Centrum Historii Zajezdnia

Centrum Historii Zajezdnia

Siedziba muzeum w 2019
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Adres	ul. Grabiszyńska 184, 53-235 Wrocław
Data założenia	16 września 2016
Zakres zbiorów	Dokumenty życia społecznego Historia najnowsza Wrocławia i Dolnego Śląska NSZZ Solidarność na Dolnym Śląśku
Powierzchnia ekspozycji	1800 m²
Dyrektor	dr Marek Mutor
Położenie na mapie Wrocławia Centrum Historii Zajezdnia
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Centrum Historii Zajezdnia
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Centrum Historii Zajezdnia
51°05′47,2″N 16°59′28,0″E/51,096444 16,991111
Strona internetowa

Centrum Historii Zajezdnia – otwarte w 2016 muzeum znajdujące się we Wrocławiu, prowadzone przez Ośrodek Pamięć i Przyszłość. Zajmuje się przede wszystkim historią Dolnego Śląska, a zwłaszcza dziejami Wrocławia po 1945, wrocławską Solidarnością oraz Ziemiami Odzyskanymi.

Ośrodek Pamięć i Przyszłość

Instytucją prowadzącą muzeum jest Ośrodek Pamięć i Przyszłość powstały w 2007 jako państwowa instytucja kultury finansowana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 2009 stała się wrocławską instytucją samorządową, a od 21 marca 2016 Ośrodek jest instytucją współprowadzoną przez MKiDN oraz miasto Wrocław.

Siedziba Ośrodka Pamięć i Przyszłość w dawnym budynku administracji zajezdni nr VII

Początkowo Ośrodek zajmował się organizowaniem wystaw objazdowych, w tym „pociąg do historii”, który jako skład kolejowy objechał wiele miejscowości Dolnego Śląska. Organizował także pokazy, lekcje żywej historii i spotkania dla lokalnych społeczności. W 2016 otrzymał nową siedzibę w dawnym budynku administracyjnym zajezdni nr VII. Obecnie, poza Centrum Historii Zajezdnia, zajmuje się współprowadzeniem wraz ze Stowarzyszeniem Pamięci Zesłańców Sybiru Sanktuarium Golgoty Wschodu przy ul. Wittiga. Instytucja wydaje kwartalnik „Pamięć i Przyszłość”, Wrocławski Rocznik Samorządowy oraz Wrocławski Rocznik Historii Mówionej.

Dyrektorem Ośrodka jest Marek Mutor, a organem opiniodawczym i doradczym jest 12-osobowa rada programowa z przewodniczącym Kazimierzem Ujazdowskim. Instytucja jest członkiem m.in. Sieci Ziem Zachodnich i Północnych^[1][2],

Budynek

Zegar "Duch Czasu" przeniesiony przed muzeum z ul. Świdnickiej

Siedzibą samego Centrum Historii Zajezdnia jest pochodzący z końca XIX wieku budynek zajezdni Städtische Straßenbahn Breslau (pol. Wrocławskie Tramwaje Miejskie) przy ul. Grabiszyńskiej 184 (dawna Gräbschener Straße). Wybudowany z czerwonej cegły obiekt jest przykładem ówczesnego stylu industrialnego. Budynek przetrwał II wojnę światową i oblężenie Wrocławia, został częściowo uszkodzony. Po 1945 służył za zajezdnię autobusową Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego we Wrocławiu. W późniejszym czasie otrzymała ona numer VII^[3].

Budynek wybrano na siedzibę muzeum, gdyż jest pomnikiem wydarzeń solidarnościowego sierpnia 1980 w Polsce. 26 sierpnia zawiązał się tam pierwszy w regionie Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, a także rozpoczął się strajk okupacyjny trwający do 1 września. 29 sierpnia znany wrocławski duszpasterz ks. Stanisław Orzechowski odprawił tam mszę świętą dla strajkujących i zgromadzonych za bramą 20 tysięcy wrocławian^[4].

