Cerkiew Świętego Ducha w Potyliczu

cerkiew Świętego Ducha
Церква Святого Духа (Потелич)
Distinctive emblem for cultural property.svg 46-227-0064[1]
cerkiew parafialna
Ilustracja
Państwo

 Ukraina

Miejscowość

Potylicz

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Kościół Prawosławny Ukrainy

Wezwanie

Duch Święty

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „cerkiew Świętego Ducha”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia50°12′31,4″N 23°33′02,9″E/50,208722 23,550806

Cerkiew Świętego Ducha[2] (ukr. Церква Святого Духа) – zabytkowa, drewniana cerkiew pw. Świętego Ducha mieszcząca się w Potyliczu na zachodniej Ukrainie w obwodzie lwowskim, wybudowana na początku XVI wieku, jedna z najstarszych ocalałych drewnianych cerkwi w Europie. Źródła podają różne daty jej wybudowania – 1502, 1509 lub 1555 roku. Ta ostatnia data podawana jest ze względu na podobieństwo do cerkwi św. Paraskewy w Radrużu i cerkwi Narodzenia NMP w Gorajcu.

W 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie.

Zespół cerkiewny św. Ducha zlokalizowany jest na stoku wzgórza Horodyszcze, dlatego świątynia jest czasami nazywana Podgórną. Położenie cerkwi posiada cechy obronne. W pobliżu cerkwi znajduje się dzwonnica wzniesiona na planie kwadratu w konstrukcji słupowo-ramowej. Korpus złożony jest z dziewięciu słupów i oparty na ramie utworzonej z sześciu skrzyżowanych belek podwalinowych. Ściany nieznacznie nachylone są do wnętrza. Dzwonnica nakryta wysokim dachem czterospadowym. Ściany oszalowano deskami. Dach pokryty jest gontem. W skład zespołu cerkiewnego wchodzą też dwie drwniane bramki, stanowiące pozostałość po rozebranym ogrodzeniu w kształcie czworoboku. Po obydwu stronach cerkwi, na wysokości babińca znajdowały się także komory, murowane i przesklepione budynki tworzące ciekawe założenie architektoniczne. Podobna komora, wynajmowana przez proboszcza mieszczanom w połowie XVIII wieku znajdowała się również przy południowym boku nawy i pod dzwonnicą. Przy babińcu są groby dwóch fundatorów, które ocalały z dawnego cmentarza otaczającego cerkiew.

Cerkiew św. Ducha jest orientowana. Wzniesiona została z drewna w konstrukcji zrębowej. Posiada plan trójdzielny w układzie podłużnym z pastoforiami przy prezbiterium. Bryła, obecnie wyróżniająca się dwiema kopułami wieńczącymi nawę i prezbiterium, pierwotnie była jednokopułowa. Według tradycji świątynia zbudowana jest z materiału pozyskanego na miejscu, w lesie rosnącym na górze Horodyszcze. Konstrukcja opiera się na murowanym fundamencie. Zrąb wykonany jest z drewna iglastego.

Nawa wzniesiona została na planie zbliżonym do kwadratu. Od zachodu przylega do niej babiniec. Jest on niższy, przekryty dachem dwuspadowym z trójkątnym szczytem, którego kalenica dochodzi do zrębu nawy na wysokości gzymsu wieńczącego. Wewnątrz babiniec nakryty jest stropem belkowym. Prezbiterium zamknięte jest trójbocznie, przy nim na przedłużeniu południowej i północnej ściany nawy znajdują się prothesis i diakonikon. Również pokryte jest na wysokości pastoforiów dachem dwuspadowym, dochodzącym do gzymsu nawy. Nad pozostałą jego częścią znajduje się ośmioboczna kopuła baniasta. Ściany powyżej zadaszenia pokryte są obecnie gontem.

W babińcu znajdują się niewielkie, kwadratowe okna, po jednym od południa i północy, natomiast w nawie trzy większe – dwa od południa, jedno mniejsze od północy. W prezbiterium są również dwa okna – w ścianach od południa i północy.

Ściany wewnątrz babińca (bok północny) i nawy pokryte są polichromią figuralno-ornamentalną z lat 1620-1640. W południowo-zachodnim narożu nawy usytuowana jest ława dla chóru cerkiewnego. Na ściance ikonostasowej znajduje się malowany, trójstrefowy ikonostas z I poł. XX wieku.

Świątynia wykazuje wiele cech wspólnych z cerkwią świętej Paraskewy w Radrużu.

Cerkiew Świętego Ducha w Potyliczu zimą

Przypisy

Media użyte na tej stronie

Lviv Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Львовской области с 17 июля 2020 года.
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Potelych Wooden Church RB.jpg
Autor: Rbrechko, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 46-227-0064
The Church of the Holy Spirit.JPG
Autor: Андрій Банний, Licencja: CC BY-SA 4.0
The Church of the Holy Spirit, Potelych