Celina Maria Klimczak

Celina Maria Klimczak

Data i miejsce urodzenia	30 maja 1916 Kraków
Data i miejsce śmierci	23 października 1977 Łódź
Zawód	aktorka
Lata aktywności	1935–1977
Odznaczenia

Celina Maria Klimczak (ur. 30 maja 1916 w Krakowie, zm. 23 października 1977 w Łodzi) – polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna.

Życiorys

Była jedną z trzech córek Franciszka Klimczaka (ur. 7 września 1881 w Radziechowach koło Żywca), który urodził się w biednej i licznej rodzinie góralskiej. Matką była Maria Schwarzenberg-Czerny (ur. 21 marca 1886 w Krakowie, zm. 1957 w Krakowie). Celina Klimczak urodziła się w domu w Dębnikach na ulicy Zduńskiej 11, który został sprzedany w 1931 roku a następnie zamieszkała z rodziną na Sławkowskiej 1 (Dom Arcybractwa Miłosierdzia, w którym mieszkał kiedyś Goethe) w Krakowie.

W 1934 roku rodzina przeniosła się na Sienną 7. Jej ojcem chrzestnym był Bolesław Schwarzenberg-Czerny – brat matki. Do szkoły powszechnej w Krakowie zaczęła uczęszczać w roku szkolnym 1922/23. W roku 1926 zaczęła naukę gimnazjalną, a w 1934 zdała maturę w Krakowie w gimnazjum żeńskim im. Św. Urszuli ss. Urszulanek. Występowała w przedstawieniach szkolnych, w jednym z nich grała motyla zmieniającego się w królewicza. Z jej klasy wyszły trzy inne aktorki: Zofia Truszkowska, Irena Orska i Zofia Szamotówna. W 1934 zaczęła studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie studiowała romanistykę. Studia przerwała po pierwszym roku w 1935. Należała wtedy do Akademickiego Związku Morskiego i uzyskała stopień żeglarza śródlądowego w Trokach 10 sierpnia 1935; na tym samym obozie był Jerzy Putrament. W 1935 roku zdała eksternistycznie egzamin aktorski u Zelwerowicza w P.I.S.T, który namawiał ją do pozostania w szkole, ale postanowiła grać^[1]. Umożliwiało to prawo angażowania się wydawane przez Związek Zawodowy Artystów Scen Polskich Z.A.S.P. W 1935 roku wystąpiła w przedstawieniu Stare Wino Szumi w Teatrze Miejskim im. Juliusza Słowackiego w Krakowie w roli Lissy; rolę główną grał Kazimierz Junosza-Stępowski. W roku 1936 zagrała w operze narodowej Krakowiacy i Górale Wojciecha Bogusławskiego. W 1937 roku pracowała w Teatrze Miejskim w Grodnie. Współpracowała wtedy z Teatru Arty­stów Cricot. W listopadzie 1937 brała udział w ich przedstawieniu Trójkąt i koło opartym na sztuce Niemy kanarek surrealistycznego autora Georges’a Ribemonta-Dessaignesa^[2]. W sezonie teatralnym 1938–1939 pracowała w Teatrze Objazdowym Ziemi Łuckiej w Łucku pod dyrekcją Janusza Strachockiego; teatr organizował przedstawienia objazdowe na Wołyniu. Jej pierwszą rolą tytułową była Dziewczyna z lasu. W sezonie 1938/39 zagrała m.in. w Szesnastolatce jako Irena w Teatrze Wołyńskim im. Juliusza Słowackiego razem ze Stanisławem Dąbrowskim^[3]. Aktor i historyk teatru, był jej długoletnim przyjacielem. Poznali się w Łucku, dedykował jej w 1940 zeszyty o tańcu i teatrze - Celince poświęcam i spisuję te strzępy myśli o tańcu i balecie. W czasie okupacji pracowała przez pewien czas w zakładzie fotograficznym aby nauczyć się retuszu i obróbki chemicznej zdjęć. Pracowała też w Radzie Głównej Opiekuńczej (RGO)^[4]. Dostała wtedy przydział do pomocy na Dworcu Głównym w Krakowie gdzie pracowała w roli pielęgniarki. Robiła buty - espadryle. Brała udział w tajnych spotkaniach aktorów w Teatrze Cricot i brała lekcje rysunków. Od 20 stycznia 1945 do 31 sierpnia 1945 była zatrudniona w Teatrze Starym w Krakowie pod dyrekcją Ronarda Bujańskiego. Zagrała tam rolę Med w Żeglarzu Szaniawskiego. Od 1 września do 31 sierpnia 1946 pracowała w Teatrze Lalki i Maski Groteska w Krakowie. Od 1 września 1946 do 31 sierpnia 1947 pracowała w Państwowym Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie; dyrektorem był wtedy Juliusz Osterwa. Po śmierci Juliusza Osterwy wyjechała do teatrów w Bydgoszczy i Toruniu. W 1947/1948 występowała w Teatrze Polskim w Bydgoszczy. Grała tam m.in. Ksantypę w sztuce Obrona Ksantypy Ludwika Morstina. Wilam Horzyca pisał tak: Sztukę Twoją reżyseruje p. Błońska (żona Kondrata), tęga reżyserka, o dość dużym doświadczeniu scenicznym. Józef Kondrat będzie grał Sokratesa, natomiast Ksantypę gra Klimczakówna, którą może znasz z Krakowa, gdzie uchodziła za jedną ze zdolniejszych z młodego pokolenia...^[5]. Za tę rolę dostała dobre recenzje - Celina Klimczakówna z godną uznania umiejętnością i z dużym taktem artystycznym wydobyła liryczne możliwości roli. Ujrzeliśmy młodą dziewczynę ˌˌpoważnie myślącąˈˈ, zatroskaną czy sprosta roli żony człowieka nie z tego świata, ujmujący sposób bycia, ujmujący śpiew, duża a nie narzucająca się kultura gestu ...^[6]. Inna recenzja z tego okresu - Zgromadzoną publiczność rozgrzał „Świerszcz za kominem”. Oklaski miały nienotowaną temperaturę. W tym przedstawieniu Dickensa grała rolę córki Kaleba^[7]. Od 1 września 1948 do 31 sierpnia 1949 roku była zatrudniona w Teatrze Wilama Horzycy (dawniej Teatrze Ziemi Pomorskiej) w Toruniu. Grała tam m.in. w Żołnierzu, Lisim Gnieździe, Strzałach na Długiej jako Lola, Maszeńce jako Nina Aleksandrówna, w Kobiecie we mgle jako Krystyna. Jej pierwszą rolą filmową był udział w obrazie Za wami pójdą inni Antoniego Bohdziewicza, który został nakręcony w 1949 roku. Od 1 września 1949 do 30 września 1959 występowała w Państwowym Teatrze Powszechnym, jednym z trzech teatrów w Łodzi w tym czasie. Została zaangażowana przez dyrektora Karola Adwentowicza. Grała w Niemcach Kruczkowskiego w roli Lizy, w Przyjaciołach Uspieńskiego w roli lotniczki, w Moralności pani Dulskiej jako Hanka, w Zwykłej Sprawie jako Hotchkins, Czarnieckim i jego żołnierzach jako Hanka. Recenzja z przedstawienia Las: Zadziwiająco głęboką postać tworzy Celina Klimczak (Aksjusza). Jest w tej postaci ciepło, prostota, szlachetność, dziewczęca marzycielskość, i bezradność, ale też mądrość i godność. Sceny rozmów Gurymskiej z Aksjuszą należą do sztuki aktorskiej najwyższego poziomu^[8]. W 1955 roku urodziła się jej córka. W sezonie 1959/1960 pracowała w nowo powstałym Teatrze Nowym w Zabrzu^[9].

