Centralny zarząd

Centralny zarząd – nazwa organu zarządzania daną branżą przemysłu lub usług w początkowym okresie PRL (do 1958), choć są przykłady zastosowań tej nazwy i w późniejszym okresie, i w innych resortach, np. kultury.

Po wyzwoleniu, w okresie gospodarki centralnie sterowanej, ewaluowały formy i nazwy organów zarządzania poszczególnymi branżami.

Chronologia

  • 1947 – dekoncentracja funkcji zarządzania przez wyłączenie z ministerstwa przemysłu centralnych zarządów i przekształcenia ich w samodzielne przedsiębiorstwa[1],
  • 1951 – włączenie centralnych zarządów do ministerstw[2],
  • 1955 – funkcjonowanie 12 ministerstw przemysłowych i 160 centralnych zarządów[3],
  • 1958 – przekształcenie centralnych zarządów w zjednoczenia[4], których liczba była mniejsza od dotychczasowych organów zarządzania o 42 jednostki organizacyjne[5].

Centralne zarządy

Poniżej próba przedstawienia listy centralnych zarządów (241 jednostek organizacyjnych), choć nie jest ona ostateczna.

  • Centralny Zarząd Aptek, Warszawa
  • Centralny Zarząd Bibliotek, Warszawa
  • Centralny Zarząd Biur Projektów Gospodarki Komunalnej, Warszawa
  • Centralny Zarząd Budownictwa Komunalnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Budownictwa Lądowo-Inżynieryjnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Budownictwa Łączności, Warszawa
  • Centralny Zarząd Budownictwa Przemysłowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Budownictwa Przemysłu Drobnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Budownictwa Węglowego, Katowice
  • Centralny Zarząd Budownictwa Wodno-Inżynieryjnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Budownictwa Wojskowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Budowy Elektrowni,
  • Centralny Zarząd Dróg i Mostów,
  • Centralny Zarząd Budowy Kopalń, Mikołów
  • Centralny Zarząd Budowy Kopalń Rud,
  • Centralny Zarząd Budowy Maszyn, Warszawa
  • Centralny Zarząd Budowy Maszyn Ciężkich, Gliwice
  • Centralny Zarząd Budowy Maszyn Górniczych, Warszawa/Bytom
  • Centralny Zarząd Budowy Miast i Osiedli ZOR, Warszawa
  • Centralny Zarząd Budowy Zakładów Chemicznych, Gliwice
  • Centralny Zarząd Budowy Zakładów Przemysłu Ciężkiego, Gliwice
  • Centralny Zarząd Budynków Mieszkalnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Ceł, Warszawa
  • Centralny Zarząd Drogowy, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Dróg Miejskich, Zieleni i Geodezji, Warszawa
  • Centralny Zarząd Dróg Publicznych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Dróg Wodnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Eksploatacji Kruszywa, Warszawa
  • Centralny Zarząd Elektryfikacji Kolei, Warszawa
  • Centralny Zarząd Elektryfikacji Rolnictwa, Warszawa
  • Centralny Zarząd Energetyki, Warszawa
  • Centralny Zarząd Gazownictwa, Warszawa
  • Centralny Zarząd Gospodarki Złomem, Warszawa/Katowice
  • Centralny Zarząd Handlowo-Przewozowy, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Handlu Artykułami Fotograficznymi i Precyzyjno-Optycznymi, Warszawa
  • Centralny Zarząd Handlu Artykułami Gospodarstwa Domowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Handlu Artykułami Kolonialnymi i Delikatesowymi, Warszawa
  • Centralny Zarząd Handlu Artykułami Kosmetycznymi, Warszawa
  • Centralny Zarząd Handlu Artykułami Użytku Kulturalnego, Łódź
  • Centralny Zarząd Handlu Opałem, Warszawa
  • Centralny Zarząd Handlu Owocami i Warzywami, Warszawa
  • Centralny Zarząd Hodowli Koni, Warszawa
  • Centralny Zarząd Hurtu Tekstylnego
  • Centralny Zarząd Instalacji Przemysłowych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Instytucyj Sztuk Plastycznych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Kamieniołomów i Klinkierni Drogowych, Wrocław
  • Centralny Zarząd Kolei Dojazdowych, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Kolejowej Służby Zdrowia, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Kolejowych Zakładów Gastronomicznych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Konstrukcji Stalowych „Mostostal”, Warszawa
  • Centralny Zarząd Konsumów Ministerstwa Handlu Wewnętrznego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Kopalnictwa Rud Nieżelaznych, Katowice
  • Centralny Zarząd Kopalnictwa Rud Żelaza, Częstochowa
  • Centralny Zarząd Księgarstwa, Warszawa
  • Centralny Zarząd Lasów Państwowych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Linii Międzymiastowych i Kabli, Warszawa
  • Centralny Zarząd Lotnictwa Cywilnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Miejskich Przedsiębiorstw Remontowo-Budowlanych,
  • Centralny Zarząd Muzeów, Warszawa
  • Centralny Zarząd Obrotu Nasionami, Warszawa
  • Centralny Zarząd Obrotu Produktami Naftowymi, Warszawa
  • Centralny Zarząd Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi, Warszawa
  • Centralny Zarząd Obrotu Zwierzętami Rzeźnymi, Warszawa
  • Centralny Zarząd Odlewnictwa, Radom
  • Centralny Zarząd Ogólnego Budownictwa Maszynowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Oper, Filharmonij i Instytucyj Muzycznych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Państwowego Przemysłu Konserwowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Państwowej Komunikacji Samochodowej, Warszawa
  • Centralny Zarząd Państwowych Gospodarstw Rolnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Państwowych Ośrodków Maszynowych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Państwowych Przedsiębiorstw Budowlanych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Państwowych Zakładów Graficznych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Poczt, Warszawa
  • Centralny Zarząd Polskiej Marynarki Handlowej, Gdynia
