Carl Friedrich Ernst Frommann
Carl Friedrich Ernst Frommann (ur. 14 września 1765 w Jenie; zm. 12 czerwca 1837 tamże) był znanym niemieckim wydawcą i księgarzem w Jenie. Wydawnictwo naukowe Frommann, istniejące od roku 1727, po całkowitym zniszczeniu w czasie bombardowania Stuttgartu w 1943 r. reaktywowane i przejęte przez małżeństwo Günther i Eva Holzboog w 1955 r.[1] obecnie działa jako Wydawnictwo frommann-holzboog z siedzibą w Stuttgarcie-Bad Cannstatt (Niemcy).
Carl Friedrich Ernst był synem księgarza Nathanaela Sigismunda Frommanna. Kształcił się w wydawnictwie August Mylius w Berlinie. W roku 1786 (w wieku 21 lat) objął kierownictwo rodzinnego wydawnictwa w Sulechowie, rozszerzając asortyment o podręczniki szkolne i słowniki. Jego małżonką była Johanna Wesselhöfft (1765-1830), z którą miał jednego syna, oprócz tego wychowywali osieroconą od dzieciństwa Wilhelminę Herzlieb.
Ponieważ Carl Friedrich Ernst Frommann był członkiem nielegalnego związku wolnomularskiego Evergeten, groziło mu prześladowanie przez władze pruskie; wobec tego w roku 1798 przenieśli się do Jeny, poza tym w mieście uniwersyteckim rysowały się szersze możliwości rozwoju wydawnictwa. Jednocześnie znaczące było bliskie sąsiedztwo Weimaru ze znaczącym środowiskiem intelektualnym.
Jego syn Friedrich Johannes (1797-1886) przejął wydawnictwo od ojca w 1830 r. a po jego śmierci wydawnictwo zostało przeniesione w 1886 r. do Stuttgartu.
Rozwój wydawnictwa Frommann
Mistrz igielnik Siegmund (Sigmund) Steinbart, otrzymał 12 czerwca 1719 roku od władz pruskich zezwolenie na założenie i prowadzenie w Sulechowie sierocińca oraz został zwolniony z płacenia związanych z tą działalnością podatków. W 1727 r. za zezwoleniem władz pruskich uruchomiono dla wspomożenia tejże placówki wychowawczej wydawnictwo i drukarnię, kierownictwo sprawował Gottlob Benjamin Fromann, następnie jego syn Nathanael Sigismund, ojciec Carla Friedricha Ernsta.
Jak podaje profesor Jerzy Piotr Majchrzak[2] wydawnictwo przy sulechowskim sierocińcu było ośrodkiem rozpowszechniania druków pietystycznych, również drukowali polskie katechizmy dla śląskich i wielkopolskich szkół ludowych, wydawali klasyków i romantyków, encyklopedie; drukowali atlasy, śpiewniki, szkolne podręczniki, książeczki do nabożeństwa. Król polski i elektor saski August III, przyznał Natanielowi Fromannowi tytuł nadwornego drukarza.
W 1786 r. program wydawniczy rozrzeszono w zakresie teologii i filozofii. Po przeniesieniu Wydawnictwa w 1798 r. do Jeny wydawano zbiory kazań, leksykony i inne tego rodzaju dzieła. W następnych latach dom Frommannów stał ośrodkiem życia towarzyskiego w Jenie. Już w roku 1999 uzyskano zezwolenie na uruchomienie drukarni.
Duchowy ośrodek klasycyzmu w Jenie
W latach 1794-1805 przebywało w Jenie wielu twórców, a mianowicie Friedrich Schiller, Johann Gottlieb Fichte, Friedrich Wilhelm Schelling, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, bracia Alexander i Wilhelm von Humboldt, również bracia August Wilhelm i Friedrich Schlegel, Johann Ludwig Tieck, Clemens Brentano, Johann Heinrich Voß, Friedrich Immanuel Niethammer, Zacharias Werner, Jean Paul, Ernst Moritz Arndt, August Friedrich Karl Ziegesar i wielu innych, a między nimi Johann Wolfgang von Goethe.
Frommann, a Goethe
Wydawnictwo Frommann współpracowało z prawie wszystkimi ówczesnymi znaczącymi autorami, naturalnie wśród nich był i Goethe, przyjacielskie stosunki z nim rozwinęły się zwłaszcza w latach 1806-7. Prawie 60-letni poeta okazywał żywe zainteresowanie 17-letnią wychowanką Frommannów Wilhelminą, zwaną Minna lub Minchen, u których często bywał, zwłaszcza zimą 1807. Pobudziła ona Goethego do napisania sonetów oraz jakoby stała się wzorem dla postaci Otylii w powieści Die Wahlverwandtschaften (Powinowactwo z wyboru 1806) i być może zainspirowała poetę przy tworzeniu dramatu "Pandora" znanego również jako Powrót Pandory (Pandoras Wiederkunft)[3].