Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana w Skwirtnem

Cerkiew Świętych Kosmy
i Damiana w Skwirtnem
Distinctive emblem for cultural property.svg 446 z dnia 05.03.1991[1]
kościół filialny
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo Polska
Województwo małopolskie
MiejscowośćSkwirtne
Wyznaniekatolickie
Kościółrzymskokatolicki
ParafiaMatki Bożej Nieustającej Pomocy w Uściu Gorlickim
WezwanieŚwiętych Kosmy i Damiana
Położenie na mapie gminy Uście Gorlickie
Mapa konturowa gminy Uście Gorlickie, w centrum znajduje się punkt z opisem „Skwirtne, cerkiew”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Skwirtne, cerkiew”
Położenie na mapie powiatu gorlickiego
Mapa konturowa powiatu gorlickiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Skwirtne, cerkiew”
Ziemia49°29′31,0″N 21°11′27,9″E/49,491944 21,191083

Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana – dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka, znajdująca się w Skwirtnem, wzniesiona w 1837.

Po 1947 przejęta przez Kościół rzymskokatolicki. Obecnie użytkowana jako kościół filialny parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Uściu Gorlickim.

Cerkiew wpisano na listę zabytków w 1991. Została włączona do małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Historia

Cerkiew została wybudowana w 1837[2]. Po akcji „Wisła” w 1947 świątynia zaczęła być użytkowana jako Kościół rzymskokatolicki. Remonty świątyni przeprowadzono w 1900 oraz w latach 1964-65 i 1991-92.

Architektura

Świątynia jest cerkwią łemkowską typu północno-zachodniego. Uznawana jest za modelowy przykład XIX-wiecznej cerkwi wzniesionej w tym stylu. Cerkiew wybudowano z drewna. Jest budowlą o konstrukcji zrębowej, orientowaną, trójdzielną[2]. Wzniesiona została na planie złożonym z trzech prostokątów zbliżonych do kwadratu: prezbiterium, szerszej od niego nawy i babińca. Każdy z członów budowli jest nakryty odrębnym dachem.

Wieża ma konstrukcję słupową i obejmuje całkowicie ściany babińca. Wokół wieży znajduje się zachata. Cała cerkiew, zarówno ściany jaki i dach, obita jest gontem. Konstrukcja posiada dachy namiotowe bez załamań, uzupełnione kalenicami i zwieńczone pozornymi wielobocznymi latarniami. Na zwieńczeniach znajdują się ozdobne krzyże, każdy z nich o innym kształcie. Nad wieżą umieszczono namiotowo-baniasty hełm. Nawa i prezbiterium nakryte są pozornymi sklepieniami kopulastymi, zaś w babińcu strop jest płaski.

Świątynia otoczona jest drewnianym ogrodzeniem z jedną bramką.

  • Widok od strony sanktuarium
  • Elewacja południowa
  • Elewacja północna

Wnętrze świątyni

Wewnętrzne ściany zdobi polichromia architektoniczna, ornamentalna i figuralna wykonana około 1900[2]. Architektoniczne malowidła na ścianach imitują marmurowe kolumny. Na stropie nawy przedstawiono Trójcę Świętą, zaś na stropie babińca Opiekę Bogurodzicy. Chór muzyczny zawieszony jest wzdłuż ścian babińca, a także częściowo wzdłuż ścian nawy w zachodniej jej części. Zdobi go rzeźbiona arkadowo balustrada.

We wnętrzu znajduje się wyposażenie pochodzące z XIX i początku XX wieku. W prezbiterium umieszczono ołtarz główny z połowy XIX wieku. Prezbiterium oddzielone jest od nawy współczesną przegrodą o charakterze ikonostasu[2]. W jej dolnej części znajdują się cztery ikony namiestne pochodzące z początku XX wieku, w tradycyjnym układzie. Ponad nimi, na ścianie, umieszczono współczesne obrazy apostołów oraz duży wizerunek Chrystusa i Boga Ojca. Po bokach, na ścianie nawy, wiszą starsze ikony z początku XIX wieku, będące pozostałością dawnego ikonostasu[2]. Przedstawiają one Matkę Bożą z Dzieciątkiem i Chrystusa Pantokratora. Z dawnego wyposażenia cerkiewnego zachował się dwustronnie malowany krzyż procesyjny, również z początku XIX wieku. Obecnie znajduje się w przedsionku.

Przypisy

  1. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie. 2020-09-30.
  2. ↑ a b c d e Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce

Bibliografia

  • Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Wydawnictwo Rewasz, Pruszków, 2003, ss. 99, 100 ​ISBN 83-89188-08-2​
  • Praca zbiorowa, Szlak Architektury Drewnianej Małopolska, Kraków 2010, ss. 143,144 ​ISBN 978-83-60538-61-6​
  • Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce (pol.). Małopolska Organizacja Turystyczna. [dostęp 2011-03-20].
Cerkwie w powiecie gorlickim

Kwiaton 1.jpg

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Skwirtne, cerkiew świętych Kosmy i Damiana (HB7).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID
Skwirtne 4.jpg
(c) Ed88, CC-BY-SA-3.0
St Cosmas and Damian church in Skwirtne, Poland.
Skwirtne, cerkiew św. św. Kosmy i Damiana (HB4).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY 3.0
Skwirtne, Cerkiew św. św. Kosmy i Damiana w Skwirtnem
Kwiaton 1.jpg
(c) Ed88, CC-BY-SA-3.0
Cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoni.
Skwirtne, cerkiew świętych Kosmy i Damiana (HB5).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID