Carlemanniaceae

Carlemanniaceae
Ilustracja
Silvianthus bracteatus
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

Carlemanniaceae

Nazwa systematyczna
Carlemanniaceae Airy Shaw
Kew Bull. 19: 511. 26 Jul 1965[3]
Typ nomenklatoryczny

Carlemannia Benth[4].

Carlemanniaceae – rodzina roślin z rzędu jasnotowców (Lamiales). Obejmuje dwa rodzaje z pięcioma gatunkami[2]. Są to tęgie byliny i krzewy tropikalnych lasów południowo-wschodniej Azji. Rośliny te nie mają istotnego znaczenia ekonomicznego[5], są słabo poznane, a ich pozycja taksonomiczna długi czas pozostawała problematyczna. Dopiero w systemach klasyfikacyjnych na przełomie XX i XXI wieku ustalono pozycję rodziny jako siostrzaną dla oliwkowatych[2].

Rozmieszczenie geograficzne

Rośliny z rodziny Carlemanniaceae występują w południowo-wschodniej Azji na obszarze od wschodniego Nepalu po południowo-wschodnie Chiny; w indyjskim Asamie, w północnym Wietnamie, północnej Tajlandii i północnej Mjanmie oraz na Sumatrze[2][6]. Rosną najczęściej w górskich (od 650 do 1600 m n.p.m.[6]), zimozielonych lasach zboczowych, w dolinach rzek i strumieni[7], także na przydrożach[6].

Silvianthus bracteatus

Morfologia

Pokrój
Rośliny z rodzaju Carlemannia to byliny osiągające 1,5 m wysokości. Do rodzaju Silvianthus należą krzewy osiągające do 3,5 m wysokości[5]. Pędy tęgie, zwykle nieco mięsiste[8], w węzłach mniej lub bardziej nieco zgrubiałe i zwykle ze zbiegającą wzdłuż międzywęźli linią łączącą nasady liści[2].
Liście
Naprzeciwległe, pozbawione przylistków, ogonkowe (ogonki do 6 cm długości[5]), pojedyncze, o blaszce eliptycznej do jajowatej, z wierzchołkiem zaostrzonym i użyłkowaniem pierzastym. Brzeg blaszki ząbkowany lub piłkowany[7]. Liście duże, do 18 cm długości i 9 cm szerokości u Carlemannia i 32 cm długości i 12 cm szerokości u Silvianthus[5]. Blaszka liściowa jest mniej lub bardziej asymetryczna[8].
Kwiaty
Obupłciowe, czterokrotne u Carlemannia i pięciokrotne u Silvianthus zebrane są w kwiatostany szczytowe lub w wierzchotki wyrastające w kątach liści. Kwiaty są nieco grzbieciste, zwłaszcza działki kielicha są nierówne[5]. Kielich otula zalążnie i jest trwały. Korona dzwonkowata lub lejkowata, często wewnątrz owłosiona. Pręciki są dwa, przyrośnięte do korony w połowie jej długości. Nitki pręcików krótkie, pylniki podługowato-równowąskie, otwierają się podłużnymi pęknięciami. Zalążnia dolna, powstaje z dwóch owocolistków i jest dwukomorowa, otoczona jest okazałym dyskiem. Szyjka słupka cienka z rozszerzającym się maczugowato znamieniem[7]. W kwiatach z rodzaju Silvianthus stwierdzono różnosłupkowość[8][2]. Zalążki są liczne[7].
Owoce
U Carlemannia dwukomorowe suche torebki otwierające się dwiema klapami. U Silvianthus mięsiste, białe torebki otwierające się pięcioma klapami. Zawierają liczne (od 30 do 100[8]), drobne, jajowate i gładkie nasiona[5][7].