Pierwszym przedstawieniem była Maria Stuart Juliusza Słowackiego – Młody kierownik artystyczny i reżyser w jednej osobie - Danuta Bleicherówna – młody zespół aktorski, a dojrzałe interesujące przedstawienie. Było w nim wiele świeżości, oryginalnych pomysłów interpretacyjnych i sytuacyjnych, dobrze popisała się odtwórczyni głównej roli - Celina Klimczakówna. Od 1 października 1961 do 28 maja 1964 występowała w Rzeszowie w Państwowym Teatrze im. Wandy Siemiaszkowej. W Teatrze Siemaszkowej w Rzeszowie występowała m.in. jako Elwira w przedstawieniu Mąż i żona Fredry i jako Medea Eurypidesa (w sezonie 1962). Jednego dnia zobaczyłem Medeę Eurypidesa. Teatr wystawił tę tragedię z konieczności, wyzyskując fakt, że ma w zespole aktorkę, zdolną do udźwignięcia roli tytułowej, a mianowicie Celinę Klimczkównę. Istotnie Klimczakówna nie tylko udźwignęła rolę, ale pokazała Medeę wstrzemięźliwą i zdyscyplinowaną, godną, autentyczną, miejscami wzruszająco tragiczną. Właściwie jest to jej wielki monolog, przerywany tylko wtrętami Jazona (Witold Gruszecki), Kreona (Wincenty Zawirski) i nieustannie obecnej Niespokojnej Dziewczyny (Ireny Chudzikówny).^[10]

Od 29 maja 1964 przeniosła się na stałe do Łodzi gdzie występowała do końca życia w Państwowym Teatrze Nowym. Występowała m.in. w sztukach reżyserowanych przez Kazimierza Dejmka. Była członkiem Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu (ZASP) sekcji dramatycznej od 1937 roku. Pochowana na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[11].

Odznaczenia

Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1 października 1977). W lipcu 1977 otrzymała Honorową Odznakę Miasta Łodzi nadawaną przez Biuro Rady Narodowej Miasta Łodzi.

Filmografia

Filmy

Seriale

• 1974 Siedem stron świata (odc. 6)
• 1973 Droga (Stara Lewandowska, matka doktor Marii)
• 1970 Doktor Ewa

Teatr (wybór)

Teatr TV

• 1979: Czerwone róże dla mnie, jako pani Breydon
• 1974: Biografia (Behrman S.N.), jako Minnie
• 1974: Mienie, jako wdowa Arwa, matka Marii
• 1973: Powroty
• 1971: Jesień
• 1970: Chłopi, jako Kowalowa
• 1969: Rewizor
• 1967: Ziemia obiecana, jako chłopka
• 1965: Dragon, jako Szuster E.

Przypisy

Bibliografia

• Celina Maria Klimczak w bazie filmpolski.pl
• Celina Klimczak, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09] .
• Celina Maria Klimczak w bazie Filmweb
• Celina Maria Klimczak w bazie IMDb (ang.)

Linki zewnętrzne

• Celina Maria Klimczak na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”