzkiej
Herb
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Bystrzyca Kłodzka
Data założenia	XI wiek
Prawa miejskie	przed 1319 r.[1]
Burmistrz	Renata Surma
Powierzchnia	10,74 km²
Wysokość	330–385 m n.p.m.
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość	9773[2] 910,0 os./km²
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-500
Tablice rejestracyjne	DKL
Położenie na mapie gminy Bystrzyca Kłodzka Bystrzyca Kłodzka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bystrzyca Kłodzka
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Bystrzyca Kłodzka
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Bystrzyca Kłodzka
50°17′58″N 16°39′12″E/50,299444 16,653333
TERC (TERYT)	0208064
SIMC	0983899
Urząd miejski pl. Wolności 1 57-500 Bystrzyca Kłodzka
Strona internetowa
BIP

Nysa Kłodzka w Bystrzycy Kłodzkiej

Rynek w Bystrzycy Kłodzkiej

Mały Rynek w Bystrzycy Kłodzkiej

Bystrzyca Kłodzka (wymowa; niem. Habelschwerdt, dial. Hoabeschwerde, cz. Kladská Bystřice) – miasto w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bystrzyca Kłodzka. Historycznie było położone w hrabstwie kłodzkim.

Bystrzyca Kłodzka leży w Rowie Górnej Nysy, przy ujściu Bystrzycy do Nysy Kłodzkiej. Jedno z najważniejszych miast krainy historycznej zwanej ziemią kłodzką^[3].

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 10 047 mieszkańców^[4].

Środowisko naturalne

Geografia

Bystrzyca Kłodzka (przy współrzędnych 50°17′N 16°38′E/50,283333 16,633333) leży w południowej części województwa dolnośląskiego, w południowej części powiatu kłodzkiego, w środkowej części gminy Bystrzyca Kłodzka.

Trzecie co do liczby ludności miasto po Nowej Rudzie powiatu kłodzkiego, leży w południowej części historycznego hrabstwa kłodzkiego, u ujścia rzeki Bystrzycy do Nysy Kłodzkiej, na wysokości ok. 340–370 m n.p.m., w Obniżeniu Bystrzycy Kłodzkiej, stanowiącym oś Rowu Górnej Nysy, pomiędzy Górami Bystrzyckimi na zachodzie, a Wysoczyzną Idzikowską na wschodzie^[5].

Od Kłodzka, stolicy powiatu miasto jest oddalone o 17,6 km^[6]. Bystrzyca Kłodzka na północy graniczy z Zabłociem i Starym Waliszowem, Starą Bystrzycą na zachodzie, Długopolem Dolnym i Wilkanowem na południu i Pławnicą na wschodzie^[5].

Warunki naturalne

Bystrzyckie stare miasto znajdujące się w centrum miasta znajduje się na wąskiej ostrodze umiejscowionej w widłach obu rzek przepływających przez Bystrzycę Kłodzką. Na niej na wysokości ok. 360 m n.p.m. rozplanowano miasto średniowieczne. Zbocza jej opadają bardzo stromo w kierunku południowym i wschodnim, miejscami skalnymi urwiskami. Są to pozostałości po plejstoceńskiej terasie nadrzecznej o wysokości do 20 m. Przeciwległy brzeg, tzw. Góra Parkowa jest ukształtowana w podobny sposób. Sprawia to, że Bystrzyca Kłodzka posiada jedną z najpiękniejszych panoram miejskich, prezentującą ciekawy styl zabudowy tarasowej, szczególnie oglądaną z prawego brzegu Nysy Kłodzkiej^[7].

Bystrzyca Kłodzka leży na klimatycznej strefie przejściowej, z niewielką przewagą klimatu kontynentalnego^[8]. Średnia temperatura roku wynosi 7,4 °C, z kolei roczna amplituda sięga 19,3 °C^[9]. Opady atmosferyczne zamykają się w granicach 790 mm^[10].

Przyroda

Flora

Roślinność naturalna Bystrzycy Kłodzkiej należy do Działu Sudeckiej Krainy Podgórza Okręgu Środkowosudeckiego. Jest ona typowa dla pogórza Sudeckiego. W lasach występują elementy środkowoeuropejskie takie jak buk, klon zwyczajny i lipa szerokolistna. Obecnie większość lasów grądowych przekształcono w łąki, pola i parki, zaś lasy mieszane tworzą zadrzewienie izolowanych wzniesień lub obrzeży obniżeń. Do najbardziej charakterystycznych okazów pierwotnej flory ziemi bystrzyckiej należy pełnik europejski^[11].

