Castrum Romanum

Model obozu rzymskiego

Castrum Romanum (łacina), częściej w gramatycznej liczbie mnogiej: castra Romana (obóz rzymski) lub castra Romanorum (obóz Rzymian) – warowny obóz rzymski wznoszony przez legionistów według ściśle określonego planu, przeważnie na wzniesieniu w pobliżu wody i lasu, na terenie umożliwiającym szybkie rozwinięcie szyków^[1]; kwadratowy lub prostokątny, otoczony zawsze fosą i wałem (agger)^[2], często też murem lub palisadą (vallum), z czterema bramami.

Nad budową oraz stanem urządzeń obozowych czuwał prefekt obozu (praefectus castrorum). Wewnątrz budowano plac (forum) oraz ulice, przy których stawiano namioty legionistów. Przy forum znajdował się ołtarz ofiarny, mównica oraz namioty dowódcy i oficerów. Opis budowy znamy dzięki zachowanemu dziełu Witruwiusza O architekturze ksiąg dziesięć (De architectura).

Typy obozów^[1][3]

Castra aestiva – obóz marszowy, zakładany na czas każdego noclegu w czasie kampanii letniej, otoczony rowem, wałem ziemnym oraz palisadą budowaną z drewnianych, zaostrzonych z obu końców pali, przynoszonych przez legionistów z poprzedniego obozu jako część ekwipunku, zwanych pilum muralis^[4][5]. Wszystkie konstrukcje były palone lub rozbierane w momencie opuszczania obozu przez legionistów^[6]. Obozy marszowe było wznoszone w 3 do 6 godzin, czasem zamiast bram pozostawiano przerwy w palisadzie^[7].

Castra navalia – obóz budowany nad brzegiem dla osłony okrętów wyciągniętych na ląd.

Castra hiberna – obóz zakładany na okres zimy, otoczony drewnianymi i ziemnymi konstrukcjami obronnymi. Posiadał bramy oraz wieże strażnicze. Namioty zabezpieczano przed zimnem i opadami skórą oraz słomą lub zastępowano drewnianymi barakami^[8].

Castra stativa – stały obóz zakładany w miejscach strategicznych, silnie obwarowany, z murowanymi konstrukcjami obronnymi. W zależności od wielkości posiadał urządzenia typowe dla miast: valetudinaria lub lazarety, magazyny, stajnie, sklepy, a nawet termy.

Na granicach imperium rzymskiego sieć obozów, mniejszych twierdz (castelli) i wież obserwacyjnych połączonych drogami rzymskimi^[9] tworzyła systemy obronne zwane limesami.

Przy tego typu obozach powstawały osiedla canabae, które często przeradzały się stopniowo w miasta^[10]. Pozostałości po castra Romana dały początek Kolonii, Wiedniowi, Paryżowi, Reims. Również nazwy niektórych brytyjskich miast świadczą o tym, że powstały na miejscu rzymskich obozów warownych (Chester, Chichester, Gloucester, Manchester).

Zobacz też

• Decumanus
• Gerulata
• Carnuntum
• De Munitionibus Castrorum

Przypisy