Centrum Nauki i Techniki EC1 w Łodzi

Centrum Nauki i Techniki EC1
w Łodzi

Wejście od ul. Wojciecha Hasa
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Miejscowość	Łódź
Adres	ul. Targowa 1/3 90-022 Łódź
Data założenia	2008 (otwarcie 7 stycznia 2018)
Powierzchnia ekspozycji	18 000 m²
Położenie na mapie Łodzi Centrum Nauki i Techniki EC1 w Łodzi
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Centrum Nauki i Techniki EC1 w Łodzi
Położenie na mapie województwa łódzkiego Centrum Nauki i Techniki EC1 w Łodzi
51°46′04,1″N 19°28′04,5″E/51,767806 19,467917
Strona internetowa

Centrum Nauki i Techniki EC1 – centrum nauki znajdujące się w zrewitalizowanej Elektrowni Łódzkiej przy ul. Targowej 1/3 w Łodzi. Centrum zostało otwarte 7 stycznia 2018 roku i wchodzi w skład kompleksu EC1 Łódź – Miasto Kultury. Instytucja współprowadzona jest przez Miasto Łódź oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[1]. Nazwa EC1 to akronim odwołujący się do późniejszej, lecz także historycznej nazwy obiektu, czyli elektrociepłowni nr 1 w Łodzi.

Centrum nauki jest skierowane do szerokiego grona odbiorców mając na celu popularyzację nauki, techniki oraz aktywizację zwiedzających w poznawaniu świata. Interaktywne eksponaty pozwalają wykonywać zwiedzającym eksperymenty m.in. z zakresu: akustyki, elektromagnetyzmu, magnetyzmu, mechaniki płynów, optyki, przewodnictwa cieplnego, radioaktywności.

Historia miejsca

Centrum Nauki i Techniki EC1 powstało w dawnych, zrewitalizowanych budynkach pierwszej łódzkiej elektrowni. Historyczna zabudowa, w której znajduje się część ekspozycji została zbudowana w 1929 roku^[2], jako rozbudowa działającej od 1907 roku Elektrowni Łódzkiej. Nowe budynki były nazywane „nową centralą”, ponieważ oprócz zwiększenia mocy produkcyjnej, przeniesiono także oraz scentralizowano nadzór i sterowanie nad poszczególnymi urządzeniami i procesami niezbędnymi w produkcji energii elektrycznej^[2].

Na początku lat 50. Elektrownia Łódzka, została zmodernizowana i była w stanie produkować parę technologiczną na potrzeby łódzkiego przemysłu. Jednak dopiero w latach 60. zmieniono nazwę Elektrowni Łódzkiej na Elektrociepłownię nr 1, wiązało się to bezpośrednio z ukończeniem budowy Elektrociepłowni nr 2 oraz utworzeniem Łódzkiego Zespołu Elektrociepłowni. W takiej formie całość pracowała na rzecz miasta Łodzi do roku 2000^[3][4].

Architektura

Hala maszyn (wcześniejsza) – budowla o formach wczesnomodernistycznych z secesyjnym detalem we wnętrzach. Projekt został wykonany ok. roku 1905 przez architekta Diettmara (Brak bliższych danych biograficznych, pracownik warszawskiego oddziału niemieckiej firmy "Siemens & Halske"), realizacja budowy lata 1906-1907^[5].

Projekt rozbudowy Elektrowni Łódzkiej (modernizm historyzujący) – przekształcenie pierwotnego projektu wykonał architekt Dawid Lande^[5].

Proces rewitalizacji kompleksu EC1 prowadzony pod nadzorem konserwatorskim rozpoczął się w 2010 r. i był podzielony na dwa etapy:

• EC1 Wschód – projekt – architekt Rafał Mysiak
• EC1 Zachód – projekt – architekci Zbigniew Bińczyk oraz Mirosław Wiśniewski

Ekspozycja

Powierzchnia ekspozycji wynosi ponad 18 tys. m², a całkowity koszt jej wyposażenia wyniósł 45,5 mln zł z czego blisko 18,4 mln zł to dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego^[6].

Ekspozycja stała składa się z trzech ścieżek tematycznych: „Przetwarzanie energii”^[7], „Rozwój wiedzy i cywilizacji”^[8] oraz „Mikroświat – Makroświat”^[9]. Ekspozycja wzbogacona jest o audytorium, sferyczne kino 3D^[10] oraz przestrzenie laboratoryjne podzielone zgodnie z tematyką ścieżek.

W sezonie letnim dostępny jest dla zwiedzających taras widokowy, zlokalizowany na szczycie ok. 40 metrowej chłodni kominowej.

Przetwarzanie energii

Ścieżka historyczno-techniczna, skupia się na oryginalnym charakterze miejsca w różnych okresach oraz przedstawia przemianę energetyczną na podstawie konwencjonalnej elektrowni cieplnej opalanej węglem kamiennym.

Historyczna część ścieżki obejmuje: relacje byłych pracowników, materiały archiwalne, historie miejsca od powstania do chwili obecnej, łódzki kontekst historyczny, znaczenie dla łódzkiej oraz krajowej energetyki.

Techniczna część ścieżki skupia się na wykorzystaniu, wędrówce i znaczeniu: węgla, wody/pary wodnej, powietrza (tlenu) oraz użytkowaniu i znaczeniu poszczególnych elementów elektrowni/elektrociepłowni w procesie produkcji energii cieplnej i energii elektrycznej.

W skład ścieżki wchodzą dobrze zachowane pomieszczenia Elektrowni Łódzkiej wraz z oryginalnym lub odtworzonym wyposażeniem^[2]:

• Zmiękczalnia – elementy systemu demineralizacji i przygotowania wody kotłowej (elementy znajdują się na placu węglowym).
• Pompownia – pompy oraz silniki napędzające pompy, awaryjna turbina parowa napędzająca pompę, zawory wodne i parowe, zbiornik wody zasilającej z odgazowywaczem.
• Kotłownia – kotły opłomkowe z paleniskiem rusztowym, walczak, sąsieki, leje popiołowe, młynki żużla, pompy pulpy popiołowej, konwejer (przenośnik kubełkowy), systemy rur wodnych i parowych.
  • 2 kotły wykonane przez firmę L. Zieleniewski i s-ka z Krakowa (projekt Babcock & Wilcox)
  • 2 kotły wykonane przez firmę Stocznia Gdańska (patent Doebler^[11])
• Maszynownia – fundamenty turbozespołu, turbozespół, suwnica, chłodnica turbogeneratora.
  • Turbozespół firmy Brown Boveri
  • Suwnica wykonana przez firmę K. Rudzki i S-ka z Warszawy (projekt firma L. de Roll z Berna)
• Rozdzielnia – pomieszczenia rozdzielni 3kV, szafy rozdzielcze, rozłączniki, odłączniki, wyłączniki, dławiki przeciwzwarciowe, transformator.
• Nastawnia – szafy i konsole sterownicze, pomiarowe i sygnalizacja centralna, synchronizator sieciowy, urządzenia zabezpieczające (zabezpieczenia elektryczne), przekaźniki, korkowa podłoga.
• Chłodnia kominowa – zrekonstruowany zraszalnik. odrestaurowana drewniana obudowa chłodni kominowej.
• Kompresorownia – odkurzacz centralny, instalacja sprężonego powietrza.
• Szatnia pracownicza – zachowane i uzupełnione szafki pracownicze: stroje robocze oraz stroje i elementy codziennego użytku z lat 30, 50, 70. i 90. XX wieku.
• Plac węglowy (teren zewnętrzny) – kanały węglowe wraz z przenośnikami taśmowymi, wyładowarki bramowe, instalacje odpylania spalin, popielnik, walczak, wirnik turbiny parowej.

Ekspozycja w interaktywny sposób wykorzystuje część oryginalnych elementów dając możliwość symulacji: pracy kotła, pracy zaworów, pracy turbozespołu (model), pracy w nastawni i pracy przy dystrybucji wytworzonej energii elektrycznej.

Ponad to, w tematyce energetyki konwencjonalnej wspomniany jest potencjał oraz możliwość wykorzystania innych paliw kopalnych oraz przedstawiony jest model elektrowni jądrowej.

W tematyce alternatywnych źródeł energii przedstawione i omówione są modele elektrowni geotermalnej, elektrowni szczytowo-pompowej, instalacji fotowoltaicznej i łopata turbiny wiatrowej.

Wyłącznym sponsorem ścieżki edukacyjnej "Przetwarzanie energii" jest Veolia Energia Łódź SA, w ramach współpracy powstają materiały o charakterze historycznym, ale także zajęcia zorientowane na zrównoważony rozwój i ekologię^[12].

Rozwój wiedzy i cywilizacji

Ścieżka interaktywna przedstawia najciekawsze doświadczenia, eksperymenty oraz wynalazki będące kamieniami milowymi w rozwoju ludzkości

Poruszane zagadnienia to:

• Maszyny proste
  • Wielokrążki
  • Dźwignia
  • Pochylnia (równia pochyła)
  • Przekładnia zębata
  • Przekładnia pasowa
  • Zegar wahadłowy
• Akustyka
  • Analiza dźwięku
  • Akustyczna lewitacja
  • Długość fali
• Silniki cieplne
  • Silnik benzynowy (spalanie wewnętrzne)
  • Silnik Stirlinga (spalanie zewnętrzne)
  • Maszyna parowa
• Ruch
  • Rezonans
  • Wahadło Foucaulta
• Aerodynamika
  • Tunele aerodynamiczne
  • Szybowiec (SZD-24 Foka)
  • Efekt Magnusa
• Hydraulika
  • Podnośnik hydrauliczny
  • Hamulec hydrauliczny
  • Nurek Kartezjusza
  • Paradoks hydrodynamiczny
  • Zwężka Venturiego
• Elektromagnetyzm
  • Pole magnetyczne
  • Prądy wirowe
  • Indukcja elektromagnetyczna
  • Elektromagnes
  • Elektrostatyka
• Promieniowanie elektromagnetyczne
  • Fale radiowe
  • Ściana mionowa
  • Komora Wilsona
  • Promieniowanie rentgenowskie
  • Ochrona radiologiczna
• Optyka
  • Soczewki
  • Teleskop optyczny
  • Mikroskop optyczny
  • Pryzmat
  • Zwierciadło
  • Dyfrakcja
  • Laser
  • Świetlówka
  • Rurka Geisslera
• Termografia
  • Zjawisko Hershela

Mikroświat – Makroświat

Ścieżka wnikliwa, przedstawiająca świat w pełnej skali od mikroobiektów do największych obiektów we wszechświecie:

• Mikroświat
  • Nanolab – miejsce, gdzie przedstawione jest wykorzystanie nanotechnologii w technice, mikroskop stereoskopowy umożliwiający przyglądanie się z bliska ciekawym obiektom.
  • Obiekty w skali świata mikroskopowego
  • Stanowiska przedstawiające zagadnienia związane z atomami, pierwiastkami, kwarkami oraz budową krystaliczną.
• Makroświat
  • Stanowiska przedstawiające metody pomiaru odległości w kosmosie: metoda paralaksy oraz metoda świecy standardowej
  • Obiekty w skali świata makroskopowego
  • Ekrany sferyczne ze zbiorem informacji o Ziemi i gwiazdach
• Strefa człowiek w kosmosie (Uzupełnienie ścieżki o obiekty związane z obecnością człowieka w kosmosie i modele obiektów znajdujące się na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej)
  • Moduł Cupola – moduł obserwacyjny
  • Moduł COLBERT(ang.) – przyrząd treningowy (bieżnia) dostosowany do potrzeb astronautów
  • Żyroskop
  • Kamera badająca obecność fotosyntezy na powierzchni Ziemi
  • Symulator mikrograwitacji
  • Symulator zmniejszonej grawitacji
  • Wirtualny symulator podróży kosmicznej

Udogodnienia dla osób niepełnosprawnych

Większość przestrzeni oraz stanowisk jest dostępnych i dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami^[13]:

• Tabliczki informacyjne posiadają napisy wykonane alfabetem Braille’a
• Stanowiska multimedialne posiadają 3 różne dopasowania kontrastowe dla przedstawianych treści
• Dostępny jest audioprzewodnik dla osób niewidomych i słabowidzących.
• Na każdym piętrze znajduje się przynajmniej jedna toaleta dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych.
• We współpracy z Fundacją JiM w każdy pierwszy wtorek miesiąca organizowane są "ciche wtorki". Są to dni, gdzie bodźce występujące na ekspozycji są dostosowane do potrzeb osób ze spektrum autyzmu oraz innymi neurotrudnościami^[14].

Przypisy