Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych

Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych (CWBPanc) – centrum wyszkolenia broni pancernych Wojska Polskiego II RP.

Geneza Centrum

Początki wojskowego szkolnictwa motoryzacyjnego w Wojsku Polskim sięgają 1919 roku. W maju tego roku została utworzona w Krakowie Oficerska Szkoła Wojsk Samochodowych. Zajmowała się ona przekwalifikowaniem oficerów różnych rodzajów broni na oficerów samochodowych. Kurs trwał 6 miesięcy. Ponieważ ówczesna armia słabo była wyposażona w sprzęt samochodowy, zapotrzebowanie na oficerów służby samochodowej nie było duże. Dlatego też w Szkole kształciło się tylko 30 oficerów o odpowiednim przygotowaniu technicznym.

W 1920 powstała w Warszawie Oficerska Szkoła Czołgów i Samochodów. Ośrodek ten kształcił kilkudziesięciu oficerów – specjalistów dla potrzeb broni pancernej i służby samochodowej. Po jego powstaniu Szkoła w Krakowie została rozwiązana.

W latach 1922-1923 szkolnictwo wojskowe przechodziło reorganizację ze szkolnictwa typu wojennego na pokojowy. W rezultacie w czerwcu 1923, w Warszawie utworzono Oficerską Szkołę Inżynierii o 3-letnim programie nauczania. Po roku nauki następowała specjalizacja w trzech kierunkach:

1. Saperzy i wojska kolejowe,
2. Łączność,
3. Wojska samochodowe.

Szkoła wykształciła ok. 300 podchorążych.

Z dniem l października 1936 r. Szkołę przemianowano na Wyższą Szkołę Inżynierii. Wykształcenie techniczne i matematyczne było na poziomie politechniki. Szkolenie praktyczne odbywało się w miesiącach letnich w Modlinie i Jabłonnie.

Działalność Centrum

W latach 1926-1931 nastąpiły kolejne reorganizacje w Wojsku Polskim, które doprowadziły do zmian w szkolnictwie wojskowym.

W lutym 1926 roku w Warszawie została zorganizowana Szkoła Czołgów i Samochodów. Kadrę kierowniczą szkoły tworzyli:

• mjr piech. Jan Naspiński – zastępca komendanta,
• mjr piech. Władysław Jan Liro – dyrektor nauk,
• mjr kaw. Tadeusz Ciecierski – wykładowca^[1].

Powstawały centra wyszkolenia, zajmujące się kształceniem oficerów i podoficerów zawodowych oraz ich dokształcaniem i specjalizacją. W związku z tym w lipcu 1930 Szkoła Czołgów i Samochodów w Warszawie została rozformowana, a w jej miejsce utworzono Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych, a 15 marca 1934 przeniesiono je do Twierdzy Modlin, zmieniając jednocześnie jego nazwę na Centrum Wyszkolenia Czołgów i Samochodów Pancernych. Ponadto od 1927 istniała w Warszawie Szkoła Podoficerów Zawodowych Czołgów i Samochodów Pancernych.

Na początku lat trzydziestych siłą uderzeniową wielu armii na świecie stała się bron pancerna. W Wojsku Polskim ten rodzaj broni był słabo rozwinięty. Do 1930 oddziały pancerno-motorowe wchodziły w skład piechoty. Na początku trzydziestych lat wyodrębniono je w samodzielny rodzaj broni i rozpoczęto rozbudowywać. Pod koniec 1936 ze względu na rozwój wojsk pancerno-motorowych wzrosło zapotrzebowanie na kadrę oficerska i podoficerską tego rodzaju wojsk. Z tego powodu w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej zorganizowano, Szkołę Podchorążych Broni Pancernych, a przy niej 9-miesięczny Kurs Aplikacyjny dla Oficerów i Kompanię Szkolną dla Małoletnich. Szkolenie kierowców i mechaników dla całego wojska prowadziły początkowo kolumny dywizjonów samochodowych, a następnie bataliony pancerne. W okresie dwudziestolecia międzywojennego wojskowe szkolnictwo samochodowe i broni pancernej wyszkoliło łącznie ponad 10 tys. oficerów, podoficerów oraz kierowców i mechaników.

Przed wybuchem wojny w skład CWBPanc. wchodziły:

• Szkoła Podchorążych Broni Pancernych (batalion podchorążych zawodowych szkolący 180 podchorążych),
• baon podchorążych rezerwy szkolący 180 podchorążych,
• 9 miesięczny Kurs Aplikacyjny dla Oficerów,
• Kompania Szkolna dla Małoletnich,
• 11 Batalion Pancerny,
• ćwiczebna kompania czołgów,
• kompania techniczno gospodarcza,
• pododdziały obsługi

Mobilizacja

Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Modlinie było jednostką mobilizującą. W sierpniu 1939 roku centrum, zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, sformowało siedem pododdziałów broni pancernych, w tym:
w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym:

• Dywizjon Pancerny Nr 11 dla Mazowieckiej BK,

w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem czarnym:

• Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych Nr 11 dla Warszawskiej BPanc-Mot,
• Samodzielna Kompania Czołgów Lekkich Nr 12 dla Warszawskiej BPanc-Mot,

w I rzucie mobilizacji powszechnej:

• Park Ruchomy Broni Pancernych Nr 1 (bez czołówki) dla Odwodu Naczelnego Wodza,
• Czołówka Reperacyjna Nr 11 dla Armii „Poznań”,
• Czołówka Reperacyjna Nr 12 dla Odwodu Naczelnego Wodza,

w II rzucie mobilizacji powszechnej:

• Park Ruchomy Broni Pancernych Nr 12 (bez czołówki) dla Armii „Modlin”^[2][3].

Ponadto w dniach 2-5 września 1939 roku Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych wspólnie z 3 Batalionem Pancernym zaimprowizowało dwa pododdziały, które weszły w skład Grupy Pancerno-Motorowej Dowództwa Obrony Warszawy:

• 1 Kompania Czołgów Lekkich Dowództwa Obrony Warszawy,
• Kompania Czołgów Rozpoznawczych Dowództwa Obrony Warszawy.

Sztandar Szkoły Podchorążych Broni Pancernych

Szkoły Podchorążych Broni Pancernych otrzymała sztandar 26 maja 1938 w Warszawie na Polu Mokotowskim. We wrześniu 1939 sztandar szkoły ewakuowano do Ośrodka Zapasowego w Żurawicy, potem przewieziono go do Podkamienia za Lwowem. Stamtąd dotarł wraz z kolumną ewakuacyjną nad granicę węgierską w rejonie Jabłonicy. 18 września około 14:00 spalono sztandar.

Wyszkolenie formacji pancernych na obczyźnie

Po klęsce wrześniowej wraz z rozpoczęciem formowania Wojska Polskiego we Francji zorganizowano także szkolnictwo wojskowe. Składało się ono z oficerskich ośrodków wyszkolenia, szkół podchorążych i szkół podoficerskich. W St. Cecile i Bollene prowadzono kursy wyszkolenia oficerów i podchorążych broni pancernej już w końcu 1939. Na wiosnę 1940 rozpoczęło funkcjonowanie Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej w Serignan. Kształciło się tam 205 oficerów oraz 1144 żołnierzy – kierowców i mechaników broni pancernej i służby transportowej.

Po klęsce Francji odtworzono Wojsko Polskie w Wielkiej Brytanii, głównie na terenie Szkocji, gdzie rozmieszczono najważniejsze ośrodki polskiego szkolnictwa wojskowego. Obóz szkoleniowy w Crawford od 12 września 1940 otrzymał nazwę Centralnego Ośrodka Wyszkolenia. Obozowi temu podporządkowany został Ośrodek Wyszkolenia Broni Pancernej i Zmotoryzowanej z siedzibą w Blairgowre i Rattray, w późniejszym okresie zmieniony w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej i Zmotoryzowanej. W sierpniu 1943 roku Centrum przeszło reorganizację, w wyniku której powstały szkoły: broni pancernej, techniczna i motoryzacyjna oraz oddziały zapasowe broni pancernych. Do wiosny 1944 w trakcie 29 kursów przeszkolono w Centrum 432 oficerów.

Z kolei w ZSRR w Kaindze (Kirgiska SRR) powstało Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych. W czasie pierwszej ewakuacji w marcu 1942 przeniesiono je na teren Iranu, następnie do Iraku, a w 1943 do Palestyny i dalej do Egiptu do obozu w Quassasin w delcie Nilu.

Kadra centrum

Komendanci

• ppłk dypl. Jerzy Levittoux (p.o. 1933-1934 i kmdt 1934-1936)
• ppłk dypl. Karol Hodała (1936-1938)
• ppłk dypl. piech. Antoni Marian Korczyński (p.o. 1938-1939)

Obsada personalna w marcu 1939 roku^[4]

Komenda Centrum

• p.o. komendanta – ppłk dypl. piech. Antoni Marian Korczyński
• adiutant – kpt. adm. (piech.) Adam Kogut
• starszy lekarz medycyny – por. lek. Mieczysław Kozakiewicz
• dyrektor nauk - mjr br. panc. inż. Romuald Prewysz-Kwinto
• kierownik kursów – mjr br. panc. Czesław Buszkiewicz^[a]
• wykładowca – mjr br. panc. inż. Leopold Żukowski †1940 Katyń
• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. br. panc. Leon Wawrzyniec Jankowski

Szkoła Podchorążych Broni Pancernych

• dowódca I plutonu – kpt. br. panc. Feliks Michałkowski
• oficer strzelecki – por. br. panc. Edward Uściński

Batalion Doświadczalny

Oficerowie

• kpt. Stanisław Szostak
• mjr br. panc. Bronisław Brągiel
• rtm. Stanisław Bolesław Kowalczewski
• por. piech. Aleksander Stefanowicz

Absolwenci i uczniowie Szkoły Podchorążych Broni Pancernych

I promocja (1936–1939)

• Tomasz Kostuch
• Zbigniew Piasecki

II promocja (1937–1940)

• Leonid Fiedoruk
• Mieczysław Sawicki

III promocja (1938–1939)

• kpr. pchor. Franciszek Baczyński †1940 Katyń^[6]

Absolwenci Szkoły Podchorążych Rezerwy Broni Pancernych

• Leonid Fiedoruk (1936-1937)
• Zygmunt Nagórski (1936–1937)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных - узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
• Rajmund Szubański: Szkoła Podchorążych Broni Pancernych 1936–1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1993. ISBN 83-85621-31-8.
• Tadeusz Wielogórski, Stanisław Grabowski, Podchorążowie broni pancernych 1936-1939, Londyn 1998.
• Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936 – 1939, wyd. MON Warszawa 1964
• Stanisław Rutkowski, Zarys dziejów polskiego szkolnictwa wojskowego, wyd. MON Warszawa 1964
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.