Budynek służył MPK Wrocław do 2015, kiedy został oddany do gruntownego remontu, na który przeznaczono ponad 36 mln złotych. Przedsięwzięcie zostało dofinansowane z funduszy norweskich oraz funduszy EOG. Muzeum otwarto 16 września 2016. Obiekt ma powierzchnię 1800 m² wraz z zapleczem sanitarnym i częścią gastronomiczną. Otacza go 2,3 h otwartego terenu zaopatrzonego w małą infrastrukturę, a także parking. Przylega do niego dawny budynek administracyjny zajezdni nr VII, obecnie siedziba Ośrodka Pamięć i Przyszłość.

Na plac przed budynkiem przeniesiono zegar, który dawniej znajdował się przy przejściu podziemnym na skrzyżowaniu ul. Świdnickiej i ul. Kazimierza Wielkiego^[5]. W 2020 pod zegarem ustawiono krasnala Zajezdniaka z transparentem "Solidarność" i miniaturą autobusu Jelcz 043 dla upamiętnienia protestów w zajezdni nr VII w sierpniu 1980.^[6]

Wystawy stała i czasowe

Kapelusz kard. Bolesława Kominka na wystawie stałej

Wystawa stała pt. „Wrocław 1945–2016” została podzielona na VIII rozdziałów, z których pierwszy rozpoczyna się w II Rzeczypospolitej, a ostatni kończy się we współczesnym Wrocławiu. Jest ona rozmieszczona w dawnej hali zajezdni na dwóch poziomach, z których dolny omawia aspekt działalności antykomunistycznej i niepodległościowej. Na całą wystawę składa się scenografia odwzorowująca m in. przedwojenną ulicę Lwowa, warszawski kanał czy sklep mięsny z lat 80. XX wieku. Należą do niej również oryginalny kiosk RUCH-u z zeszłego stulecia czy wagon bydlęcy. Wystawa została zaopatrzona w wiele elementów multimedialnych, w tym ekrany dotykowe, projekcje i nagrania dźwięków. Główną oś narracji stanowią chronologicznie przedstawione losy Wrocławia od 1945 do współczesności omawiane w różnych aspektach i rozwinięte o wątki poboczne. Na wystawie można zobaczyć ponad 500 oryginalnych eksponatów, a także reprodukcje dokumentów i fotografii

Poza wystawą stałą funkcje wystawiennicze pełnią sale wystaw czasowych „Pamięć” i „Przyszłość” z możliwością połączenia w jedną przestrzeń o powierzchni 399 m², a także foyer budynku. W sezonie letnim niewielkie wystawy są prezentowane również przed budynkiem muzeum. W podziemiach znajduje się sala kinowa używana do celów dydaktycznych i organizacji wydarzeń. W wakacje przed muzeum odbywa się corocznie koncert „Rock for FREEDOM”, a także pokazy kina plenerowego^[7].

Zbiory

Ośrodek Pamięć i Przyszłość, instytucja prowadząca Centrum Historii Zajezdnia, prowadzi Centrum Dokumentacyjne zajmujące się zbieraniem fotografii, dokumentów archiwalnych, pism, druków i szeroko pojętych dokumentów życia społecznego. Do jednych z najważniejszych zadań należy nagrywanie relacji świadków historii opartych o metodę historyczną oral history. Do najcenniejszych kolekcji należą zbiory Niezależnej Agencji Wydawniczej Dementi i pamiątki po kard. Bolesławie Kominku przekazane przez jego siostrzeńca ks. Alojzego Swobodę. Zasoby Centrum Dokumentacyjnego nadal się powiększają dzięki życzliwości prywatnych darczyńców^[8].

Zwiedzanie

Muzeum jest otwarte od wtorku do niedzieli ze zmiennymi godzinami w okresie wakacji i roku szkolnego. Istnieje możliwość zwiedzania z przewodnikiem w języku polskim, angielskim i niemieckim. Dla grup szkolnych instytucja proponuje lekcje muzealne i warsztaty. Obiekt i parking są przystosowane dla osób niepełnosprawnych. Bezpośrednio do muzeum można dojechać tramwajami linii nr 4, 5, 11, 14 oraz autobusami linii nr 126, 134, 602.

Przypisy