Centralne Zakłady Lotnicze

Centralne Zakłady Lotnicze w Warszawie (CZL) – zakłady służby lotnictwa i aerostatyki Wojska Polskiego II RP.

Zadaniem CZL była gospodarka sprzętem i materiałami lotniczymi, naprawa oraz produkcja materiałów lotniczych, przeprowadzanie prób i badań w zakresie użycia sprzętu lotniczego, przechowywanie i konserwacja materiałów lotniczych oraz szkolenie mechaników lotniczych.

Organizacja CZL

Organizacja Centralnych Zakładów Lotniczych^[1]

• Kierownictwo
  • Wydział I Statystyki i Ewidencji
  • Wydział II Zaopatrzenia i Składów
  • Wydział III Reperacji i Warsztatów
  • Komisja Gospodarcza
  • lekarz
  • kompania obsługi
• Warsztaty Lotnicze na lotnisku mokotowskim w Warszawie
• Składy Lotnicze w Dęblinie
  • Kierownictwo
  • Oddział I (magazyny: zamiany płatowców i hangarowy)
  • Oddział II (warsztaty pomocnicze)
  • Magazyn samochodowy (tymczasowo)
• Wojskowa Centrala Badań Lotniczych w Warszawie
  • Kierownictwo z kancelarią i biurem wydawniczo-naukowym
  • Laboratorium Aerodynamiczne
  • Oddział Prób Maszyn Lotniczych
  • Oddział Prób Materiałów Lotniczych
• Szkoła Mechaników Lotniczych w Bydgoszczy
  • Komenda
  • instruktorzy
  • warsztat szkolny i skład
  • sekcja administracyjno-taborowa

Obowiązki i zadania osób funkcyjnych CZL

Kierownik Centralnych Zakładów Lotniczych (w stopniu etatowym pułkownika) sprawował ogólne kierownictwo nad zakładami, z polecenia Ministra Spraw Wojskowych przeprowadzał inspekcje techniczne w oddziałach lotniczych, podlegał dowódcy Okręgu Korpusu Nr I, natomiast w sprawach specjalistycznych oraz dyspozycji sprzętem otrzymywał zlecenia wprost od Ministra Spraw Wojskowych (Departament IV Żeglugi Powietrznej). Jego pomocnikiem w sprawach administracyjnych i gospodarczych był zastępca kierownika Centralnych Zakładów Lotniczych.

Kierownik Warsztatów Lotniczych (pułkownik) kierował pracą warsztatów i był odpowiedzialny za jakość i terminowość wykonywanych prac oraz za stan sprzętu znajdującego się w warsztatach.

Kierownik Składów Lotniczych (pułkownik) był odpowiedzialny za stan materiałów znajdujących się w składach.

Kierownik Centrali Badań Lotniczych (pułkownik) sprawował ogólne kierownictwo nad pracami doświadczalnymi i naukowymi w Centrali Badań Lotniczych.

Dowódca kompanii obsługi Centralnych Zakładów Lotniczych (kapitan) był bezpośrednim przełożonym wszystkich szeregowych Centralnych Zakładów Lotniczych, pod względem administracyjno-gospodarczym, dyscyplinarnym i służby wewnętrznej, z wyjątkiem szeregowych w Szkole Mechaników Lotniczych. Odpowiadał za utrzymanie porządku wewnętrznego w Centralnych Zakładach Lotniczych.

Komendant Szkoły Mechaników Lotniczych (major), na prawach dowódcy batalionu, odpowiadał za wyszkolenie uczniów i służbę wewnętrzną w szkole.

Służbę gospodarczą w Centralnych Zakładach Lotniczych pełniła komisja gospodarcza w kierownictwie Centralnych Zakładów Lotniczych.

Służbą sanitarną w Centralnych Zakładach Lotniczych kierował lekarz Centralnych Zakładów Lotniczych (kapitan), mający przydzielonego podoficera sanitarnego i dwóch szeregowców. Lekarz Centralnych Zakładów Lotniczych podlegał Kierownikowi Centralnych Zakładów Lotniczych.

Zakresy działania wydziałów Kierownictwa CZL

Wydział I Statystyki i Ewidencji zajmował się opracowywaniem wzorów sprawozdań okresowych, ewidencją materiałową, stanami ilościowymi i jakościowymi, przychodami i rozchodami, prowadzeniem statystyki oraz kontrolą w zakresie kompetencji wydziału.

W zakresie kompetencji Wydziału II Zaopatrzenia i Składów pozostawał rozdział, magazynowanie i konserwacja sprzętu lotniczego, okresowe zestawienia materiałowe etatów jednostek lotniczych, opracowywanie i wykonywanie zarządzeń dotyczących konserwacji sprzętu lotniczego, opracowywanie planów organizacji składów, rozdzielanie sprzętu pomiędzy oddziały lotnicze, uzupełniania składów oraz nadzór nad odnośną produkcją zakładów przemysłowych.

