Cerkiew św. Jana Chryzostoma w Jaworkach

Cerkiew św. Jana Chryzostoma
obecnie kościół św. Jana Chrzciciela
Distinctive emblem for cultural property.svg 25/781 z dnia 05.09.1964 r.[1]
kościół filialny
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Jaworki

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Matki Bożej Pośredniczki Łask w Szlachtowej

Wezwanie

św. Jana Chrzciciela

Położenie na mapie gminy Szczawnica
Mapa konturowa gminy Szczawnica, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Jaworki, cerkiew”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Jaworki, cerkiew”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Jaworki, cerkiew”
Ziemia49°24′26,4″N 20°32′56,3″E/49,407333 20,548972

Cerkiew św. Jana Chryzostoma w Jaworkach – dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka, zbudowana w 1798, znajdująca się w Jaworkach.

W 1946 cerkiew przejęta przez kościół rzymskokatolicki i użytkowana jako kościół filialny pw. św. Jana Chrzciciela parafii w Szlachtowej.

Obiekt wpisany w 1964 na listę zabytków.

Historia

Cerkiew zbudowano w 1798, na miejscu poprzedniej drewnianej świątyni z 1680, z okazji utworzenia w Jaworkach parafii unickiej obejmującej także Białą i Czarną Wodę[2]. W 1920 jeden z dzwonów ufundowała Maria Piduch[3]. W 1926 wykonano polichromię figuralną i ornamentalną[2]. W 1945 tuż przed masowym wyjazdem Łemków zakopano dzwony w Jaworkach[3]. Na początku XXI w. przeprowadzono gruntowny remont świątyni. Odnowiono ikonostas, wyremontowano dach ze zmianą pokrycia gontowego na miedziane, osuszono ściany, zamontowano geotermalną instalację ogrzewania[2].

Parochami byli: Damian Mochnacki w latach 1786–1803, Andrzej Mikułowicz 18014–1819, Jan Czarniatyński 1820–1823, Teodor Mochnacki 1823–1851, Antoni Konstantynowicz 1851–1852, Ignacy Ryniawiec 1853–1904, Eugeniusz Sembratowicz 1904–1905, Aleksander Durkot 1905–1921, Jarosław Hura 1921–1947[3].

  • Widok ogólny
    Widok ogólny
  • Wnętrze
    Wnętrze
  • Elewacja wschodnia
    Elewacja wschodnia

Architektura i wyposażenie

Cerkiew powstała według projektu rządowego w stylu nawiązującym do architektonicznego kanonu świątyni józefińskiej[4]. Klasycystyczny styl budowli zawiera elementy późnobarokowe. Cerkiew orientowana, jednonawowa, zbudowana z kamienia, otynkowana. Kamień sprowadzono z Drużbaków na Słowacji[3]. Nad nawą i prezbiterium dachy siodłowe, pierwotnie kryte gontem[5]. Nad zachodnią częścią korpusu wieża zwieńczona baniastą kopułą z latarnią i makowiczką. Na kalenicy nawy smukła mała wieżyczka z baniastym zwieńczeniem[6].

Wnętrze świątyni rozczłonkowane zostało wydatnymi pilastrami ze sklepieniem kolebkowym z lunetkami. Sklepienie i ściany pokrywa polichromia wykonana w 1926 przez Andrija Demkowicza. Na chórze muzycznym wspartym na potrójnej arkadzie napis w języku cerkiewnosłowiańskim. Najcenniejszym elementem wyposażenia jest wielostrefowy rokokowy ikonostas z końca XVIII w. z ikoną chramową św. Jana Chryzostoma. Uderza w nim niezwykłe bogactwo elementów dekoracyjnych wypełniających jego wolne pola. Pozostałe wyposażenie stanowią pozbawione oryginalnych obrazów cztery ołtarze boczne, ambona, pocerkiewne feretrony i obraz św. Jana Ewangelisty w prezbiterium[2][6].

Wokół cerkwi

Cerkiew otoczona kamienno-drewnianym ogrodzeniem. Od strony zachodniej przylega cmentarz parafialny z połemkowskimi nagrobkami.

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2010-04-18].
  2. ↑ a b c d Jaworki: historia miejscowości, kościół. Tablica informacyjna przy świątyni, dostęp: 2018-10-12.
  3. ↑ a b c d Barbara Alina Węglarz: Spacerkiem po starej Szczawnicy i Rusi Szlachtowskiej. Wyd. 3. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011, s. 230-233. ISBN 978-83-62460-17-5.
  4. ↑ Jarosław Giemza: Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny. Libra PL, Rzeszów 2017, Wydanie I, s. 151. ISBN 978-83-63526-11-5.
  5. ↑ Zbigniew Muzyk: Cerkwie. Wydawnictwo Fundacja, Nowy Sącz 1998, Wydanie I, s. 7. ISBN 83-913147-2-3.
  6. ↑ a b Piotr Droździk: Cerkwie południowej Polski. Drukarnia GOLDRUK, Nowy Sącz 2007, Wydanie I, s. 80. ISBN 978-83-60900-12-3.

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Jaworki - Kosciol.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5