Cerkiew św. Jana Teologa w Pawłach

Cerkiew św. Jana Teologa
Distinctive emblem for cultural property.svg A-507 z dnia 26.10.1966
cerkiew cmentarna
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Miejscowość

Pawły

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Diecezja

warszawsko-bielska

Wezwanie

św. Apostoła Jana Teologa, pierwotnie św. Męczennika Jozafata Kuncewicza

Wspomnienie liturgiczne

8/21 maja

Położenie na mapie gminy Zabłudów
Mapa konturowa gminy Zabłudów, na dole znajduje się punkt z opisem „Pawły, cerkiew św. Jana Teologa”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Pawły, cerkiew św. Jana Teologa”
Położenie na mapie powiatu białostockiego
Mapa konturowa powiatu białostockiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Pawły, cerkiew św. Jana Teologa”
Ziemia52°56′30,1″N 23°19′19,5″E/52,941694 23,322083

Cerkiew pod wezwaniem św. Jana Teologa – prawosławna cerkiew cmentarna w Pawłach. Należy do parafii Świętych Kosmy i Damiana w Rybołach, w dekanacie Bielsk Podlaski diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Historia

Inicjatorem wzniesienia wolnostojącej cerkwi na cmentarzu w Pawłach był proboszcz parafii w Rybołach ks. Lew Markiewicz. Obiekt został wzniesiony w 1824 jako świątynia unicka (greckokatolicka). Początkowo jej patronem był greckokatolicki męczennik za wiarę św. Jozafat Kuncewicz, jednak w prasie cerkiewnej z 1858 znajduje się informacja o nowym wezwaniu – św. Jana Teologa (co związane było z konwersją na prawosławie po synodzie połockim w 1839). Wcześniej, w latach 40., budynek został wyremontowany, wymieniono wówczas znajdujący się w nim ikonostas. Remont kapitalny budynek przeszedł w 1869, za pieniądze parafian. W 1883, po kolejnej przebudowie, cerkiew została ponownie poświęcona. Znalazły się w niej nowe dzwony, zaś nad wejściem usytuowano cebulastą kopułę. Wzbogacane było również wyposażenie obiektu o świeczniki, zaś w 1901 o ikony św. Pantelejmona i Matki Bożej, napisane w monasterze św. Pantelejmona na Górze Athos. W 1911 obiekt został pokryty blachą cynkową.

W okresie bieżeństwa cerkiew została porzucona, co doprowadziło do zupełnej dewastacji jej wnętrza. Staraniem prawosławnych mieszkańców okolicy została jednak odnowiona w kolejnych latach. W 1964 Katalog zabytków sztuki w Polsce odnotował istnienie w niej zespołu zabytkowych ikon z XVIII i XIX wieku, w tym wizerunków Pantokratora, św. Jana Teologa, Matki Bożej, św. Pantelejmona, św. Izydora, św. Jerzego, św. Rozalii i św. Katarzyny Aleksandryjskiej. W latach 80. obiekt został zelektryfikowany, zaś w latach 90. przeszedł kolejny remont. W 1993 cerkiew padła ofiarą kradzieży, tracąc 9 ikon.

Świątynię wpisano do rejestru zabytków 26 października 1966 pod nr A-507[1].

Potężna burza, jaka przeszła przez Pawły w nocy z 19 na 20 lipca 2015, wyrządziła znaczne szkody na cmentarzu. Wiatr wiejący z prędkością ponad 100 km/h powalił wiele drzew, które uszkodziły znaczną liczbę nagrobków[2][3].

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021.
  2. ↑ Piotr Walczak: Powalone drzewa, uszkodzone dachy i budynki – straż pożarna nadal usuwa skutki nocnej wichury. DziendobryBialystok.pl, 20 lipca 2015. [dostęp 2016-06-19].
  3. ↑ Dariusz Wojtecki: Likwidacja szkód po wichurach. Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Białymstoku, 20 lipca 2015. [dostęp 2016-06-19].

Bibliografia

  • G. Sosna, D. Fionik, Parafia Ryboły, Białoruskie Towarzystwo Historyczne, Bielsk Podlaski – Ryboły – Białystok 1999, ISBN 83-909009-7-1
Cerkwie w Białymstoku i powiecie białostockim
Białystok
powiat białostocki

Cerkiew sw.Mikolaja.jpg

Media użyte na tej stronie

Podlaskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.50 N
  • S: 52.17 N
  • W: 21.45 E
  • E: 24.10 E
Powiat białostocki location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu białostockiego, Polska
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Zabłudów (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Zabłudów, Polska
SM Pawły Cerkiew św Jana Teologa 2020 (2).jpg
Autor: Sławomir Milejski, Licencja: CC BY 3.0
Pawły, cerkiew prawosławna cmentarna, p.w. św. Jana Teologa, 1883