Fauna

Fauna nie różni się w znacznie od innych regionów pozagórskich. Przeważają na tym terenie gatunki środkowoeuropejskie. Występują również gatunki górskie takie jak: traszka górska i salamandra plamista. Pospolite są gatunki drobniejsze, zwłaszcza gryzoni, jak nornik zwyczajny, ryjówka aksamitna, czy kret. Można także spotkać koszatkę leśną oraz jeża europejskiego i zająca szaraka. Z ptaków do najczęściej występujących w mieście gatunków należą: wróblowate, gołębie, kosy i szpaki^[12].

Toponimia

Miejscowość w Kotlinie Kłodzkiej otrzymała swoją nazwę w nawiązaniu do położenia nad „bystrą” wodą, ponieważ słowo Bystrzyca oznacza rwący górski potok^[13]. Nazwa ta wskazuje na ścisły związek osady z rzeką, szczególnie często występujący w nazwach miejscowości w Czechach i na Słowacji, stąd pojawiła się teoria, że założycielami miasta byli osadnicy pochodzący zza Przełęczy Międzyleskiej. Poglądu tego nie można jednak zweryfikować, ponieważ jeszcze w XII w. Polacy i Czesi posługiwali się wspólnym językiem^[14].

Obecna nazwa miejscowości wprowadzona w 1945 i zatwierdzona w 1946^[15] nawiązuje do czeskiej nazwy Bystrice po raz pierwszy wzmiankowanej w 1369 r.^[16] Niemiecka nazwa Bystrzycy Kłodzkiej – Habelschwerdt pojawia się po raz pierwszy w dokumentach z 1319 r. Nazwę niemiecką tłumaczy się na dwa sposoby, co wynika z braku źródeł dotyczących jego początków^[17]:

• Pierwszy nawiązuje do położenia miasta na tarasowym wzgórzu, znajdującym się u zbiegu dwóch rzek, w związku z tym wywodzić by się ona miała od słów: Hügel, co oznacza wzgórze, pagórek oraz Werder, co jest określeniem kępy na podmokłym terenie albo rzece (ostrów).
• Z kolei druga teoria ma odnosić pochodzenie nazwy od konkretnej osoby:
  • Gaweł z Lemberku – pochodził z Lwówka Śląskiego i w XIII w. był kasztelanem kłodzkim Wacława I, któremu przypisuje się założenie miasta^[18][16].
  • Habel – według legendy żył w czasach przedchrześcijańskich i miał być wartownikiem strzegącym bezpieczeństwa drogi biegnącej wzdłuż Nysy Kłodzkiej. Jego potomkami miał być jeden z bystrzyckich rodów mieszczańskich^[19]. Najprawdopodobniej imię postaci jest zniemczeniem czeskiej formy imienia Gaweł (Havel)^[16].

Symbole miasta

Jedynym symbolem miasta jest herb, przedstawiający srebrnego lwa wspiętego w prawo, ze złotą koroną na głowie, z otwartym pyskiem, z podniesionym i rozwidlonym ogonem, ze złotymi pazurami, umieszczonego w czerwonym polu tarczy^[20].

Historia

Mury obronne z początku XIV wieku

Kaplica św. Floriana w Bystrzycy Kłodzkiej

Brama Wodna w Bystrzycy Kłodzkiej

W XI wieku osada czeska, na miejscu lub obok której rycerz Havel (Gaweł) z Lemberka założył w XIII wieku miejscowość dla kolonistów niemieckich o nazwie Hawelswerde („Kępa Gawłowa”)^[16]. W 1319 występuje już ona jako miasto zaliczane do rzędu miast królewskich^[1], szybko stała się ważnym ośrodkiem rzemieślniczym^[21].

Od 1381 r. miasto posiadało szpital ulokowany za murami miejskimi^[22]. Władysław Dziewulski szacuje liczbę mieszkańców miasta i przedmieść za murami w XV wieku na ok. 1000 osób^[24]. Od 1336 r. dokumenty potwierdzają istnienie rady miejskiej, wcześniej miasto rządzone było przez wójta^[23], którym od 1319 r.^[25] na mocy przywileju Jana Luksemburczyka w uznaniu za ufortyfikowanie miasta byli spadkobiercy Jakuba Rückera^[1].