Zadaniem Wydziału III Reperacji i Warsztatów była organizacja warsztatów, kontrola wykonawcza zaopatrzenia warsztatów, normowanie pracy warsztatowej w jednostkach lotniczych, okresowe normowanie celowości napraw sprzętu lotniczego pod względem finansowym i technicznym, okresowe opracowywanie działalności warsztatów w ścisłym związku z rozwojem lotnictwa, a także kalkulacja i statystyka warsztatowa.

Obsada personalna CZL

Kierownicy zakładów

• płk aer. Hipolit Łossowski (VIII 1921 – † 10 II 1925)
• płk aer. inż. Janusz de Beaurain (1 III 1925^[2] – 1928)

Zastępcy kierownika zakładów

• ppłk aer. Ernest Cieślewski (24 III - 31 VII 1923 → Rezerwa Oficerów Sztabowych DOK V)
• ppłk / płk aer. inż. Janusz Beaurain (31 VII 1923 – 1 III 1925 → kierownik zakładów)

Obsada personalna zakładów w 1924 roku^[3]

• kierownik – płk aer. Hipolit Łossowski
• zastępca kierownika – ppłk / płk aer. inż. Janusz Beaurain
• lekarz – por. Władysław Kondratowicz
• kierownik warsztatów – mjr Józef Mieczysław Zajączkowski (od XI 1924^[4])
• kierownik składów – ppłk Władysław Nekanda-Trepka
• zastępca kierownika składów – kpt. Wiktor Pniewski
• kierownik Wojskowej Centrali Badań Lotniczych – ppłk inż. Zdzisław Zych-Płodowski
  • kierownik działu prób – mjr Wiktor Szandorowski (od 1 IV 1924^[5])
• komendant Szkoły Mechaników Lotniczych – mjr Franciszek Rudnicki

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.

Lotnictwo wojskowe II RP Formowanie Polskie lotnictwo wojskowe w wojnie polsko-ukraińskiej Polskie lotnictwo wojskowe w wojnie polsko-bolszewickiej Polskie lotnictwo wojskowe 1939 Dowództwo Lotnictwa MSWojsk. Wojska Balonowe (Aeronautyczne) Służba lotnictwa Grupy i brygady lotnicze 1 Grupa Lotnicza 2 Grupa Aeronautyczna 3 Grupa Lotnicza Grupa Szkół Lotniczych Brygada Pościgowa Brygada Bombowa Pułki lotnicze 1 plot 2 plot 3 plot 4 plot 5 plot 6 plot 11 pmyśl Grupy lotnicze (dywizjony) I II III (Lwowska) IV V VII Dywizjony myśliwskie III/1 III/2 III/3 III/4 III/5 III/6 IV/1 liniowe II/2 II VI X XV XX towarzyszące VI/1 II/2 IV/3 IV/5 morskie Morski Dywizjon Lotniczy Eskadry wywiadowcze 1 2 3 4 (toruńska) 5 6 (lwowska) 8 9 10 11 12 14 16 17 18 41 42 43 44 lotnicze 5 7 12 13 14 23 24 31 32 33 34 35 36 41 42 43 44 54 62 63 towarzyszące (obserwacyjne) 13 16 19 23 26 29 33 36 39 43 46 49 53 56 59 63 66 69 liniowe (rozpoznawcze) 11 12 13 21 22 24 31 32 34 35 41 42 51 54 55 61 62 64 65 myśliwskie 7 13 15 19 111/1 plotn 111/3 plotn 112/1 plot 112/3 plot 113 N 113/1 plot 113/11 plot 114/1 plot 117 118 114/11 plot 115 116 121/1 plot 121/2 plot 122/1 plot 122/2 plot 123/2 plot 123/4 plot 124 131 132 133 141 142 143 151 152 161 162 bombowe (niszczycielskie) 13 14 21 211(11) 212(12) 213 214 215 216(16) 217(17) 221 222 21(1) 22(2) 55 64(4) 65(5) lotnictwo morskie 1 edr 2 ebr rzeczna wielkopolskie 1 2 3 4 Inne eskadra KOP sztabowa Plutony łącznikowe 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 LOW Szkolnictwo Centrum Wyszkolenia Technicznego Lotnictwa Francuska Szkoła Pilotów Krakowska Szkoła Pilotów Bydgoska Szkoła Pilotów Oficerska Szkoła Aeronautyczna Oficerska Szkoła Obserwatorów Lotniczych Centralna Szkoła Mechaników Lotniczych w Bydgoszczy Lotnicza Szkoła Strzelania i Bombardowania Szkoła Podchorążych Lotnictwa – Grupa Techniczna Wyższa Szkoła Pilotów w Ławicy Wyższa Szkoła Pilotów w Grudziądzu Wojskowa Szkoła Lotnicza Wyższa Szkoła Lotnicza Szkoła Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich Wojskowy Ośrodek Spadochronowy w Bydgoszczy Wojskowy Obóz Szybowcowy Inne Centralne Zakłady Lotnicze Centralne Warsztaty Lotnicze Oddział Służby Lotnictwa Batalion Lotnictwa Batalion Szkolny Lotnictwa Godło i barwa Odznaki personelu latającego 1919–1939