  • Centralny Zarząd Powszechnych Domów Towarowych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Produkcji Elementów Budowlanych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Produkcji Pomocniczej, Warszawa
  • Centralny Zarząd Produkcji Pomocniczej Łączności, Warszawa
  • Centralny Zarząd Produkcji Samochodów, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przedsiębiorstw Remontowo-Budowlanych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przedsiębiorstw Remontowo-Montażowych i Produkcji Części Zamiennych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przedsiębiorstw Robót Kolejowych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przedsiębiorstw Robót Komunikacyjnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przedsiębiorstw i Urządzeń Komunalnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłowych Surowców Wtórnych, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Artykułów Elektrotechnicznych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Artykułów Skórzanych, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Artykułów Technicznych, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Barwników i Półproduktów, Gliwice
  • Centralny Zarząd Przemysłu Bawełnianego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Ceramiki Budowlanej, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Chemicznego, Gliwice
  • Centralny Zarząd Przemysłu Chłodniczego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Cukierniczego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Cukrowniczego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Drożdżowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Dziewiarskiego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Dziewiarskiego i Pończoszniczego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Drzewnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Elektrotechnicznego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Farmaceutycznego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Fermentacyjnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Filcowego i Tkanin Technicznych, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Garbarskiego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Gastronomicznego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Graficznego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Gumowego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Gumowego i Tworzyw Sztucznych, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Guzikarsko-Galanteryjnego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Hutniczego, Katowice
  • Centralny Zarząd Przemysłu i Handlu Jubilerskiego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Jajczarsko-Drobiarskiego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Jedwabniczego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Jedwabniczo-Galanteryjnego, Warszawa/Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Kablowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Kawowego i Środków Odżywczych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Koksochemicznego, Zabrze
  • Centralny Zarząd Przemysłu Koncentratów Spożywczych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Kotłowo-Turbinowego,
  • Centralny Zarząd Przemysłu Kwasu Siarkowego i Nawozów Fosforowych,
  • Centralny Zarząd Przemysłu Leśnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Maszyn Elektrycznych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Maszyn Rolniczych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Maszyn Włókienniczych, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Maszyn i Aparatów Elektrycznych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Maszyn i Urządzeń, Poznań
  • Centralny Zarząd Przemysłu Maszynowego i Mechanizacji, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Materiałów Budowlanych Wapienno-Piaskowych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Materiałów Górniczych, Gliwice
  • Centralny Zarząd Przemysłu Materiałów Ogniotrwałych, Gliwice
  • Centralny Zarząd Przemysłu Materiałów Wiążących, Sosnowiec
  • Centralny Zarząd Przemysłu Metali Nieżelaznych, Katowice
  • Centralny Zarząd Przemysłu Metalowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Mięsnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Mineralnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Mleczarskiego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Młynarskiego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Naftowego, Kraków
  • Centralny Zarząd Przemysłu Narzędzi i Przyrządów Mierniczych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Nieorganicznego, Gliwice
  • Centralny Zarząd Przemysłu Obrabiarkowego Ponar, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Obuwniczego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Odzieżowego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Organicznego Erg, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Owocowo-Warzywnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Paliw Płynnych, Kraków
  • Centralny Zarząd Przemysłu Papierniczego, Warszawa/Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Piekarniczego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Piwowarsko-Słodowniczego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Pomocy Naukowych i Zaopatrzenia Szkół, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Pończoszniczego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Przetworów Papierowych i Materiałów Biurowych, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Rybnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Skórzanego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Tkanin Dekoracyjnych, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Spirytusowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Spożywczego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Sprzętu Gospodarskiego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Sprzętu Motoryzacyjnego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Stali Specjalnej, Katowice