W 1429 zdobyte i zniszczone przez taborytów^[21]. Wraz z resztą ziemi kłodzkiej została wykupiona w 1454 r. przez ówczesnego regenta królestwa Czech, Jerzego z Podiebradów i stało się częścią nowo utworzonego Hrabstwa Kłodzkiego^[21]. W czasie wojny domowej o koronę czeską między Jerzym z Podiebradów a antykrólem Maciejem Korwinem w 1469 r. miasto musiało zapłacić okup wojskom Korwina^[26]. W tym samym roku miasto zostało zdobyte przez wojska Wrocławia – głównego gracza opozycji antyhusyckiej – i nyskie biskupa wrocławskiego i spalone^[21].

Po wojnach husyckich nastąpił ponowny rozwój miasta^[26]. W 1473 r. książę ziębicki i hrabia kłodzki Henryk I Starszy z Podiebradów nadał Bystrzycy prawo mili^[26]. W 1475 miasto zostało znacznie zniszczone przez wielki pożar^[27]. Szybkiej odbudowie i rozkwitowi miasta pomógł rozwój sukiennictwa i płóciennictwa^[28]. W 1522 miasto było przeważająco protestanckie, skutkiem czego w 1545 proboszcz katolicki opuścił miasto^[27]. Było ośrodkiem radykalnych ruchów religijnych i społecznych, szwenkfeldystów, anabaptystów i huterytów. Przebywali tu osobiście Kaspar Schwenkfeld, Fabian Eckel, Jakob Hutter i Peter Riedemann^[27]. Sukcesywnie luteranizm przejmował wyznawców innych konfesji i po 1540 stanowił większość wśród mieszkańców miasta. W 1548 na mocy edyktu cesarskiego wygnano anabaptystów, których udali się do Prus i na Morawy^[29]. W roku tym powstała gmina ewangelicka z pastorem J. Tyrannem z Ząbkowic Śląskich, która w 1564 r. przejęła kościół parafialny^[26]. W 1514 r. miasto zyskało wodociąg^[26], w 1541 zakończono budowę nowego ratusza, w latach 1556–1566 wybrukowano rynek^[30].

Po wykupie hrabstwa kłodzkiego przez cesarza w 1567 r. miasto znalazło się pod bezpośrednim panowaniem Habsburgów^[31]. W 1617 rada miejska wykupiła na trwałe urząd wójtowski i przywilej sądowniczy^[31]. U progu wojny trzydziestoletniej miasto liczyło 2 tys. mieszkańców^[32].

U progu wojny trzydziestoletniej miasto liczyło 2 tys. mieszkańców^[32]. W czasie wojny było wielokrotnie plądrowane przez wojska walczących stron, nakładające nań kontrybucje i karzące mieszczan niewłaściwego w danej chwili wyznania. Miasto było oblegane przez powstańców chłopskich pod dowództwem sołtysa Wolffa z Długopola Dolnego^[33]. Rebelia została krwawo stłumiona przez sześciotysięczny oddział lisowczyków^[28][33]. W 1622 dokonano przymusowej rekatolizacji miasta, co doprowadziła do kolejnego odpływu ludności tym razem do Rzeczypospolitej^[34]. Pod koniec wojny, w 1646 r. wojska szwedzkie zajęły i splądrowały miasto. Wkrótce cesarska załoga Kłodzka podpaliła je, aby wyprzeć z niego Szwedów^[34]. W 1663 miasto miało 1350 mieszkańców^[35]. Pożary niszczyły miasto także w latach 1703, 1753, 1763^[36], 1800^[37], 1823^[38][40]. W 1719 na Rynku otwarto urząd pocztowy^[35].

