Carl Ritter

Carl Ritter

Data i miejsce urodzenia	7 sierpnia 1779 Quedlinburg
Data i miejsce śmierci	28 września 1859 Berlin
Zawód, zajęcie	geograf

Carl Ritter (ur. 7 sierpnia 1779 w Quedlinburgu, zm. 28 września 1859 w Berlinie) – niemiecki geograf, uznawany obok Aleksandra Humboldta za twórcę nowożytnej geografii, zwolennik regionalnego ujmowania zjawisk i studiów porównawczych, pierwszy profesor geografii.

Życiorys

Carl Ritter urodził się 7 sierpnia 1779 roku w Quedlinburgu, jako jedno z sześciorga dzieci, w rodzinie pastora F. W. Rittera^[1]. Początkowo nauczany był w domu, a jego nauczycielem był Johann Christoph Friedrich GutsMuths (1759–1839)^[2]. W 1785 roku wraz z bratem rozpoczął naukę w Philanthropinum w Schnepfenthal, gdzie GutsMuths został zatrudniony jako nauczyciel^[2].

W 1796 roku został przewidziany na wychowawcę synów bankiera frankfurckiego Johanna Jakoba Bethmann-Hollwega (1748–1808) i wysłany na studia na uniwersytet w Halle^[1]. W latach 1798–1820 pracował dla rodziny Bethmann Hollweg, najpierw jako nauczyciel, a następnie jako towarzysz podróży^[1]. Zainteresowany geografią, sam kształcił się w tej dziedzinie. W 1806 roku wydał pracę o nauczaniu geografii – Einige Bemerkungen über den methodischen Unterricht in der Geographie^[3]. Towarzyszył najmłodszemu synowi Bethmann-Hollwega Moritzowi Augustowi von Bethmann-Hollweg (1795–1877) podczas jego studiów na uniwersytecie Getyndze, samemu poświęcając się studiom geograficznym^[1].

W 1820 roku Ritter został pierwszym profesorem geografii^[4] (niem. Professor der Erd-, Länder-, Völker- und Staatenkunde) na uniwersytecie w Berlinie^[1]. Jego wykłady cieszyły się ogromna popularnością, przyciągając 300–400 słuchaczy, do których często dołączał Alexander von Humboldt^[5]. Jego studentami byli m.in. rosyjski geograf Piotr Pietrowicz Siemionow-Tian-Szanski (1827–1914), francuski geograf Élisée Reclus (1830–1905) i szwajcarski geograf Arnold Henri Guyot (1807–1884)^[5].

W latach 1823–1853 Ritter prowadził zajęcia z geografii w pruskiej szkole wojskowej Preußische Kriegsakademie^[5]. W 1829 roku współzałożył berlińskie towarzystwo geograficzne Gesellschaft für Erdkunde, któremu wielokrotnie przewodniczył^[1].

Zmarł w Berlinie 28 września 1859 roku^[1].

Działalność naukowa

Uważany, obok Alexandra von Humboldta (1769–1859) za twórcę nowożytnej geografii^[1]. Ustanowił geografię na stałe jako przedmiot nauczania^[1]. Wiele jego prac geograficznych nie ma bibliografii naukowej, wielu z nich pozostało nieukończonych^[1]. Według Rittera wiedza o ziemi, nauki przyrodnicze, historia i etnologia łączyły się w jedną, nową naukę – geografii^[1]. Opowiadał się za regionalnym ujmowaniem zjawisk i prowadzeniem studiów porównawczych – tak pojmowaną geografię nazywał ziemioznawstwem (niem. Erdkunde)^[6]. Geografia fizyczna miała zajmować się związkami między warunkami topograficznymi a przestrzenią życiową człowieka^[1]. W tym kontekście Ritter reprezentował kierunek antropocentryczny^[6]. Pozostawał pod wpływem idealistycznej filozofii niemieckiej^[6].

Jego główne dzieło Die Erdkunde im Verhältnis zur Natur und Geschichte des Menschen (tłum. Geografia w odniesieniu do przyrody i historii ludzkości) (23 tomy, 1822–59), które dotyczy kontynentów Afryki i Azji, zostało starannie przygotowane na podstawie innych publikacji^[1]. Nowością było podejście encyklopedyczne i opisanie obszarów pod względem geograficznym, a nie politycznym^[1].

Ritter zajmował się także formami (wytworami) typowymi dla poszczególnych krajów (niem. Productenkunde)^[3] i pisał prace oparte na własnych doświadczeniach z podróży po Europie^[1]. Nie odbywał jednak celowych podróży naukowych, nie prowadził prac terenowych ani pomiarów^[1].

Od początku wiązał geografię z kartografią, kreśląc samodzielnie oryginalne mapy ukazujące warunki biogeograficzne czy klimatyczne^[1]. Jego mapy izotermiczne cieszyły się uznaniem Heinricha Berghausa (1797–1884), Traugotta Brommego (1802–1866), Alexandra von Humboldta (1769–1859) i Augusta Petermanna (1822–1878)^[1]. W 1806 roku Ritter jako pierwszy zastosował wykresy wysokości^[1].

Po śmierci został zapomniany, a jego zasługi były umniejszane ze względu na brak badań własnych^[1]. Jego wkład w naukę geografii został doceniony dopiero po II wojnie światowej^[1].

Publikacje

Wybór prac podany za Neue Deutsche Biographie^[1]:

• Europa, ein geographisch-historisch-statistisches Gemälde für Freunde und Lehrer der Geografie, 1804–1807
• Sechs Karten von Europa mit erklärendem Text, 1806
• Die Erdkunde im Verhältnis zur Natur und Geschichte des Menschen, 1822–59
• Entwurf zu einer Karte von ganzen Gebirgssysteme der Himalaja, 1830
• Hand-Atlas von Afrika in 14 Bilder zur allgemeinen Erdkunde, 1832
• Atlas von Asien in 20 Bilder, 1833-52
• Der tellurische Zusammenhang der Natur und Geschichte in den Productionen der drei Naturreiche, oder: Uber eine geographische Productenkunde. Gelesen in der Akademie der Wissenschaften, 1836
• Einleitung zur allgemeinen vergleichenden Geographie, und Abhandlungen zur Begründung einer mehr wissenschaftlichen Behandlung der Erdkunde, 1852

Odznaczenia i członkostwa

• 1822 – członek Pruskiej Akademii Nauk^[6]

Przypisy

Bibliografia

• Uta Lindgren: Ritter, Carl. W: Neue Deutsche Biographie (Online-Version). T. 21. 2003, s. 655–656. [dostęp 2020-01-01]. (niem.)
• Ommo Grupe: Guts Muths, Christoph. W: Neue Deutsche Biographie [Online-Version]. T. 7. 1966, s. 350–351. (niem.)
• Friedrich Ratzel: Ritter, Carl. W: Allgemeine Deutsche Biographie [Online-Version]. T. 28. 1889, s. 224–225. (niem.)
• Ritter Karl, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-01-01] .
• George Kish: A Source Book in Geography. Harvard University Press, 1978. ISBN 978-0-674-82270-2. [dostęp 2020-01-01]. (ang.)
• T. W. Freeman: Geographers: Biobibliographical Studies. Bloomsbury Publishing, 2016. ISBN 978-1-4742-3077-3. [dostęp 2020-01-01]. (ang.)

Linki zewnętrzne

• Carl Ritter: Die Erdkunde im Verhältnis zur Natur und Geschichte des Menschen. Google Books. (58 MB)