Cerkiew św. Dymitra w Szczutkowie

Cerkiew św. Dymitra
Distinctive emblem for cultural property.svg A-275 z dnia 02.06.2008[1]
kościół filialny
Ilustracja
Elewacja boczna
Państwo Polska
Województwo podkarpackie
MiejscowośćSzczutków
Wyznaniekatolickie
Kościółrzymskokatolicki
ParafiaParafia Objawienia Pańskiego w Łukawcu
Wezwanieśw. Dymitra
Położenie na mapie gminy wiejskiej Lubaczów
Mapa konturowa gminy wiejskiej Lubaczów, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Szczutków, cerkiew”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Szczutków, cerkiew”
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego
Mapa konturowa powiatu lubaczowskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Szczutków, cerkiew”
Ziemia50°06′22,7″N 23°06′03,5″E/50,106306 23,100972

Cerkiew pod wezwaniem św. Dymitra w Szczutkowie – dawna cerkiew greckokatolicka, wzniesiona w 1904 we wsi Szczutków.

Po 1947 użytkowana jako rzymskokatolicki kościół filialny pod wezwaniem św. Wawrzyńca Parafii Objawienia Pańskiego w Łukawcu.

Cerkiew wpisano na listę zabytków w 2008. Została włączona do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej. Reprezentuje ostatnią fazę rozwoju drewnianej architektury sakralnej.

Historia obiektu

W 1671 została wzniesiona drewniana cerkiew pw. św. Dymitra, w której znajdowała się Ewangelia, darowana w 1659 przez miejscowego gospodarza Kaczmara[2].

Obecna cerkiew wzniesiona w 1904 z inicjatywy parocha Antoniego Jocewa przy wsparciu kolatora i ze składek wiernych, a poświęcił ją dziekan lubaczowski Michał Kokurewicz 7 listopada 1905. Stoi dokładnie tam gdzie jej dwie poprzedniczki. Pierwsza cerkiew w Szczutkowie istniała już w XVI wieku kiedy powstała parafia ruska, następną wybudowano w 1671 i została rozebrana. W czerwcu 1915 cerkiew została uszkodzona w trakcie działań wojennych. Wyremontowana w 1947 i w latach 1990–1991; wówczas założono nowe ramy okienne, wymieniono szalunek, rynny oraz zbudowano ganek.

Architektura i wyposażenie

Cerkiew w Szczutkowie posiada duże rozmiary i monumentalną sylwetkę wyraźnie nawiązującą do budowli murowanych. Wykonana z drewna konstrukcji zrębowej, na otynkowanej podmurówce, na planie krzyża łacińskiego, u układzie treflowym, orientowana, z zachowaniem trójdzielności. Zręby trzech głównych pomieszczeń na jednakowym poziomie: kwadratowa nawa przedłużona o obszerne prostokątne ramiona; mniejsze prezbiterium zamknięte trójbocznie z dwoma bocznymi prostokątnymi zakrystiami i babiniec na przedłużeniu nawy z zabudowanym gankiem wspartym na czterech fazowanych słupach. Nad nawą smukła ośmioboczna kopuła, dachy kalenicowe nad prezbiterium i babińcem wszystkie zakończone wieżyczkami z pozornymi latarniami[3].

Wnętrze nawy zamknięte kopułą zrębową na wysokim tamburze, w babińcu pozorne sklepienie kolebkowe i chór muzyczny wsparty na dwóch słupkach, Na sklepieniu w sanktuarium polichromia w formie gwiaździstego nieba. Z wyposażenia zachowały się ołtarz główny, dwa boczne i ambona z XVII i XIX wieku.

W cerkwi znajduje się obraz św. Wawrzyńca, obecnego patrona świątyni, z przełomu XVII i XVIII wieku, przywieziony tu w 1951 w czasie regulacji granicy pomiędzy Polską i ZSRR, z kościoła św. Marka (oo. pijarów) w Warężu (obecnie Ukraina).

Otoczenie świątyni

Obok świątyni usytuowana jest drewniana dzwonnica konstrukcji słupowej, zbudowana na planie kwadratu i zwieźczona blaszanym dachem namiotowym. Powstała przed 1825, remontowana w 1895, 1903 oraz w 2010. Niedaleko cmentarz z zachowanymi krzyżami bruśnieńskimi.

Przypisy

  1. Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie. 2020-09-30. [dostęp 26.09.2016].
  2. Szczutków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 871.
  3. Krzysztof Zieliński: Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego. PRO CARPATHIA, Rzeszów 2015, s. 270, 271. ISBN 978-83-61577-68-3. OCLC 922211420.

Bibliografia

  • Stanisław Kryciński, Zabytkowe cerkwie południowo-wschodniej Polski, Warszawa 2003, Wydawnictwo Stanisław Kryciński, ​ISBN 83-85521-121-2
  • Janusz Mazur, Kościoły i cerkwie Roztocza i Ziemi Lubaczowskiej, Lubaczów 2009, Oficyna Wydawnicza MERCATOR, str. 59, ​ISBN 978-83-60483-07-7

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego
Stary Dzików cerkiew 1.JPG
Autor: Wojciech Pysz, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Stary Dzików (Poland), Greek Catholic church
Cerkiew greckokatolicka w Starym Dzikowie z 1904 r.
Szczutków, cerkiew św. Dymitra (HB8).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szczutków, Cerkiew św. Dymitra w Szczutkowie
Szczutków, cerkiew św. Dymitra (HB6).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID
Szczutków, cmentarz grecko-katol. (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szczutków, Cmentarz greko-kat., ob. komunalny (część stara - południowa i wsch.)
Szczutków, cmentarz grecko-katol. (HB2).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID
Szczutków, cerkiew św. Dymitra (HB9).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID