Centuria (roślina)
 Morfologia (centuria pospolita) | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | centuria | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Centaurium Hill Brit. Herbal 62. Mar 1756 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Centuria (Centaurium Hill) – rodzaj roślin z rodziny goryczkowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków[4], z czego 14 występuje w Europie, a reszta w Afryce, Azji, Ameryce Północnej i Południowej[5]. W Polsce rosną trzy gatunki: centuria nadbrzeżna C. littorale, nadobna C. pulchellum i pospolita C. erythrea[6]. Rośliny z tego rodzaju rosną na łąkach i murawach, na wydmach nadmorskich i brzegach wód[5].
Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza Centaurium scilloides, inne wykorzystywane są jako rośliny lecznicze[7].
Morfologia
Centuria nadobna
- Pokrój
- Przeważnie rośliny roczne lub dwuletnie, rzadziej byliny. Osiągają do 0,5 m wysokości[5].
- Liście
- Łodygowe, czasem także skupione w przyziemną rozetę[8]. Naprzeciwległe, całobrzegie, zwykle nagie[5].
- Kwiaty
- Zwykle zebrane w dwuramienne kwiatostany wierzchotkowe, rzadziej w baldachogrona, grona, główki i wiechy[8]. Kwiaty są niewielkie, promieniste, zwykle pięciokrotne (rzadziej czterokrotne[8]) o koronie zrosłopłatkowej, rurkowatej, zwykle różowej, rzadziej białej lub żółtej. W pąku płatki korony skręcone. Kielich zrosłodziałkowy, rurkowaty, ale z łatkami głęboko rozciętymi. Pręcików jest 5, mają bardzo krótkie nitki[5] i często ich pylniki są skręcone[8]. Zalążnia górna, jednokomorowa lub pozornie dwukomorowa[8]. Znamię cienkiego zwykle słupka rozwidlone[5].
- Owoce
- Torebki otwierające się dwiema klapami. Nasiona drobne[5].
Systematyka
Nazwa Centaurium pojawia się w taksonomii roślin jako homonim taksonomiczny: Centaurium Borkhausen = Heteroclita Rafinesque, Centaurium A. Haller = Rhaponticum Ludwig[3].
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny goryczkowatych (Gentianaceae), w której klasyfikowany jest do plemienia Chironieae i podplemienia Chironiinae[9].
- Wykaz gatunków[4]
- Centaurium ameghinoi (Speg.) Druce
- Centaurium × aschersonianum (Seemen) Hegi
- Centaurium barrelieroides Pau
- Centaurium bianoris (Sennen) Sennen
- Centaurium cachanlahuen (Molina) B.L.Rob.
- Centaurium capense C.R.Broome
- Centaurium centaurioides (Roxb.) S.R.Rao & Hemadri
- Centaurium chloodes (Brot.) Samp.
- Centaurium × cicekii Yild. & Yaprak
- Centaurium cochinchinense (Spreng.) Druce
- Centaurium compar (R.Br.) Druce
- Centaurium erythraea Rafn – centuria pospolita
- Centaurium favargeri Zeltner
- Centaurium flexuosum (Maire) J.-P.Lebrun & Marais
- Centaurium intermedium (Wheldon) Druce
- Centaurium × jolivetinum (P.Fourn.) P.Fourn.
- Centaurium × litardierei Ronniger ex Litard.
- Centaurium littorale (Turner) Gilmour – centuria nadbrzeżna
- Centaurium mairei Zeltner
- Centaurium malzacianum Maire
- Centaurium maritimum (L.) Fritsch
- Centaurium minutissimum Maire
- Centaurium portense (Brot.) Butcher
- Centaurium pulchellum (Sw.) Hayek ex Hand.-Mazz., Stadlm., Janch. & Faltis – centuria nadobna
- Centaurium quadrifolium (L.) G.López & C.E.Jarvis
- Centaurium rigualii Esteve
- Centaurium scilloides (L.f.) Samp.
- Centaurium serpentinicola Carlström
- Centaurium tenuiflorum (Hoffmanns. & Link) Fritsch
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-11-30] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-23].
- ↑ a b c Centaurium Hill. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-22].
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 208. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 55, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 178. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ a b c d e J.W. Kadereit, V. Bittrich (red.), Flowering plants. Eudicots : apiales, gentianales (except rubiaceae), Cham, Switzerland 2018, s. 477, ISBN 978-3-319-93605-5, OCLC 1091623862.
- ↑ Genus Centaurium Hill. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-22].
Media użyte na tej stronie
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Centaurium pulchellumkz1.jpg
Autor: Kenraiz: Krzysztof Ziarnek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Centaurium pulchellum
Autor: Kenraiz: Krzysztof Ziarnek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Centaurium pulchellum
Centaurium erythraea - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-058.jpg
Tausendgüldenkraut. A B Pflanze in natürl. Grösse; 1 Blüthe, vergrössert; 2 Blüthenzweig, desgl.; 3 auseinandergelegte Blüthe, desgl.; 4 Staubgefässe, desgl.; 5 Staubgefäss nach dem Verstäuben, desgl.; 6 Pollen, desgl.; 7 Stempel, desgl.; 8 Fruchtknoten im Querschnitt, desgl.; 9 Frucht, natürl. Grösse; 10 u. 11 geöffnete Kapsel, vergrössert; 12 dieselbe mit Kelch, desgl.; 13 Same, desgl.
Tausendgüldenkraut. A B Pflanze in natürl. Grösse; 1 Blüthe, vergrössert; 2 Blüthenzweig, desgl.; 3 auseinandergelegte Blüthe, desgl.; 4 Staubgefässe, desgl.; 5 Staubgefäss nach dem Verstäuben, desgl.; 6 Pollen, desgl.; 7 Stempel, desgl.; 8 Fruchtknoten im Querschnitt, desgl.; 9 Frucht, natürl. Grösse; 10 u. 11 geöffnete Kapsel, vergrössert; 12 dieselbe mit Kelch, desgl.; 13 Same, desgl.