Canthophorus impressus

Pod względem zewnętrznego wyglądu niemal nieodróżnialny Canthophorus dubius

Canthophorus impressus – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny ziemikowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1880 roku przez Gézę Horvátha pod nazwą Sehirus impressus. Jako lokalizację typową wskazano Heiligenblut w austriackiej Karyntii^[1]. W 2018 roku Dimitrij Gapon wprowadził podział tego gatunku na dwa podgatunki^[2][3]:

• Canthophorus impressus hajastanicus Gapon, 2018
• Canthophorus impressus impressus Horváth, 1880

Morfologia

Pluskwiak o owalnym, lekko wydłużonym, gęsto punktowanym ciele^[4]. Podgatunek nominatywny osiąga od 5,5 do 8,1 mm długości oraz od 3,4 do 5,2 mm szerokości, natomiast C. i. hajastanicus od 4,7 do 7,2 mm długości i od 3,1 do 4,3 mm szerokości^[2]. Ubarwienie ciała jest czarne, z wierzchu z fioletowoniebieskim lub zielonawym połyskiem metalicznym, rzadziej z brązowym odcieniem^[4][5]. Boczne krawędzie przedplecza i przykrywki odznaczają się wąskim, żółtawym obrzeżeniem, a wierzch listewki brzeżnej odwłoka oraz przednie naroża jego sternitów żółtawym nakrapianiem. Ewaporatoria gruczołów zapachowych zatułowia cechują się długimi i zakrzywionymi ujściami. Półpokrywy podgatunku nominatywnego mają zakrywki białawe i niemal przezroczyste, natomiast u C. i. hajastanicus zakrywki są brązowawe i nieprzejrzyste^[2].

Samiec ma tak długi jak szeroki pygofor o ścianach bocznych słabiej wklęśniętych, ścianie grzbietowej dłuższej i grzbietowym zagięciu krótszym niż w przypadku C. melanopterus. Paramera ma wyrostek zmysłowy krótszy i nieco bardziej zakrzywiony niż u C. dubius i C. melanopterus; wierzchołek tego wyrostka u podgatunku nominatywnego jest ostro zaokrąglony, a u C. i. hajastanicus zaokrąglony dość szeroko. Koniunktywa edeagusa ma płat brzuszny dochodzący do wierzchołkowej krawędzi falloteki, lekko zwężający się ku szczytowi, a na szczycie rozszerzony z ostro zaokrąglonymi kątami wierzchołkowo-bocznymi i dość głębokimi, trójkątnym wcięciem na krawędzi wierzchołkowej. Spikule płatów grzbietowo-bocznych koniunktywy są cienkie, lekko u nasady pogrubione i ku ostrym wierzchołkom zwężone, hakowato zakrzywione, dłuższe niż u C. dubius i C. melanopterus, o płytkach nasadowych pozbawionych ząbków. U podgatunku nominatywnego środkowe odcinki tych spikul są zakrzywione dość ostro, natomiast u C. i. hajastanicus łagodnie^[2].

Samica ma genitalia z woreczkiem gynatrialnym o części przedniej krótszej i węższej niż u C. dubius i C. melanopterus. W przypadku podgatunku nominatywnego tylne kieszonki tego woreczka są dość długie, wyraźnie dłuższe niż szersze, o nasadzie zwężonej lub równowąskie, umieszczone nieco przed jego tylną krawędzią. U C. i. hajastanicus kieszonki te są tak długie jak szerokie lub nieco dłuższe niż szersze, u nasady niezwężone, umieszczone na tylnej krawędzi woreczka gynatrialnego. Przewód spermateki dzieli się na trzy części, z których odsiebna jest równa połowie długości środkowej lub nieco dłuższa. Kapsuła spermateki ma rurkowatą część bliższą o długości od 2 do 3 razy większej niż poprzeczna średnica kulistawej części dalszej^[2].

Ekologia i występowanie

Owad ciepłolubny^[4][5], związany ze stanowiskami nasłonecznionymi o wapiennym podłożu^[6]. W południowej części zasięgu bytuje głównie w górach, dochodząc do rzędnych 2500 m n.p.m. Na północy zasięgu ograniczony jest do zbiorowisk roślinności kserotermiczna położonych na rzędnych od 200 do 700 m n.p.m.^[4][5]. Jest fitofagiem ssącym soki z zielonych części i nasion roślin z rodzaju leniec, a rzadziej z rodzajów szałwia i żmijowiec^[4][5][6]. Stadium zimującym jest postać dorosła^[6].

Gatunek palearktyczny. Podgatunek nominatywny znany jest z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Niemiec, Szwecji, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, europejskiej części Rosji^[7][8], zachodniej i wschodniej Syberii, Armenii, Kazachstanu i Mongolii^[8]. Podgatunek C. i. hajastanicus zamieszkuje Gruzję, Armenię, Azerbejdżan, Turcję, zachodnie Chiny i Rosyjski Daleki Wschód^[3].

W Polsce jest owadem bardzo rzadkim, znanym z nielicznych stanowisk na wyżynach wschodniej części kraju, na zachód sięgającym Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej^[5]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek bliski zagrożenia wymarciem (NT)^[9].

Przypisy