  • Centralny Zarząd Przemysłu Surowców Mineralnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Syntezy Chemicznej, Gliwice
  • Centralny Zarząd Przemysłu Szklarskiego, Sosnowiec
  • Centralny Zarząd Przemysłu Taboru Kolejowego, Poznań
  • Centralny Zarząd Przemysłu Teletechnicznego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Tkanin Jedwabnych i Dekoracyjnych, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Tłuszczowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Torfowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Tytoniowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Tworzyw Sztucznych i Lakierów, Gliwice
  • Centralny Zarząd Przemysłu Wełnianego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Węglowego, Katowice
  • Centralny Zarząd Przemysłu Włókien Łykowych, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Włókienniczego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Wyrobów Drzewnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Wyrobów Metalowych, Warszawa /Bytom
  • Centralny Zarząd Przemysłu Zbożowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Zbrojeniowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Zgrzebnego, Łódź
  • Centralny Zarząd Przemysłu Zielarskiego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przemysłu Ziemniaczanego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przetwórstwa Odpadów Zwierzęcych i Roślinnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Przewozów, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Radiofonizacji Kraju, Warszawa
  • Centralny Zarząd Radiostacji i Telewizji, Warszawa
  • Centralny Zarząd Remontu Maszyn Przemysłu Włókienniczego i Odzieżowego, Łódź
  • Centralny Zarząd Remontów Budowlanych i Energetycznych, Łódź
  • Centralny Zarząd Remontów Maszyn i Urządzeń, Warszawa
  • Centralny Zarząd Robót Górniczych, Bytom
  • Centralny Zarząd Robót Instalacji Budownictwa Miejskiego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Robót Instalacyjnych Budownictwa Miejskiego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Robót Inżynieryjnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Robót Inżynieryjnych Budownictwa Miejskiego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Robót Specjalnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Ruchu Kolejowego, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Rybołówstwa Morskiego, Szczecin
  • Centralny Zarząd Selekcji Roślin, Warszawa
  • Centralny Zarząd Skupu Owoców i Warzyw, Warszawa
  • Centralny Zarząd Skupu Surowców Włókienniczych i Skórzanych, Łódź
  • Centralny Zarząd Służby Więziennej, Warszawa
  • Centralny Zarząd Sprzętu Samochodowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Szkolenia Kadr Ministerstwa Rolnictwa, Warszawa
  • Centralny Zarząd Szkolenia Zawodowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Szkół Artystycznych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Teatrów, Warszawa
  • Centralny Zarząd Technicznej Obsługi Rolnictwa, Łódź
  • Centralny Zarząd Telefonii i Telegrafii, Warszawa
  • Centralny Zarząd Telekomunikacji, Warszawa
  • Centralny Zarząd Trakcji, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Transportu, Warszawa (MHW)
  • Centralny Zarząd Transportu Samochodowego Łączności, Warszawa
  • Centralny Zarząd Tuczu Przemysłowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Upowszechniania Prasy i Książki RUCH, Warszawa
  • Centralny Zarząd Urządzeń Socjalno-Bytowych, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Usług Komunalnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Utrzymania Kolei, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Uzdrowisk, Warszawa
  • Centralny Zarząd Wagonów, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Weterynarii, Warszawa
  • Centralny Zarząd Więziennictwa, Warszawa
  • Centralny Zarząd Włókien Łykowych, Łódź
  • Centralny Zarząd Wodnych Melioracji, Warszawa
  • Centralny Zarząd Wojskowego Przedsiębiorstwa Budowlanego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Wyrobów Metalowych, Bytom
  • Centralny Zarząd Wytwórni Materiałów Budowlanych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zabezpieczenia Ruchu i Łączności, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Zakładów Betoniarskich i Żelbetowych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zakładów Karnych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zakładów Karnych i Aresztów Śledczych, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zakładów Prefabrykacji, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zakładów Zbożowych PZZ, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zaopatrzenia, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zaopatrzenia Kolejowego, Warszawa (PKP)
  • Centralny Zarząd Zaopatrzenia Łączności, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zaopatrzenia Materiałowego Przemysłu Chemicznego, Gliwice
  • Centralny Zarząd Zaopatrzenia Materiałowo-Technicznego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zaopatrzenia Robotniczego, Katowice
  • Centralny Zarząd Zaopatrzenia Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zaopatrzenia Rolnictwa, Warszawa
  • Centralny Zarząd Zbytu Przemysłu Maszynowego, Warszawa
  • Centralny Zarząd Żeglugi Śródlądowej i Stoczni WARSZAWA, Warszawa

