Callipodida
| Callipodida | |||
| Pocock, 1894 | |||
 Callipus foetidissimus z rodziny Callipodidae | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | Chilognatha | ||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | Eugnatha | ||
| Nadrząd | Nematophora | ||
| Rząd | Callipodida | ||
| Synonimy | |||
| |||
Callipodida – rząd wijów z gromady dwuparców i nadrzędu Nematophora. Obejmuje 135 opisanych gatunków.
Opis
Dorosłe formy tych dwuparców osiągają od 15 do 100 mm długości ciała i mają od 40 do 75 pierścieni zagłowowych. Kształt ciała jest wydłużony i walcowaty[1]. Oczy proste są u nich ciasno upakowane na trójkątnych polach ocznych. Narządy Tömösváry'ego mają postać niewielkich dołeczków. U większości gatunków na tergitach występują poprzeczne rządki szczecinek i podłużne listewki. Przez środek tergitów biegnie podłużna bruzda. Czułki i odnóża są długie i smukłe. U samca dziewiąta para odnóży jest niezmodyfikowana[2], natomiast ósma tworzy osadzone głęboko w inwaginacjach ściany ciała gonopody o dużych elementach koksosternalnych. Podzielony na trzy skleryty hipoprokt oraz podzielone walwy analne uchodzą za apomorfie grupy. Dla samic charakterystyczne są m.in. wynicowywalne walwule[1][2]. Telson wyposażony jest w parę kądziołków przędnych[1].
U Callipodida, w przeciwieństwie do pokrewnych Chordeumatida, występują ozopory. Wydostająca się przez nie wydzielina gruczołów obronnych ma odstraszający zapach[3][2].
Biologia i występowanie
Callipodida tolerują suchsze siedliska[2]. Większość zamieszkuje szczeliny skalne, rumowiska i jaskinie[1]. Powszechna w grupie jest padlinożerność[3][2], a niektóre gatunki mogą być drapieżne[2].
Przedstawiciele rzędu występują głównie w cieplejszych rejonach Holarktyki[3]. W Ameryce Północnej zasiedlają Stany Zjednoczone i północny Meksyk. W Europie występują na Półwyspie Iberyjskim, krajach basenu Morza Śródziemnego i na Bałkanach. W Azji zasiedlają zachodnią Turcję, Lewant, góry Zagros w Iranie, Azję Środkową oraz Chiny i Azję Południowo-Wschodnią, przekraczając w tych dwóch ostatnich Zwrotnik Raka[4].
Systematyka
Takson ten wprowadzony został w 1894 przez Reginalda Innesa Pococka[5]. Według analiz filogenetycznych Enghoffa z 1984, Regiera i Shultza z 2001 oraz Regiera i innych z 2005: morfologicznej i metodą największej parsymonii Chordeumatoida zajmują pozycję siostrzaną względem Chordeumatida[6][7][8].
Do 2011 roku opisano 135 gatunków. Klasyfikuje się je w 3 podrzędach[9]:
- Callipodidea Pocock, 1894
- Schizopetalidea Hoffman, 1973
- Sinocallipodidea Shear, 2000
W obrębie rzędu pozycję bazalną zajmują Sinocallipodidea[10].
Przypisy
- ↑ a b c d P. Stoev, P. Sierwald, A. Billey. An annotated world catalogue of the millipede order Callipodida (Arthropoda: Diplopoda). „Zootaxa”. 1706, s. 1–50, 2008.
- ↑ a b c d e f Descriptions and putative apomorphies of millipede clades. [w:] Milli-PEET: Millipede Systematics [on-line]. Field Museum of Natural History, 26 września 2006. [dostęp 2017-10-10].
- ↑ a b c Jolanta Wytwer: gromada: dwuparce – Diplopoda. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 29–52.
- ↑ Rowland M. Shelley, Sergei I. Golovatch. Atlas of myriapod biogeography. I. Indigenous ordinal and supra-ordinal distributions in the Diplopoda: Perspectives on taxon origins and ages, and a hypothesis on the origin and early evolution of the class. „Insecta Mundi”. 158, s. 1–134, 2011.
- ↑ M. Weber Chilopoda, Symphyla and Diplopoda from the Malay Archipelago: Zoologische Ergebnisse einer Reise in Niederländisch Ost-Indien, Band 3. Leiden: 1894, s. 307-404.Sprawdź autora:1.
- ↑ H. Enghoff. Phylogeny of millipedes-a cladistic analysis. „Zeitschrift für Zoologische Systematik und Evolutionsforschung”. 22 (1), s. 8-26, 1984.
- ↑ J.C. Regier, J.W. Shultz. A phylogenetic analysis of the Myriapoda (Arthropoda) using two nuclear protein-encoding genes. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 132 (4), s. 469-486, 2001.
- ↑ J.C. Regier, H.M. Wilson, J.W. Shultz. Phylogenetic analysis of Myriapoda using three nuclear protein-coding genes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 34, s. 147-158, 2005.
- ↑ William Shear, Class Diplopoda de Blainville in Gervais, 1844, [w:] Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, 2011, s. 159–164 [dostęp 2017-10-08].
- ↑ Pavel Stoev, Henrik Enghoff. A review of the millipede genus Sinocallipus Zhang, 1993 (Diplopoda: Callipodida: Sinocallipodidae), with notes on gonopods monotony vs. peripheral diversity in millipedes. „ZooKeys”. 90, s. 13–34, 2011). DOI: 10.3897/zookeys.90.1291.
Media użyte na tej stronie
Autor: Christian Ferrer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Callipus foetidissimus, Order Callipodida, family Callipodidae.
Forest of Sète, Sète, Hérault, France.
Autor: Kiril Makarov, Licencja: CC BY 4.0
Eurygyrus ochraceus C.L. Koch, 1847 [Diplopoda: Callipodida: Schizopetalidae]. Russia: Crimea.