Carduoideae
 Oset zwisły | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | Carduoideae |
| Nazwa systematyczna | |
| Carduoideae (Sweet) Cass. | |
Carduoideae – podrodzina w obrębie astrowatych (Asteraceae), tworząca starszą linię rozwojową niżeli Cichorioideae i Asteroideae[3][4]. W szerokim ujęciu obejmuje kilka plemion, ale stanowi wówczas takson parafiletyczny, dlatego w wąskim ujęciu są one wyodrębniane jako podrodziny Tarchonanthoideae i Dicomoideae[2], a tu zaliczane jest jedno plemię z 12 podplemionami[5] z ok. 73 rodzajami[2] i liczbą gatunków określaną na ok. 2,5 tys.[2] do 3,6 tys.[5]
Zasięg tej podrodziny obejmuje niemal cały świat, przy czym najbardziej zróżnicowana jest w Eurazji i północnej Afryce[2].
Wiele roślin ma duże znaczenie użytkowe. Do jadalnych i olejodajnych należą przedstawiciele rodzajów krokosz Carthamus i karczoch Cynara, jako ozdobne uprawiane są rośliny z rodzajów: amberboa Amberboa, chaber Centaurea, przegorzan Echinops, popłoch Onopordum i ostropest Silybum (także wykorzystywany jako roślina lecznicza). Niektóre rodzaje dostarczają cenionego drewna – Brachylaena i Tarchonanthus. Do podrodziny należy też wiele gatunków rosnących jako chwasty w uprawach[6].
Systematyka
W obrębie podrodziny Carduoideae wyróżniano kilka plemion[3][5], jednak analizy molekularne wskazują na tworzenie przez nie gradu ewolucyjnego i ich łączenie w ramach jednej podrodziny czyni z niej takson parafiletyczny[4][2]. W efekcie zaliczane tu wcześniej plemiona wyodrębniane są jako osobne podrodziny Tarchonanthoideae (plemię Oldenburgieae i Tarchonantheae) oraz Dicomoideae (plemię Dicomeae)[2].
| astrowate |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział systematyczny podrodziny[5]
Plemię Cardueae
Podplemię Arctiinae Garcia-Jacas & Susanna
- Arctium L. – łopian
- Cousinia Cass.
Podplemię Berardiinae Garcia-Jacas & Susanna
- Berardia Vill.
Podplemię Cardopatiinae Less.
- Cardopatium Juss.
- Cousiniopsis Nevski
Podplemię Carduinae Dumort.
Podplemię Carlininae Dumort.
- Atractylis L.
- Atractylodes DC.
- Carlina L. – dziewięćsił
- Thevenotia DC.
- Tugarinovia Iljin
Podplemię Centaureinae Dumort.
- Amberboa (Pers.) Less. – amberboa[7]
- Callicephalus C.A.Mey.
- Carduncellus Adans. – karduncelus
- Carthamus L. – krokosz
- Centaurea L. – chaber
- Centaurodendron Johow
- Centaurothamnus Wagenitz & Dittrich
- Cheirolophus Cass.
- Crocodilium Hill
- Crupina (Pers.) DC. – krupina
- Goniocaulon Cass.
- Karvandarina Rech.f.
- Klasea Cass.
- Leuzea DC. – leuza
- Mantisalca Cass.
- Myopordon Boiss.
- Oligochaeta (DC.) K.Koch
- Phalacrachena Iljin
- Plagiobasis Schrenk
- Plectocephalus D.Don
- Psephellus Cass.
- Rhaponticoides Vaill.
- Russowia C.Winkl.
- Schischkinia Iljin
- Serratula L. – sierpik
- Stizolophus Cass.
- Tricholepis DC.
- Volutaria Cass.
- Zoegea L.
Podplemię Dipterocominae Garcia-Jacas & Susanna
- Dipterocome Fisch. & C.A.Mey.
Podplemię Echinopsinae Dumort.
- Echinops L. – przegorzan
Podplemię Onopordinae Garcia-Jacas & Susanna
Podplemię Saussureinae Garcia-Jacas & Susanna
- Dolomiaea DC.
- Jurinea Cass.
- Polytaxis Bunge
- Saussurea DC. – saussurea
Podplemię Staehelininae Garcia-Jacas & Susanna
- Staehelina L.
Podplemię Xerantheminae Cass. ex Dumort.
- Amphoricarpos Vis.
- Chardinia Desf.
- Shangwua Yu J.Wang, Raab-Straube, Susanna & J.Quan Liu
- Siebera J.Gay
- Xeranthemum L. – suchokwiat
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-07-09] (ang.).
- ↑ a b Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington.
- ↑ a b c Mandel, J.R., Dikow, R.B., Siniscalchi, C.M., Thapa, R., Watson, L.E.& Funk, V.A.. A fully resolved backbone phylogeny reveals numerous dispersals and explosive diversifications throughout the history of Asteraceae. „Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.”. 116, 28, s. 14083–14088, 2019. DOI: 10.1073/pnas.1903871116.
- ↑ a b c d Cardueae Cass.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-09].
- ↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 224-225. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 19, 21. ISBN 978-83-925110-5-2.
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Robert Flogaus-Faust, Licencja: CC BY 4.0
Nodding thistle (Carduus nutans) at a footpath near the southern edge of Eichhalde nature reserve near Bissingen, Germany
Autor: Philmarin, Licencja: CC BY-SA 4.0
Atractylis cancellata (cancelillos, cardo enrejado,...) - Capítulo en antesis. - circa Villa Suzana, Colonia Illicitana, Albatera (Provincia de Alicante, España).
Autor: böhringer friedrich, Licencja: CC BY-SA 2.5
Blüte der Kornblume mit Regentropfen
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Inflorescence of Greater Burdock, Arctium lappa (Asteraceae).
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Jurinea spectabilis in Tsav, SE Armenia
Autor: Konrad Lackerbeck, Licencja: CC0
Kohl-Kratzdistel im Landschaftsschutzgebiet Kohlbruck