Wskutek I wojny śląskiej i pokój wrocławskiego przeszło we władanie Królestwa Prus. W latach 1778–1779, w czasie wojny o sukcesję bawarską, wojska austriackie kilkakrotnie zajmowały i łupiły miasto^[41]. 17 stycznia 1779 dowodzeni przez feldmarszałka Dagoberta Sigmunda von Wurmsera Austriacy w pięciu kolumnach wkroczyli niespodziewanie na ziemię kłodzką, z czego dwie kolumny zaatakowały miasto. Wojska Wurmsera zdobyły Bystrzycę Kłodzką, biorąc wielu jeńców, w tym księcia generała Adolfa z Hesji-Philippsthal-Barchfeld, 24 oficerów i 714 żołnierzy. W ręce Austriaków wpadły też trzy działa i siedem sztandarów^[42][43][44].

W latach 1818–1975 Bystrzyca była siedzibą powiatu bystrzyckiego. W drugiej połowie XIX w. zaczął rozwijać się przemysł zapałczany. Powstały 3 fabryki zapałek^[45]. W 1870 zasypano fosę miejską oraz rozebrano lub zabudowano dawne mury miejskie^[46]. W 1875 miasto uzyskało połączenie kolejowe z Kłodzkiem^[47] i Międzylesiem. W 1939 miasto liczyło 7 tys. mieszkańców^[48]. W 1945 miasto zostało włączone do Polski; polską nazwę miasta oparto na przedlokacyjnej nazwie czeskiej. Dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. W 1992 miasto miało 12 tysięcy mieszkańców^[49]. W maju 2008 roku, na patrona miasta przyjęto świętego Floriana^[50].

Przynależność państwowa

Okres		Państwo	Zwierzchność	Jednostka administracyjna	Status miasta
XI w.-1093		Królestwo Czech		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1093–1102		Państwo Polskie		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1102–1198		Państwo Czeskie		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1198–1253/1278		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1278–1290		księstwo wrocławskie		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1290–1319		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	osada Bystrzyca
1319–1327		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1327–1335		Księstwo Wrocławskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1335–1336		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1336–1341		księstwo ziębickie	Królestwo Czeskie	ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1341–1378		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1378–1388		Margrabstwo Moraw	Królestwo Czeskie	ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1388–1397		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1397–1402		Księstwo opawsko-raciborskie	Królestwo Czeskie	ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1402–1459		Królestwo Czeskie		ziemia kłodzka	miasto Bystrzyca
1459–1567		Hrabstwo Kłodzkie	Królestwo Czeskie		miasto Bystrzyca
1567–1742		Monarchia Habsburgów		Hrabstwo Kłodzkie	miasto Bystrzyca
1742–1816		Królestwo Prus		Kamera wrocławska, departament wrocławski, powiat kłodzki	miasto Bystrzyca
1816–1818		Królestwo Prus		prowincja śląska, rejencja dzierżoniowska, powiat kłodzki	miasto Bystrzyca
1818–1820		Królestwo Prus		prowincja śląska, rejencja dzierżoniowska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1820–1871		Królestwo Prus		prowincja śląska, rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1871–1918		Rzesza Niemiecka		Królestwo Prus, prowincja śląska, rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1918–1919		Rzesza Niemiecka		land Prusy, prowincja śląska, rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1918–1933		Rzesza Niemiecka		land Prusy, prowincja Dolny Śląsk, rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1933–1938		Rzesza Niemiecka		land Prusy, prowincja Dolny Śląsk, rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1938–1941		Rzesza Niemiecka		land Prusy, prowincja śląska, rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1941–1945		Rzesza Niemiecka		land Prusy, prowincja Dolny Śląsk, rejencja wrocławska, powiat bystrzycki	miasto Bystrzyca
1945–1946		Rzeczpospolita Polska		Okręg II (Dolny Śląsk), powiat bystrzycki	miasto powiatowe
1946–1950		Rzeczpospolita Polska		województwo wrocławskie, powiat bystrzycki	miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska
1950–1952		Rzeczpospolita Polska		województwo wrocławskie, powiat bystrzycki	miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska
1952–1954		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo wrocławskie, powiat bystrzycki	miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska
1954–1973		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo wrocławskie, powiat bystrzycki	miasto powiatowe
1973–1975		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo wrocławskie, powiat bystrzycki	miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska
1975–1990		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo wałbrzyskie	gmina miejsko-wiejska
1990–1998		Rzeczpospolita Polska		województwo wałbrzyskie, rejon bystrzycki	gmina miejsko-wiejska
od 1999		Rzeczpospolita Polska		województwo dolnośląskie, powiat kłodzki	gmina miejsko-wiejska