pozostałe organy zarządzania w tym okresie

  • Centrala Obsługi Przedsiębiorstw i Instytucji Artystycznych, Warszawa
  • Centrala Rybna, Warszawa
  • Centrala Spożywcza, Warszawa
  • Centrala Zaopatrzenia Górnictwa i Energetyki, Katowice
  • Centrala Złomu, Katowice
  • Zarząd Ochrony i Konserwacji Zabytków, Warszawa
  • Zarząd Przedsiębiorstw Budowy Sieci,
  • Zarząd Przedsiębiorstw Geologicznych Przemysłu Węglowego,
  • Zarząd Przemysłu Solnego, Kraków
  • Zarząd Świetlic, Domów Kultury i Twórczości Amatorskiej, Warszawa

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Uchwała Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z października 1946 r. (uchwała nie publikowana) oraz Dekret z 3 stycznia 1947 r. o utworzeniu przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. nr 8/47 poz. 42).
  2. ↑ Uchwała Prezydium Rządu z 23 grudnia 1950 r. (M.P. nr 5/51 poz. 63).
  3. ↑ K. Jeżowski: Zarządzanie przemysłem, PWE Warszawa 1970, s. 18.
  4. ↑ Uchwała nr 128 Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 1958 r. w sprawie zmian struktury organizacyjnej państwowego przemysłu kluczowego (uchwała nie publikowana).
  5. ↑ B. Gliński: Problemy zarządzania przedsiębiorstwami przemysłowymi, PWE Warszawa 1961, s. 146.

Bibliografia

  • Bączek, Ryszard: Zarządzanie przemysłem w Polsce Ludowej, Wydawnictwa Uczelniane Politechniki Lubelskiej Lublin 1979, 256 s.

Linki zewnętrzne