Cerkiew św. Bazylego Wielkiego w Koniecznej

Cerkiew św. Bazylego Wielkiego
	A-747 z dnia 20.06.1994.
	cerkiew filialna
	; Elewacja południowa
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Konieczna
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	przemysko-gorlicka
Wezwanie	św. Bazylego Wielkiego
Wspomnienie liturgiczne	1/14 stycznia
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1903
Data zakończenia budowy	1905
Data poświęcenia	21 lipca 2019 (ostatnia)
Aktualne przeznaczenie	czynna świątynia prawosławna
Poprzednie wyznanie	greckokatolickie
Dane świątyni
Styl	łemkowski
Świątynia; • materiał bud.	; • drewno
Wieża kościelna; • liczba wież	; 1
Kopuła; • liczba kopuł	; 3
Liczba ikonostasów	1
Ołtarz; • liczba ołtarzy	; 1
Liczba naw	1
	Położenie na mapie gminy Uście Gorlickie Konieczna, cerkiew
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Konieczna, cerkiew
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Konieczna, cerkiew
	Położenie na mapie powiatu gorlickiego Konieczna, cerkiew
	49°27′25,3″N 21°18′40,4″E/49,457028 21,311222

Cerkiew pod wezwaniem św. Bazylego Wielkiego – prawosławna cerkiew filialna w Koniecznej. Należy do parafii Opieki Matki Bożej w Zdyni, w dekanacie Gorlice diecezji przemysko-gorlickiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Obiekt włączony do małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Świątynia znajduje się przy drodze do Gładyszowa, około 500 m od granicy ze Słowacją.

Cerkiew drewniana, orientowana, trójdzielna. Wieża obita blachą, 3-kondygnacyjna, o konstrukcji zrębowej w części dolnej i szkieletowej w górnej. Nawa na planie kwadratu, oszalowana. Prezbiterium wieloboczne, częściowo oszalowane, w tylnej części obite blachą. Dachy kalenicowe, blaszane. Wewnątrz mieści się ikonostas (o rzadko spotykanym, schodkowym układzie ikon), przywieziony z Sambora w 1912. Sufit i ściany pokrywają polichromie. Obok świątyni znajduje się cmentarz z kwaterą żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej.

Elewacja północna
Carskie wrota
Widok ogólny

Cerkiew św. Bazylego Wielkiego zbudowano w latach 1903–1905 jako świątynię greckokatolicką. Po wysiedleniu ludności łemkowskiej w ramach akcji „Wisła” (1947), w obiekcie sporadycznie celebrowano msze rzymskokatolickie dla przybyłych osadników. Od 1957 (kiedy część Łemków powróciła na ojcowiznę) w cerkwi zaczęto również odprawiać nabożeństwa według obrządku bizantyjsko-ukraińskiego, co trwało do czasu aresztowania przez władze państwowe księdza greckokatolickiego (1961). Od tej pory wierni z Koniecznej pozostawali pod opieką duchownych prawosławnych z Bartnego. W dniu 29 lipca 1969 cerkiew została przekazana do użytkowania Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu jako świątynia filialna utworzonej w 1967 parafii w Zdyni. Od tego czasu cerkiew kilkakrotnie remontowano (po 1969, w latach 1996–1999, po 2004).

Na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 o uregulowaniu stanu prawnego niektórych nieruchomości pozostających we władaniu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego świątynia stała się wyłączną własnością tego Kościoła^[1].

W 2. dekadzie XXI w. w ramach unijnego projektu „Wschodniosłowiańskie dziedzictwo kulturowe – konserwacja, renowacja i digitalizacja drewnianych cerkwi i ich wyposażenia w Małopolsce, na Podkarpaciu, Lubelszczyźnie i Podlasiu” przeprowadzono kolejny, kapitalny remont świątyni. Po jego zakończeniu, cerkiew została 21 lipca 2019 r. poświęcona przez arcybiskupa przemyskiego i gorlickiego Paisjusza^[2].