Architektura i urbanistyka

Układ urbanistyczny

Gotycki kościół św. Michała Archanioła

Bystrzyca Kłodzka w pełni zachowała swój układ urbanistyczny wywodzący się z czasów średniowiecznych, który należy do jednych z najciekawszych zespołów na Śląsku^[51]. Wynika to z faktu, że miasto lokowano na surowym korzeniu oraz na specyficznym terenie, przez co od samego początku uzyskało ostateczne, optymalne rozplanowanie. Miasto zajmuje spłaszczenie na ostrodze stromo opadającej w kierunku zakola Nysy Kłodzkiej, u jej spływu z Bystrzycą Łomnicką. Kształt miasta zbliżony był do zniekształconego owalu. O oryginalności układu przesądza kilka czynników^[52]:

• kościół parafialny zlokalizowano w najwyżej położonym punkcie miasta, a nie, jak kazała tradycja w pobliżu rynku.
• w najniższej części osady, ale za to na cyplu ostrogi zbudowano obronne wójtostwo,
• rynek uzyskał kształt zbliżony do trapezu, wytyczono go w rozmiarze 62 X 108 m,
• poza miastem znajdował się szpital z kaplicą i przytułkiem oraz szpital zakaźny, młyny, folwarki, a także kaplica św. Floriana.

Ze względu na usytuowanie miasta na wysokim brzegu jego zabudowa ukształtowała się tarasowo, tworząc niepowtarzalną panoramę, a wiele uliczek i zaułków łączących okolice rynku z dolinami obu rzek zbudowano w postaci stromych przejść, niekiedy wiodących po kamiennych stopniach^[52].

Zabytki

Kolumna Trójcy Świętej z 1736 r.

Miasto pomimo wielu pożarów, zniszczeń wojennych oraz powodzi zachowało poza cennym układem urbanistycznym także liczny i cenny zespół zabytkowych budowli, do których zaliczyć można^[53]:

• gotycki kościół pw. św. Michała Archanioła z końca XIII wieku (przebudowywany kilkakrotnie)
• fragmenty murów obronnych z pierwszej poł. XIV wieku (z Bramą Wodną, Basztą Kłodzką i Rycerską)
• pozostałość po wieży warownej z XIV wieku
• renesansowe i barokowe kamienice z XVI i XVII wieku
• kamienny pręgierz z 1556 r.
• ratusz z XIX wieku (z wieżą z 1540 r.)
• kaplica św. Franciszka Ksawerego z 1681 r.
• Posąg św. Jana Nepomucena z 1704 r.
• kolumna Trójcy Świętej z 1736 r.
• Muzeum Filumenistyczne w dawnym zborze ewangelickim.
• kościół pw. św. Jana Nepomucena z 1833 r. (436 z 17.12.1958)
• kaplica św. Floriana z XVIII wieku (1968 z 22.12.1971)

Polityka i administracja

Urząd Miasta i Gminy Bystrzyca Kłodzka

Starostwo Powiatowe w Kłodzku, delegatura w Bystrzycy Kłodzkiej

Komisariat policji w Bystrzycy Kłodzkiej

Władze miasta

Bystrzyca Kłodzka ma status gminy miejsko-wiejskiej.

Burmistrzowie Bystrzycy Kłodzkiej (od 1990)^[54]:

• 1990–1994 Mieczysław Kamiński
• 1994–1998 Bogdan Krynicki
• 1998–2002 Mieczysław Kamiński
• 2002–2006 Bogdan Krynicki
• od 2006 r. Renata Surma

Miasto jest siedzibą gminy. W Bystrzycy Kłodzkiej znajdują siedziby prokuratury rejonowej, Urzędu Stanu Cywilnego, Rejonowego Urzędu Pracy, Urzędu Skarbowego oraz oddział zamiejscowy Starostwa Powiatowego w Kłodzku^[55].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Bystrzycy Kłodzkiej w 2014 roku.

