CENTOS

Dom Sierot Korczaka, jedna z setek instytucji należących do Centosu

Centos (Centralne Towarzystwo Opieki nad Sierotami, także Centrala Towarzystw Opieki nad Sierotami) – polsko–żydowskie stowarzyszenie pomocy dzieciom. Założone w 1924 roku, stało się wiodącą organizacją opieki nad dziećmi żydowskimi w II Rzeczypospolitej[1][2]. Instytucja działała w gettach podczas II wojny światowej[3][4].

Centos powstał w wyniku integracji setek mniejszych instytucji regionalnych, głównie zajmujących się opieką nad żydowskimi sierotami[5]. Organizacja była finansowana przez American Jewish Joint Distribution Committee, a także z grantów polskiego rządu i datków od osób prywatnych[1][6]. Jej pierwszym prezesem był Rafał Szereszowski[7]. Centos prowadził sierocińce, w których opiekował się tysiącami sierot, szkoły i hospicja. Wydawał też kilka czasopism o tematyce opieki nad dziećmi w kilku językach, m.in. „Przegląd Społeczny”[1][5][7].

W ramach Centosu działał Dom Sierot Janusza Korczaka i Stefani Wilczyńskiej[1].

Instytucja działała w gettach podczas II wojny światowej[3][4]. Była bardzo aktywna m.in. w getcie warszawskim, a także w innych gettach okresu okupacji[1][8]. Poza opieką nad sierotami, kanały kontaktowe CENTOS-u były także używane do przemytu broni i amunicji oraz wymiany informacji między polskim i żydowskim podziemiem[2].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Rafał Żebrowski, CENTOS, [w:] Polski Słownik Judaistyczny [online], jhi.pl [dostęp 2021-09-14].
  2. ↑ a b Katarzyna Person. 'The children ceased to be children’: Day-Care Centres at Refugee Shelters in the Warsaw Ghetto. „Polin Studies in Polish Jewry”. 30, s. 341–352, 2018-08-03. ISSN 2516-8681 (ang.). [dostęp 2020-08-21]. 
  3. ↑ a b Centos, Związek Stowarzyszeń Opieki nad Żydowskimi Sierotami | Wirtualny Sztetl. sztetl.org.pl. [dostęp 2020-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-21)].
  4. ↑ a b Centos, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-08-21].
  5. ↑ a b Alan T. Levenson: The Wiley-Blackwell History of Jews and Judaism. John Wiley & Sons, 2012-03-12, s. 357. ISBN 978-1-118-23293-4. [dostęp 2020-08-21]. (ang.)
  6. ↑ Sean Martin. How to house a child: providing homes for Jewish children in interwar Poland. „East European Jewish Affairs”. 45 (1), s. 26–41, 2015-01-02. DOI: 10.1080/13501674.2015.968825. ISSN 1350-1674. [dostęp 2020-08-21]. 
  7. ↑ a b Mirosław Łapot: Z dziejów opieki nad żydowskim dzieckiem sierocym we Lwowie (1772–1939). 2011-01-01. ISBN 978-83-61401-40-7. [dostęp 2020-08-21].
  8. ↑ Aleksandra Bańkowska. Jewish social welfare institutions and facilities in the General Government from 1939 to 1944. A preliminary study. „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”. 53 (3), s. 129–167, 2018. ISSN 1230-5057 (ang.). [dostęp 2020-08-21]. 

Media użyte na tej stronie

Krochmalna Street orphanage.PNG
The Children's Home [Dom Sierot] was a Jewish orphanage established by Janusz Korczak in Warsaw in 1912. It was located at 92 Krochmalna Street in a building designed by Korczak to facilitate the implementation of his progressive educational theories. He lived and worked there until 1940, when the orphanage was forced to move to the Warsaw Ghetto. Photo taken circa 1935.