Cerkiew św. Jakuba w Powroźniku

Cerkiew św. Jakuba w Powróźniku
Distinctive emblem for cultural property.svg A-1213/M[1] z dnia 26.06.1961 i 29.06.2010
kościół parafialny
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Powroźnik

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Jakuba Młodszego Apostoła

Wezwanie

św. Jakuba Młodszego

Położenie na mapie gminy Muszyna
Mapa konturowa gminy Muszyna, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Powroźnik, cerkiew”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Powroźnik, cerkiew”
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego
Mapa konturowa powiatu nowosądeckiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Powroźnik, cerkiew”
Ziemia49°22′10,4″N 20°57′01,0″E/49,369556 20,950278
Drewniane cerkwie regionu karpackiego w Polsce i na Ukrainie[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Państwo

 Polska

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

III, IV

Numer ref.

1424

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2013
na 37. sesji

Cerkiew św. Jakuba w Powroźniku – dawna greckokatolicka cerkiew w Powroźniku.

W 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie. Znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego.

Historia

Cerkiew w Powroźniku istniała od 1600, jednak z pierwotnego budynku zachowała się jedynie część, wkomponowana w bryłę obecnej cerkwi jako zakrystia. Wygląd współczesnej cerkwi formował się między XVII a XVIII wiekiem, jednak decydującą rolę odegrała przebudowa w 1813. Cerkiew została wówczas przeniesiona z dawnej lokalizacji na miejsce nieco wyższe, ze względu na zagrożenie powodziowe. Następnie świątynię rozbudowano. Po Akcji „Wisła” obiekt został przejęty przez Kościół łaciński.

Architektura

Cerkiew w Powróźniku jest cerkwią łemkowską, trójdzielną. Ponad przedsionkiem wznosi się wieża o konstrukcji słupowo-ramowej, z drewnianym hełmem i kutym krzyżem. Na wieży zachował się wykonany w 1615 dzwon. Mniejsza wieża znajduje się ponad nawą, krytą namiotowym dachem. Prezbiterium kryte jest dachem kalenicowym i zwieńczone sygnaturką. Jest ono najstarszą częścią świątyni. Cerkiew, co jest typowe dla najstarszych świątyń łemkowskich, posiada okna jedynie od strony południowej, co ma zarówno podłoże praktyczne (ochrona przed śniegiem i podmuchami wiatru), jak i legendarne (siły zła miały w wierzeniach ludowych nadchodzić z północy).

Ściany i strop zakrystii pokrywa w całości polichromia o złożonej, wieloplanowej kompozycji, datowana na 1607 rok[2]. Centralny motyw stanowi scena Ukrzyżowania, ponad którą znajduje się Duch Święty w postaci gołębicy, zaś na stropie - wizerunek Boga Ojca, całość stanowi zatem wyobrażenie Trójcy Świętej. Poniżej Ukrzyżowania znajduje się Złożenie do grobu. Inne sceny to m.in. Ofiara Abrahama, Mojżesz otrzymujący tablice Dekalogu, Wjazd Chrystusa do Jerozolimy. Kilka mniejszych scen ujętych jest w formę tonda, jak np. Nawiedzenie św. Elżbiety.

Ponadto w cerkwi zachował się osiemnastowieczny ikonostas. Z uwagi na obecne wykorzystanie cerkwi jako kościoła rzymskokatolickiego został on przecięty; pierwotny rząd Deesis i rząd proroków zlokalizowano na wschodniej ścianie nawy, zaś pozostałe ikony zawieszono bezpośrednio na ścianach pomieszczenia ołtarzowego. W świątyni zachowały się również wcześniejsze ikony oraz drzwi diakońskie, dawne części poprzedniego, siedemnastowiecznego ikonostasu. Inne cenne ikony zachowane w budynku to Sąd Ostateczny z 1623 oraz Opłakiwanie Chrystusa z 1646.

Teren świątyni otacza kamienny mur z XX-wiecznymi rzeźbami przedstawiającymi świętych.

Galeria

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022.
  2. Ks. B. Zawiślak, Przewodnik po cerkwi św. Jakuba Mł. Ap. w Powroźniku i dziejach tutejszych ludzi, Powroźnik 2007.

Bibliografia

  • G. i Z. Malinowscy, E. i P. Marciniszyn, Ikony i cerkwie. Tajemnice łemkowskich świątyń, Carta Blanca, Warszawa 2009, ISBN 978-83-61444-15-2
  • Ks. B. Zawiślak, Przewodnik po cerkwi św. Jakuba Mł. Ap. w Powroźniku i dziejach tutejszych ludzi, Powroźnik 2007.

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
618404 cerkiew Jakuba Młodszego Powroźnik 6 KOWANA.JPG
Autor: KOWANA Anna Kowalczyk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Powroźnik, cerkiew greko-kat., ob. kościół rzym.-kat. par. p.w. św. Jakuba Młodszego, 1600-1607, 1778-1780, 1813
Berest cerkiew1.jpg
Autor: Wojciech Pysz, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Church of Sts. Cosmas and Damian in Berest (Poland). Greek Catholic church built by the Lemkos in 1842.
618404 cerkiew Jakuba Młodszego Powroźnik 17 KOWANA.JPG
Autor: KOWANA Anna Kowalczyk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Powroźnik, cerkiew greko-kat., ob. kościół rzym.-kat. par. p.w. św. Jakuba Młodszego, 1600-1607, 1778-1780, 1813
618404 cerkiew Jakuba Młodszego Powroźnik 7 KOWANA.JPG
Autor: KOWANA Anna Kowalczyk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Powroźnik, cerkiew greko-kat., ob. kościół rzym.-kat. par. p.w. św. Jakuba Młodszego, 1600-1607, 1778-1780, 1813