Gospodarka

Dawne Bystrzyckie Zakłady Przemysłu Zapałczanego

Bystrzyca Kłodzka jest ośrodkiem przemysłu drzewnego, papierniczego, zapałczanego, spożywczego. W mieście istnieje kilka zakładów przemysłowych, które dają zatrudnienie mieszkańcom miasta i okolic. Od 2007 r. na terenie miasta istnieje podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest-Park”. Podstrefa Bystrzyca Kłodzka obejmuje obszar o powierzchni 2,7 ha. Teren podstrefy jest w całości terenem niezabudowanym, co stwarza dogodne warunki do kształtowania zabudowy. Przedsiębiorcy inwestujący na proponowanych terenach należących do WSSE mają możliwość uzyskania zwolnienia z podatku od nieruchomości.

Oprócz tego w mieście istnieje wiele sklepów, punktów usługowych, serwisowych, stacje benzynowe, serwisy samochodowe, hurtownie, kilka restauracji, hotel, posterunek policji, szpital i urząd pocztowy.

Transport

Stacja kolejowa w Bystrzycy Kłodzkiej

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• Droga krajowa nr 33 (Kłodzko – Boboszów)
• Droga wojewódzka nr 392 (Bystrzyca Kłodzka – Lądek-Zdrój)
• Droga wojewódzka nr 388 (Radków – Bystrzyca Kłodzka)

Przez miasto przebiega też linia kolejowa Kłodzko – Międzylesie. Istnieją dwie stacje kolejowe: Bystrzyca Kłodzka i Bystrzyca Kłodzka Przedmieście.

Przewozy autobusowe w mieście i okolicach zapewnia lokalny oddział PKS Kłodzko. Zapewnia on połączenia z: Długopolem Zdrój, Nowym Waliszowem, Młotami i Różanką .

Szkolnictwo

W Bystrzycy Kłodzkiej mieści się 6 szkół:

• Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich^[56],
• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Józefa Bema w Zespole Szkół Ogólnokształcących^[57],
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Obrońców Warszawy^[58],
• Technikum oraz I stopniowa Szkoła Branżowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych^[59].

Znajdują tu się również 3 przedszkola:

• Przedszkole nr 2,

Kultura

W 1960 roku Kazimierz Kutz realizował tutaj plenerowe zdjęcia do swego filmu Nikt nie woła^[60].

W Bystrzycy Kłodzkiej kręcono sceny do filmów i seriali:

• Czterej pancerni i pies
• Pierwszy dzień wolności
• Nowy Jork, czwarta rano
• Sezon na leszcza
• Stacja
• Boża podszewka
• Za niebieskimi drzwiami
• Pokot

W Bystrzycy Kłodzkiej znajduje się także basen ulokowany na Górze Parkowej. Znajduje się tu także jedyne w Polsce Muzeum Filumenistyczne. Co roku w dniach 2–3 maja odbywa się jarmark floriański, bardziej znany jako Dni miasta. Zapraszane są gwiazdy estrady polskiej i zagranicznej, a oprócz tego są stragany, gry i zabawy oraz atrakcje dla najmłodszych.

Sport

W Bystrzycy funkcjonują dwa kluby sportowe z dziedziny piłki ręcznej i piłki nożnej:

• Krokus Bystrzyca Kłodzka (piłka ręczna II liga)
• Polonia Bystrzyca Kłodzka (piłka nożna liga okręgowa)

Wcześniej był organizowany przed dniami miasta wyścig rowerowy na Górze Floriańskiej o puchar Burmistrza Bystrzycy. Co roku jest organizowany bieg bystrzycki, którego trasa prowadzi przez większość miasta.

Szlaki turystyczne

• droga Szklary-Samborowice – Jagielno – Przeworno – Gromnik – Biały Kościół – Żelowice – Ostra Góra – Niemcza – Gilów – Piława Dolna – Góra Parkowa – Bielawa – Kalenica – Nowa Ruda – Sarny – Tłumaczów – Radków – Skalne Wrota – Pasterka – Karłów – Lisia Przełęcz – Białe Skały – Skalne Grzyby – Batorówek – Batorów – Skała Józefa – Duszniki-Zdrój – Schronisko PTTK „Pod Muflonem” – Szczytna – Zamek Leśna – Polanica-Zdrój – Przełęcz Sokołowska – Łomnicka Równia – Huta – Zalesie – Stara Bystrzyca – Bystrzyca Kłodzka – Pławnica – Szklary – Igliczna – Międzygórze – Jawor – Przełęcz Puchacza^[61]
• Gorzanów – Stara Łomnica – Huta – Młoty – Spalona – Schronisko PTTK „Jagodna” – Bystrzyca Kłodzka
• Bystrzyca Kłodzka – Stary Waliszów – Romanowo – Ołdrzychowice Kłodzkie – Rogówek – Droszków – Przełęcz Leszczynowa – Chwalisław – Złoty Stok

