Castel del Monte

Castel del Monte

(c) Berthold Werner, CC BY-SA 3.0
Państwo	Włochy
Region	Apulia
Miejscowość	15 km od Andrii
Architekt	nieznany
Wysokość całkowita	26 m
Ukończenie budowy	I poł. XIII w.
Pierwszy właściciel	Fryderyk II Hohenstauf
Plan budynku
Położenie na mapie Apulii Castel del Monte
Położenie na mapie Włoch Castel del Monte
41°05′05″N 16°16′16″E/41,084722 16,271111
Strona internetowa

Castel del Monte – zamek zbudowany w pierwszej połowie XIII w. przez cesarza Fryderyka II Hohenstaufa; uznawany za jedno z najdoskonalszych dzieł architektonicznych średniowiecza.

W 1996 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Nazwa

Nazwa zamku del Monte pochodzi od nazwy kościoła pobliskiego klasztoru benedyktyńskiego Santa Maria del Monte^[1].

Historia

Castel del Monte znajduje się w Apulii w południowych Włoszech, pomiędzy Corato a Andrią^[2]. Usytuowany na samotnym, niskim wzgórzu na wysokości ok. 540 m n.p.m.^[3], jest doskonale widoczny nawet z dużych odległości. Jest to jedyny zamek w Apulii, który w pełni zachował swój oryginalny charakter^[2].

Został wybudowany pod koniec pierwszej połowy XIII w. na polecenie cesarza Fryderyka II w ramach programu budowy fortyfikacji w południowej Italii i na Sycylii^[2][a]. W ramach programu budowy umocnień, Fryderyk II wzniósł ok. 200 fortec i pałaców^[4]. Surowość architektury zamku przypomina budowle cystersów, których wspierał Fryderyk II^[4]. Zamek mógł być zaprojektowany przez cysterskiego architekta Philippe’a Chinarda^[4].

Na potrzeby obronne zamek nie był wystarczająco duży – nie przetrwałby oblężenia^[5]. O innym niż obronne przeznaczeniu zamku świadczy perfekcyjna geometria budowli^[3] oraz znaczna odległość od jakichkolwiek miejsc czy szlaków strategicznych^[6]. Niektórzy autorzy podają, że zamek został zbudowany dla cesarza jako zamek myśliwski do polowań z sokołami^[4]. Z zewnątrz Castel del Monte prezentuje się jako forteca – ma masywne mury zewnętrzne, wieże w narożnikach, szczeliny strzelnicowe i bramy z bronami, lecz wewnątrz zamek miał wszelkie wygody domku myśliwskiego^[2].

Po upadku Hohenstaufów Karol I Andegaweński (1226–1285) uwięził na zamku syna Manfreda (1232–1266) i zwolenników dworu niemieckiego^[1]. Za panowania królowej Neapolu Joanny I (1326–1382) zamek wszedł w poczet dóbr królewskich^[2]. Pod panowaniem hiszpańskim na początku XVI w. stał się lennem generała Gonzalo Fernándeza de Córdoba (1453–1515)^[2]. W 1528 roku został zbombardowany przez wicehrabiego Lautrec Odeta de Foix (1485–1528), co spowodowało zniszczenia w jego murach zewnętrznych^[2]. W XVII w. zamek pozostawał niezamieszkany i nie miał już wyposażenia wewnętrznego^[2]. Marmurowe elementy wykończeniowe zostały zabrane przez Burbonów i wykorzystane w parku przy ich pałacu królewskim w Casercie^[6].

Zamek zakupiło państwo włoskie w 1876 roku^[2]. Budowlę uznano za zabytek i od 1879 roku poddano serii renowacji^[2].

W 1996 roku zamek został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[7].

Architektura

Wejście główne

Dziedziniec wewnętrzny

Castel del Monte charakteryzuje się surowością typową dla budowli cysterskich i zdradza wiele elementów architektury islamskiej^[4]. Został zbudowany na planie ośmiokąta foremnego z ośmiokątnym dziedzińcem (o szerokości 18 metrów^[8]) i ośmioma ośmiokątnymi wieżami (o średnicy 7,5 m^[2])^[4]. Zamek nie miał fosy^[9].

Maksymalna wysokość zamku to 24,4 m^[9] a maksymalna szerokość to 49,6 m^[2]. Długość każdej ściany pomiędzy wieżami to 9,8 m a grubość muru zewnętrznego przy podłożu to 3 m^[2].

Główne wejście do zamku znajduje się od strony Andrii i wykonane jest w stylu klasycznym z elementami gotyku^[2]. Nadproże spoczywa na kolumnach z kapitelami z motywem roślinnym; nad wszystkim rozpięty jest ostry łuk, biegnący od lwów umieszczonych nad abakusami kolumn bocznych^[9]. Wejście flankują dwa pilastry podtrzymujące gzyms z rodzajem frontonu^[9]. Po przeciwnej stronie zamku znajdowało się wejście tylne^[9].

Na parterze znajduje się sześć okrągłych okien z ambrazurami z różowej brekcji, a na piętrze osiem z ambrazurami z różnego rodzaju marmuru^[9].

Na każdym piętrze, wokół dziedzińca rozmieszczonych jest osiem przechodnich pomieszczeń na planie trapezoidalnym^[9]. Każde z pomieszczeń ma trzy sklepienia: nad środkową częścią na planie kwadratu – sklepienie krzyżowo-żebrowe, a nad pozostałymi sklepienia pseudokolebkowe^[9]. Sklepienia komnat na pierwszym piętrze podtrzymują półkolumny o kapitelach z motywem roślinnym i bazach z różowej brekcji, a piętrze drugim – grupy trzech kolumn typu colonette z białego marmuru^[9]. Ściany komnat wyłożone były płytami brekcji w kolorze koralowym lub pomalowane, by imitowały okładzinę^[9]. Podłogi parteru wyłożone były mozaikami, z których zachowała się jedynie część ze stylizowanymi kwiatami^[9].

Trzy z wież skrywały kręcone schody, w części znajdowały się toalety, a przeznaczenie innych nie jest znane^[4].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Jean Castex: Architecture of Italy. ABC-CLIO, 2008. ISBN 978-0-313-35087-0. [dostęp 2020-06-20]. (ang.)
• Colum Hourihane: The Grove Encyclopedia of Medieval Art and Architecture. OUP USA, 2012. ISBN 978-0-19-539536-5. [dostęp 2020-06-20]. (ang.)
• Mark M. Jarzombek, Vikramaditya Prakash: A Global History of Architecture. John Wiley & Sons, 2011. ISBN 978-0-470-90248-6. [dostęp 2020-06-20]. (ang.)
• Helen Nicholson: Medieval Warfare: Theory and Practice of War in Europe, 300–1500. Macmillan International Higher Education, 2003. ISBN 978-1-4039-4386-6. [dostęp 2020-06-20]. (ang.)
• Henri Stierlin: Zabytki architektury obronnej. Warszawa: Wydawnictwo G+J RBA Sp. z o.o. & Co. Spółka Komandytowa. ISBN 83-60006-16-4. (pol.)
• UNESCO: Castel del Monte (ang.). [dostęp 2020-06-14].

Linki zewnętrzne

• Włochy – tajemniczy Castel del Monte (pol.). W: turystyka.wp.pl [on-line]. 2014-05-06. [dostęp 2020-06-20].