Systematyka

W przeszłości rośliny z tej rodziny zaliczane były do przewiertniowatych (Caprifoliaceae) (system Cronquista z 1981) oraz do marzanowatych (Rubiaceae) (system Takhtajana z 1997)[2]. Wyodrębnione zostały jako osobna rodzina w systemach APG[2].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]

Na podstawie analiz molekularnych rośliny z tej rodziny uznawane są za grupę siostrzaną rodziny oliwkowatych Oleaceae[5][2]. Do synapomorfii łączących te rodziny należą: czterokrotne kwiaty, dwa pręciki, trójbruzdowe ziarna pyłku (tricolpate), maczugowate znamię, trwały endotel (epiderma integumentu)[9].

jasnotowce

Plocospermataceae





Carlemanniaceae



Oleaceae oliwkowate





Tetrachondraceae





Peltantheraceae




Calceolariaceae



Gesneriaceae ostrojowate






Plantaginaceae babkowate




Scrophulariaceae trędownikowate




Stilbaceae





Byblidaceae byblisowate



Linderniaceae linderniowate






Pedaliaceae połapkowate, sezamowate



Martyniaceae martyniowate



Acanthaceae akantowate





Bignoniaceae bignoniowate






Schlegeliaceae



Lentibulariaceae pływaczowate





Thomandersiaceae



Verbenaceae werbenowate






jasnotowate Lamiaceae




Mazaceae




Phrymaceae




paulowniowate Paulowniaceae



zarazowate Orobanchaceae

















Podział na rodzaje[10]
  • Carlemannia Benth.
  • Silvianthus Hook.f.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. ↑ Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2016-01-02].
  4. ↑ Family: Carlemanniaceae Airy Shaw. National Plant Germplast System GRIN. [dostęp 2016-01-02].
  5. ↑ a b c d e f g Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 88-89. ISBN 1-55407-206-9.
  6. ↑ a b c Yang Xue, Lu ShuGang, Zhang YiPing, Peng Hua, Hou SiMing. Factors acting on the distribution region of Carlemanniaceae: Rainfall, temperature and the plants’ biological characteristics. „Chinese Science Bulletin”. 52, 2, s. 244-250, 2007. 
  7. ↑ a b c d e M. Thiv: Carlemanniaceae. W: Joachim W. Kadereit (red.): Flowering Plants · Dicotyledons. T. 7: Lamiales (except Acanthaceae including Avicenniaceae). Springer Science & Business Media, 2004, s. 57-59. ISBN 3-540-40593-3.
  8. ↑ a b c d Tao Chen & Anthony R. Brach: Carlemanniaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-01-02].
  9. ↑ Jan Thomas Johansson: PLANTAGINALES Juss. ex Bercht. et J. Presl. [w:] The Phylogeny of Angiosperms [on-line]. angio.bergianska.se. [dostęp 2016-01-02].
  10. ↑ List of genera in family CARLEMANNIACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Kew Royal Botanical Gardens. [dostęp 2016-01-02].

Media użyte na tej stronie

Silvianthus bracteatus 1.jpg
Autor: Johannes Lundberg, Licencja: CC BY-SA 4.0
Silvianthus bracteatus (Carlemanniaceae). Voucher: Swenson et al. 1414. Vietnam, Ninh Bình Province, Cuc Phuong National Park: along the circular trail from visitor center (Bang), alt. 300 masl (20.34833 105.58111). Swedish Museum of Natural History expedition to Vietnam 2013, sponsored by National Geographic Global Exploration Fund Northern Europe. Photo: Johannes Lundberg
Silvianthus bracteatus 3.jpg
Autor: Johannes Lundberg, Licencja: CC BY-SA 4.0
Silvianthus bracteatus (Carlemanniaceae). Voucher: Swenson et al. 1414. Vietnam, Ninh Bình Province, Cuc Phuong National Park: along the circular trail from visitor center (Bang), alt. 300 masl (20.34833 105.58111). Swedish Museum of Natural History expedition to Vietnam 2013, sponsored by National Geographic Global Exploration Fund Northern Europe. Photo: Johannes Lundberg