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół filialny św. Jana Nepomucena

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia św. Michała Archanioła^[62]
• Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa:
  • zbór w Bystrzycy Kłodzkiej^[63]
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Bystrzyca Kłodzka (Sala Królestwa Kłodzko)^[64]

Współpraca zagraniczna

Miasto Bystrzyca Kłodzka współpracuje z pięcioma gminami z Czech, Niemiec, Francji, Hiszpanii oraz Polski. Są to miejscowości^[65]:

• Uście nad Orlicą – miasto położone w Czechach na wysokości 347 m n.p.m. Liczy nieco ponad 16 tysięcy mieszkańców. Umowa partnerska z Usti nad Orlicą została podpisana 18 maja 1994 roku.
• Alcaniz – miasto położone w Hiszpanii w prowincji Saragossa. Liczy ponad 60 tysięcy mieszkańców. Umowa partnerska pomiędzy Alcaniz a Bystrzycą została podpisana 16 listopada 1999 roku.
• Laissey – niewielka miejscowość położona w regionie Franche-Comté we Francji. Liczy zaledwie 500 mieszkańców. Umowa pomiędzy Laissey a Bystrzycą zawarta została 1 grudnia 2000 roku.
• Amberg – miasto położone w Niemczech w landzie Bawaria. Miasto liczy ponad 44 tysiące mieszkańców i jest ważnym ośrodkiem przemysłowym. Umowa partnerska między obydwoma miastami została podpisana 18 października 2001 roku.
• Kaźmierz – gmina w zachodniej Wielkopolsce, położona 30 km od Poznania. Liczy niespełna 7000 mieszkańców. Umowa pomiędzy Kaźmierzem a Bystrzycą została podpisana 10 listopada 1995 roku.
• Massa Martana – miejscowość i gmina we Włoszech, w regionie Umbria, w prowincji Perugia. Według danych na rok 2004 gminę zamieszkuje 3537 osób.

Oprócz umów partnerskich z gminami zagranicznymi miasto Bystrzyca Kłodzka jest członkiem stowarzyszeń o randze ogólnopolskiej. Są to:

• Stowarzyszenie Gmin Ziemi Kłodzkiej^[66]
• Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Glacensis^[67]
• Dolnośląska Organizacja Turystyczna^[68]

Zobacz też

• Podziemna Trasa Turystyczna w Bystrzycy Kłodzkiej
• powiat bystrzycki

Przypisy

Bibliografia

• Krystyna Bartnik: Bystrzyca Kłodzka. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 1992, seria: Śląsk w zabytkach sztuki. ISBN 83-04-03529-4.
• Małgorzata Ruchniewicz, Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski: Bystrzyca Kłodzka. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków. Wrocław-Bystrzyca Kłodzka: DTSK Silesia, Urząd Miasta i Gminy w Bystrzycy Kłodzkiej, 2007.
• Franz Albert, Die Vorurkundliche Geschichte des Kreises Habelschwerdt Dargestellt an seinen Ortsbezeichungen. Bd. 1, Habelschwerdt [Bystrzyca Kłodzka] 1938.
• Henryk Grzybowski. Bateria nad Pasterką – zapomniana kłodzka fortyfikacja. Geneza powstania i charakterystyka. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (nr 226), s. 8–12, 2013. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka. ISSN 1234-9208. 
• Alt-Habelschwerdt: Festschrift für das Heimat- und Trachtenfest am 27. August 1922 in Habelschwerdt veranstaltet vom Verein für Glatzer Heimatkunde und vom Katholischen Frauenbund, Habelschwerdt [Bystrzyca Kłodzka] 1922.
• Robert Becker, Die Dreifaltigkeitssäule auf dem Ringe der Stadt Habelschwerdt, Habelschwerdt [Bystrzyca Kłodzka] 1921.
• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (red.). T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993. ISBN 83-85773-06-1.

Linki zewnętrzne

• Miejski portal internetowy
• Bystrzyca Kłodzka na dawnej i współczesnej fotografii
• Bystrzyca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 510 .