Carl Korn

Carl Korn

Karpel Korn

Data i miejsce urodzenia	29 października 1852 Wadowice
Data i miejsce śmierci	20 stycznia 1906 Bielsko

Carl Korn (ur. 29 października 1852 w Wadowicach, zm. 20 stycznia 1906 w Bielsku) – architekt i budowniczy pochodzenia żydowskiego, tworzący głównie w Bielsku. Był jednym z twórców wielkomiejskiego wizerunku centrum tego miasta.

Życiorys

Dom własny Carla Korna (1883)

Urodził się w Wadowicach jako Karpel Korn w rodzinie żydowskiego kupca Simona Korna (ok. 1815–1901) i Cäcilie Zilki z domu Adler (1829–1884)^[1]. Zapewne po przeprowadzce z galicyjskich Wadowic do śląskiego Bielska, gdzie przeważali postępowi niemieccy Żydzi zmienił imię z jidyszowego Karpel na Carl. Uczęszczał do szkoły w Opawie, którą ukończył z najlepszym wynikiem. Następnie studiował na Politechnice w Karlsruhe i na Politechnice oraz na Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu (pod kierunkiem profesorów architektury Heinricha von Ferstla i Theophila von Hansena).

Był asystentem w szkole technicznej w Brnie, a potem w Bielsku. Najszerzej znany jest dzięki działalności swojej firmy budowlano-architektonicznej „Karl Korn” (koncesja na prowadzenie w 1882; firma działała także po śmierci Carla Korna pod dawną nazwą, ale kierowana przez syna Felixa). Był też właścicielem cegielni, kamieniołomu w Straconce (należącego wcześniej do jego brata, Juliusza) i tartaku, a przez pewien czas (ok. 1889–1904) hotelu Kaiserhof (dziś President) w Bielsku. W uznaniu dla jego pracy, otrzymał od cesarza Austrii, Franciszka Józefa I, tytuł cesarsko-królewskiego radcy budowlanego (kaiserlicher und königlicher Baurat). Sprawował funkcję przewodniczącego Towarzystwa Budowlanego, był założycielem Związku Wsparcia przy Uniwersytecie Wiedeńskim, członkiem korporacji Franconia oraz członkiem Zarządu Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Bielsku. Był filantropem; wspierał finansowo ubogie dzieci i studentów bez względu na ich wyznanie. Posiadał w swojej firmie budowlanej własną jednostkę straży pożarnej, co było wówczas rzadkością.

Jego żoną była Paula z domu Tugendhat (1858–1929), z którą miał trzech synów: Felixa, Ottona i Fritza. Zmarł w Bielsku. Jest pochowany obok żony na cmentarzu żydowskim przy ulicy Cieszyńskiej. Podczas II wojny światowej jego grobowiec został zdewastowany, a nagrobek – skradziony. Nowy, ufundowany przez rodzinę, został odsłonięty 9 września 2009^[2]. Jego autorem i wykonawcą jest Andrzej Strączek. Na nagrobku zostali upamiętnieni także syn Felix Korn i jego żona Stefania, którzy zmarli w czasie wojny w Kazachstanie. W 1998 Korn został uhonorowany przez władze Bielska-Białej ulicą swojego imienia. Rodzina Carla Korna do dnia dzisiejszego mieszka w Bielsku-Białej.

Główne dzieła

Dyrekcja i pracownicy przedsiębiorstwa budowlanego Karol Korn i S-ka Bielsko

XIX-wieczna cegła z cegielni sygnowana literami C K = Carl Korn

Grób Carla i Pauli Kornów na cmentarzu żydowskim w Bielsku-Białej

W Bielsku-Białej:

• Dworzec Główny
• Hotel President
• Budynek Poczty Głównej
• Budynek Sądu Rejonowego
• Szpital Miejski, obecnie Szpital Ogólny im. dr Edmunda Wojtyły
• Budynek Komunalnej Kasy Oszczędności (dawna restauracja "Patria")
• Kamienice przy ul. 3 Maja
• Kamienice przy ul. Mickiewicza
• Kamienice przy ul. 11 Listopada
• Budynek straży pożarnej przy ul. Sobieskiego
• Budynek straży pożarnej przy pl. Ratuszowym
• Willa Theodora Sixta
• Synagoga przy ul. 3 Maja
• Synagoga przy ul. Krakowskiej
• Dom przedpogrzebowy na cmentarzu żydowskim
• Schronisko na Szyndzielni

W innych miastach:

• Stara Warzelnia w Browarze Żywieckim
• Wielka Synagoga w Oświęcimiu
• Synagoga w Wadowicach
• Synagoga w Andrychowie
• Hotel Royal w Krakowie
• Fabryka Mebli Giętych w Jasienicy
• Kościół rzymskokatolicki pw. Jana Chrzciciela w Choczni
• Kościół rzymskokatolicki pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Krzeszowie koło Żywca
• Kościół rzymskokatolicki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Porąbce koło Kęt
• Kościół rzymskokatolicki pw. Szymona i Judy Tadeusza w Kozach koło Bielska-Białej

Bibliografia

• Jacek Proszyk: Cmentarz Żydowski w Bielsku-Białej. Bielsko-Biała: Urząd Miejski w Bielsku-Białej. Wydział Kultury i Sztuki, 2002. ISBN 83-908913-1-X.
• Karol Korn. Budowniczy miasta, red. D. Wiewióra, E. Chojecka, E. Janoszek, J. Proszyk; Bielsko-Biała 2016, ISBN 978-83-946214-2-1
• Bartosz Dębowski: Życie i dokonania Karola Korna. Bielsko-Biała: 2008 (praca konkursowa w zbiorach biblioteki Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Karol Korn na portalu Beskidia