Cerkiew św. Antypasa z Pergamonu w Moskwie

Cerkiew św. Antypasa z Pergamonu

Церковь Антипия

7735816000
cerkiew parafialna
Widok ogólny
Państwo	Rosja
Miasto wydzielone	Moskwa
Miejscowość	Moskwa
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Eparchia	moskiewska miejska
Wezwanie	św. Antypasa z Pergamonu
Wspomnienie liturgiczne	11/24 kwietnia
Historia Data rozpoczęcia budowy XVI w. Data zakończenia budowy XVI w., rozbudowywana XVII–XVIII w. Data zamknięcia 1929 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Data reaktywacji 2005
Dane świątyni Styl klasycystyczny Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • wysokość wież 1 m Kopuła • liczba kopuł 5 Ołtarz • liczba ołtarzy • wezwania ołtarzy bocznych 5 św. Mikołaja, św. Grzegorza z Dekapolis, Narodzenia św. Jana Chrzciciela, św. Katarzyny
Położenie na mapie Moskwy Cerkiew św. Antypasa z Pergamonu
Położenie na mapie Rosji Cerkiew św. Antypasa z Pergamonu
55°44′55,0″N 37°36′20,0″E/55,748611 37,605556
Strona internetowa

Cerkiew św. Antypasa z Pergamonu – cerkiew w Moskwie, w dekanacie centralnym eparchii moskiewskiej miejskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego^[1].

Historia

Świątynia znajduje się na terenie Zaniegliminja – jednego ze starszych osiedli w granicach Moskwy, na południowy zachód od Kremla. Pierwsza wzmianka o świątyni pod tym wezwaniem w tym rejonie pochodzi z 1625. Cerkiew mogła być jednak starsza, chociaż dokładny czas jej budowy nie został ustalony. Według różnych wersja obiekt powstał w 1514, 1519 (mógłby być wówczas dziełem Alojzego z Mediolanu) lub nieco później, po 1530. Nie wyjaśniono również, dlaczego patronem świątyni został mało znany na Rusi święty Antypas z Pergamonu. Za autorstwem Alojzego mogłoby przemawiać rozplanowanie budynku i wyraźne wpływy architektury włoskiej w jego wyglądzie^[2].

Szesnastowieczna budowla była przebudowywana i rozbudowywana. Jeszcze w XVI w., do 1596, starszą cerkiew całkowicie przekształcono. Unikalną cechą cerkwi są dwie absydy ołtarzowe: w większej znajduje się główny ołtarz św. Antypasa, w bocznej – ołtarz św. Grzegorza, który dobudowała najprawdopodobniej rodzina Skuratowów, być może Maluta Skuratow, który chciał w ten sposób uczcić swojego świętego patrona, lub też jego potomkowie, aby modlić się za jego duszę. W XVII w. cerkiew była grobowcem rodowym Skuratowów. Według legendy w cerkwi św. Antypasa odbył się jeden ze ślubów Iwana Groźnego. W świątyni wielokrotnie służyli patriarchowie moskiewscy i całej Rusi, na nabożeństwa przybywali carowie i przedstawiciele szlachty. Popularność świątyni wynikała z faktu, iż jej patronem był święty, któremu przypisywano uzdrowienia chorób zębów^[2]. W XVII w. do cerkwi dobudowano drugi ołtarz boczny św. Mikołaja, w latach 1739–1741 przebudowany z uwagi na zły stan techniczny, z inicjatywy księcia Siergieja Golicyna^[2]. W 1798 od północy dostawiono kolejny ołtarz boczny Narodzenia św. Jana Chrzciciela z dodatkowym przedsionkiem i osobną dzwonnicą^[2].

Cerkiew pozostawała czynna do 1929, gdy została zamknięta i przekazana Centralnym Kursom Malarskim prowadzonym przez Stowarzyszenie Malarzy Rewolucji. Następnie budynek zaadaptowano na mieszkania. W latach 50. XX wieku rozebrano kopułę nad ołtarzem św. Mikołaja. W 1966 świątynia była już poważnie zdewastowana, chociaż część budynku nadal mieściła mieszkania oraz magazyn^[2]. W końcu tej samej dekady przystąpiono do restauracji obiektu. Kierujący nią Lew Dawid zamierzał początkowo zburzyć wszystkie elementy dobudowane po XVI w. i zachować jedynie najstarszą część budowli. Przeciwne tym planom było jednam muzeum sztuk plastycznych, które pozostawało właścicielem budowli i miało zamiar umieścić w niej bibliotekę. W związku z tym do 1983 wyremontowano cerkiew w takiej postaci, w jakiej funkcjonowała po ostatniej rozbudowie, nie odbudowano jedynie kopuły nad ołtarzem św. Mikołaja^[2].

Rosyjski Kościół Prawosławny odzyskał obiekt w 2005, wtedy też odsłużono w nim pierwszą od 1929 Świętą Liturgię^[2].

Związani z cerkwią

Parafianinem cerkwi św. Antypasa był malarz Walentin Sierow^[2].

W 1922 patriarcha moskiewski i całej Rusi Tichon wyświęcił w cerkwi na diakona Ilję Gromogłasowa, późniejszego świętego nowomęczennika, profesora teologii. Duchowny ten krótko służył w cerkwi św. Antypasa, gdyż został po miesiącu aresztowany^[2].

Przypisy