Carl-Heinrich von Stülpnagel

Carl-Heinrich von Stülpnagel

(c) Bundesarchiv, Bild 183-R63893 / CC-BY-SA 3.0
Generał piechoty (niem. General der Infanterie)
Data i miejsce urodzenia	2 stycznia 1886 Berlin
Data i miejsce śmierci	30 sierpnia 1944 Berlin
Przebieg służby
Lata służby	1904–1944
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego Reichswehra Wehrmacht
Jednostki	17. armia
Stanowiska	dowódca armii, wojskowy gubernator Francji
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa
Odznaczenia

Carl-Heinrich von Stülpnagel (ur. 2 stycznia 1886 w Berlinie, zm. 30 sierpnia 1944 tamże) – niemiecki generał, uczestnik spisku na życie Hitlera z 20 lipca 1944, za udział w spisku skazany na karę śmierci i stracony.

Życiorys

Pochodzenie

Carl-Heinrich von Stülpnagel urodził się 2 stycznia 1886 roku w Berlinie^[a] w szlacheckiej rodzinie von Stülpnagel^[3]. Jego ojcem był Hermann von Stülpnagel (1839–1912), generał porucznik w armii pruskiej a matką Luise Freiin von der Tann-Rathsamhausen (1856–1907)^[3]. Dziadek Karl Bernhard von Stülpnagel (1794–1875) również był generałem porucznikiem w armii pruskiej^[3].

Kariera wojskowa

Po zdaniu egzaminu maturalnego w Lessing-Gymnasium we Frankfurcie w 1904 roku wstąpił jako Fahnenjunker do 115. Pułku Piechoty armii pruskiej w Darmstadt^[3]. W 1906 roku awansował na stopień podporucznika (niem. Leutnant)^[1]. W latach 1911–1914 kształcił się w berlińskiej Kriegsakademie, a w 1913 roku uzyskał stopień porucznika (niem. Oberleutnant)^[1].

Podczas I wojny światowej walczył na froncie jako dowódca kompanii (niem. Kompanieführer) i adiutant pułkowy (niem. Regimentsadjudant), a po awansie na kapitana (niem. Hauptmann) w 1915 roku służył jako oficer sztabowy^[1][3].

Wcielony do Reichswehry dowodził różnymi oddziałami^[1]. W 1920 roku wziął udział w nieudanej próbie przewrotu monarchistycznego – puczu pod przywództwem Wolfganga Kappa (1858–1922) i Walthera von Lüttwitza (1859–1942)^[1]. W latach 1924–1926 dowodził 3 Pułkiem Piechoty w Deutsch-Eylau i w 1925 roku awansował na stopień majora^[1]. W latach 1926–1927 pracował w Reichswehrministerium, a następnie do 1929 roku jako pierwszy oficer sztabu generalnego (niem. 1. Generalstabsoffizier, I a) 6 Dywizji Piechoty w Münster^[1]. W latach 1929–1931 dowodził II Batalionem 5 Pułku Piechoty w Neuruppin^[1]. W 1930 roku uzyskał awans na podpułkownika (niem. Oberstleutnant)^[1].

W 1931 roku wraz z generałem Ludwigiem Beckem (1880–1944) opracował rozporządzenie o dowodzeniu oddziałami^[1]. Z Beckem połączyła go relacja przyjacielska^[4].

W latach 1932–1933 nauczał w szkole piechoty w Dreźnie, po czym do 1936 roku prowadził Abteilung Fremde Heere – wojskową służbę wywiadowczą^[1].

W 1935 roku von Stülpnagel awansował na stopień generała majora (niem. Generalmajor), a rok później objął dowództwo 30 Dywizji Piechoty w Lubece^[1]. W 1937 roku uzyskał stopień generała porucznika (niem. Generalleutnant)^[1]. Od 1938 roku pełnił funkcję głównego kwatermistrza (niem. Oberquartiermeister) Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych (niem. Oberkommando des Heeres, OKH)^[1].

Podobnie jak inni oficerowie, von Stülpnagel początkowo powitał nazistowską dyktaturę, ale wkrótce nabrał przekonania, że polityka Hitlera pogrąży Niemcy militarnie^[3]. Po wydarzeniach nocy długich noży w 1934 roku jego postawa wobec nazistów stała się coraz bardziej krytyczna^[1]. Afera Blomberga-Fritscha i zajęcie Kraju Sudetów w 1938 roku wzmocniły jego przekonania^[4]. Przyłączył się do spisku oficerów Wehrmachtu wokół Ludwiga Becka i Franza Haldera (1884–1972)przygotowujących zamach stanu w 1938 roku^[3], które zarzucono po zawarciu układu monachijskiego 29–30 września 1938 roku^[4]. W kwietniu 1939 roku awansował na generała piechoty (niem. General der Infanterie)^[1].

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii francuskiej w 1940 roku dowodził II Korpusem Armijnym^[3]. W okresie od lipca do grudnia 1940 roku przewodniczył niemiecko-francuskiej komisji ds. zawieszenia broni w Wiesbaden (niem. Deutsche Waffenstillstandskommission, DWStK)^[1]. W lutym 1941 roku został mianowany dowódcą (niem. Oberbefehlshaber) 17 Armii na wschodzie^[3]. Dowodził m.in. w bitwie pod Humaniem^[1].

Był zaangażowany w zbrodnicze prowadzenie wojny podczas ataku Niemiec na ZSRR – pod jego dowództwem przekazywano rozkazy sprzeczne z prawem międzynarodowym, tzw. „zbrodnicze rozkazy”, w tym Kommissarbefehl, nakazujący oddziałom walczącym na froncie wschodnim niezwłoczne rozstrzeliwanie wziętych do niewoli radzieckich komisarzy politycznych^[3]. Kwestią sporną pozostaje czy von Stülpnagel apropobowal pogromy ludnosci żydowskiej^[3]. Na początku października 1941 roku von Stülpnagel odszedł z funkcji dowódcy, a przyczyny tej decyzji nie zostały jednoznacznie wyjaśnione ^[3][b].

3 marca 1942 roku von Stülpnagel został mianowany na stanowisko wojskowego gubernatora Francji (niem. Militärbefehlshaber), zastępując na tym stanowisku swojego kuzyna Otto von Stülpnagela (1878–1948)^[2]. Twardo prowadził walkę z francuskim ruchem oporu^[1], podejmując brutalne działania – egzekucje członków rodzin i zakładników^[2]. Jego stanowisko wobec deportacji Żydów nie jest do końca jasne, ponieważ nie wchodziły w zakres jego obowiązków^[3]. Wiadomo jednak, że czerwcu 1944 roku zaprotestował przeciwko wywiezieniu z Paryża 30 tys. Żydów^[3].

Zamach 20 lipca

Wraz ze swoim adiutantem Cäsarem von Hofackerem (1896–1944) pozostawał w ścisłym kontakcie z kręgiem niemieckich opozycjonistów skupionych wokół generała Becka^[4]. W jego sztabie pracowali frankofile, opozycjoniści i intelektualiści, m.in. Ernst Jünger (1895–1998)^[3]. Von Stülpnagel brał udział w spisku 20 lipca 1944 i udało mu się w pełni zrealizować zaplanowane działania^[1]. 20 lipca aresztował najwyższych funkcjonariuszy SS, SD i Gestapo^[1]. Jednak nie udało mu się przekonać dowódcy sił niemieckich na zachodzie, feldmarszałka Günthera von Kluge (1882–1944), by przyłączył się do puczu^[1]. Po nieudanym zamachu von Stauffenberga na Hitlera i niepowodzeniu puczu w Berlinie, von Kluge zdymisjonował von Stülpnagela^[1].

21 lipca von Stülpnagel otrzymał rozkaz Wilhelma Keitla (1882–1946) stawienia się w Berlinie^[1]. W drodze do stolicy, koło Verdun na polu nad Mozą, próbował popełnić samobójstwo poprzez strzał w głowę^[5]. Próba się nie powiodła, a wskutek postrzału Stülpnagel stracił wzrok^[1]. Wkrótce potem został aresztowany przez Gestapo i dowieziony do Berlina, gdzie 30 sierpnia stanął przed Trybunałem Ludowym^[1]. Skazany na śmierć, został jeszcze tego samego dnia stracony w Berlinie-Plötzensee^[3].

Odznaczenia

• Okucie Ponownego Nadania Krzyża Żelaznego II Klasy^[6]
• Okucie Ponownego Nadania Krzyża Żelaznego I Klasy^[6]
• Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego (21 sierpnia 1941)^[6]
• Srebrny Krzyż Niemiecki (14 lutego 1944)^[6]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Carl Heinrich von Stülpnagel (niem.). W: Gedenkstätte Deutscher Widerstand [on-line]. [dostęp 2020-06-21].
• Manfred Wichmann: Carl Heinrich von Stülpnagel 1886–1944 (niem.). W: Deutsches Historisches Museum, Berlin [on-line]. 2014-09-14. [dostęp 2020-06-21].
• Peter Lieb: Stülpnagel, Carl-Heinrich von. W: Neue Deutsche Biographie [Online-Version]. T. 25. 2013, s. 630–631. (niem.)
• Robert S. Wistrich: Who’s who in Nazi Germany. Routledge, 2001. ISBN 0-415-26038-8. [dostęp 2020-06-21]. (ang.)
• Peter Hoffmann: The history of the German resistance, 1933-1945. McGill-Queen’s Press – MQUP, 1996. ISBN 0-7735-1531-3. [dostęp 2020-06-21]. (ang.)