Cerkiew św. Jerzego w Białymstoku

Cerkiew św. Jerzego

cerkiew parafialna
Widok od strony południowej
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Miejscowość	Białystok–Nowe Miasto
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	białostocko-gdańska
Wezwanie	św. Jerzego Zwycięzcy
Wspomnienie liturgiczne	23 kwietnia/6 maja
Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie	św. Barbary
Cudowne ikony	św. Paisjusza Hagioryty[1]
Historia Data rozpoczęcia budowy 1998 Data zakończenia budowy 2007 Data poświęcenia 14 października 2017 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna
Dane świątyni Styl nowoczesny z elementami bizantyjsko-rosyjskimi Architekt Jerzy Uścinowicz Świątynia • materiał bud. • cegła Kopuła • liczba kopuł 5 Liczba ikonostasów 2 (górna cerkiew) Ołtarz • liczba ołtarzy • wezwania ołtarzy bocznych 2 (górna cerkiew) św. Anatola Męczennika Liczba naw 1 Dzwonnica • typ dzwonnicy wolnostojąca, prowizoryczna
Położenie na mapie Białegostoku Cerkiew św. Jerzego
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cerkiew św. Jerzego
Położenie na mapie województwa podlaskiego Cerkiew św. Jerzego
53°06′35,7″N 23°07′47,8″E/53,109917 23,129944

Cerkiew pod wezwaniem św. Jerzego – prawosławna cerkiew parafialna w Białymstoku. Należy ona do dekanatu Białystok diecezji białostocko-gdańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Położenie

Świątynia znajduje się w dzielnicy Nowe Miasto, przy ulicy Kazimierza Pułaskiego 36^[2].

Historia

W 1996 r. erygowana została parafia św. Jerzego, wydzielona z parafii przy soborze katedralnym w Białymstoku^[3]. Pierwszą świątynią parafialną była drewniana cerkiew, przeniesiona z Czyż^[4].

Kamień węgielny pod budowę cerkwi św. Jerzego został poświęcony 15 października 1998 r. przez goszczącego w Polsce patriarchę konstantynopolitańskiego Bartłomieja I^[4]. Projekt cerkwi wykonał prof. Jerzy Uścinowicz^[3]. Wmurowania kamienia węgielnego dokonał 6 maja 2000 r. biskup białostocki i gdański Jakub. W 2006 r. (po rocznej przerwie w pracach budowlanych, spowodowanej koniecznością uzupełnienia projektu) postawiono pierwsze kopuły i krzyże, poświęcone przez biskupa białostockiego i gdańskiego Jakuba oraz arcybiskupa nicejskiego Pawła^[3][4].

5 maja 2010 r. arcybiskup białostocki i gdański Jakub dokonał poświęcenia dzwonów. Następnego dnia metropolita warszawski i całej Polski Sawa poświęcił (w asyście arcybiskupa Jakuba) dolną cerkiew, ku czci Opieki Matki Bożej^[4]. Po 2010 r. przystąpiono do wykonania tynków i fresków w górnej cerkwi oraz do jej wyposażenia^[4].

W lipcu 2016 r. w cerkwi umieszczono ikonę św. Paisjusza Hagioryty, napisaną przez jego ucznia, mnicha Paisjusza ze Świętej Góry Athos. Uroczystości miały miejsce w dniach 11–12 lipca; część z nich odbyła się pod przewodnictwem biskupa supraskiego Grzegorza^[1].

21 sierpnia 2016 r. cerkiew odwiedził prawosławny patriarcha Antiochii Jan X^[5].

14 października 2017 r. odbyło się Poświęcenie górnej cerkwi. Uroczystości przewodniczył metropolita warszawski i całej Polski Sawa, w asyście arcybiskupa białostockiego i gdańskiego Jakuba oraz biskupa supraskiego Andrzeja^[6].

22 marca 2020 r. podczas niedzielnego nabożeństwa w cerkwi miała miejsce interwencja policji w związku z naruszeniem przez miejscowych wiernych i duchowieństwo prawosławne narodowej kwarantanny, wprowadzonej przez polski rząd na skutek globalnej pandemii koronawirusa SARS-CoV-2. Ówczesne regulacje przeciwepidemiczne ograniczały maksymalną liczbę uczestników zgromadzeń publicznych i uroczystości religijnych do 50 osób, natomiast w świątyni zgromadziło się ponad 70 wiernych. Zdarzenie to odbiło się szerokim echem w ogólnopolskich środkach masowego przekazu i było przedmiotem debaty publicznej^[7][8][9]. Wobec parafii wszczęte zostało wstępne postępowanie wyjaśniające mające na celu skierowanie sprawy do sądu^[10]. Był to jeden z dwóch najbardziej rażących przypadków przekroczenia przepisów sanitarnych w województwie podlaskim^[11].

W październiku 2021 r. odbyły się obchody jubileuszu 25-lecia powstania parafii, podczas, których została m.in. odsłonięta plenerowa wystawa fotografii na ogrodzeniu cerkwi prezentująca ćwierćwiecze historii tego miejsca^[12].

Architektura

Wnętrze dolnej cerkwi

Cerkiew św. Jerzego jest obiektem murowanym, dwukondygnacyjnym^[13], utrzymanym w stylu nowoczesnym z wyraźnymi nawiązaniami do tradycyjnej architektury rosyjsko-bizantyjskiej^[3].

Świątynię wieńczy pięć cebulastych kopuł, pokrytych złoconymi arkuszami blachy^[3].

Część górna

W górnej cerkwi znajdują się dwa ołtarze: główny, dębowy (umieszczony w dniu konsekracji cerkwi, 14 października 2017 r.)^[13] oraz boczny, noszący wezwanie św. Anatola Męczennika (ufundowany przez ks. Anatola Siegienia)^[4]. Obydwa ikonostasy zaprojektował oraz znajdujące się w nich ikony napisał ikonograf Jarosław Wiszenko. Wewnętrzne ściany zdobią freski, również autorstwa Jarosława Wiszenki. Rzeźby do carskich wrót wykonał Wiaczesław Szum z Siemiatycz. Panikadiło zaprojektowała dr Tatiana Misijuk, natomiast projekt granitowej posadzki wykonał budowniczy cerkwi, prof. Jerzy Uścinowicz^[4].

W górnej świątyni znajdują się też – sprowadzone z Góry Athos – relikwie św. Barbary oraz ikona św. Paisjusza Hagioryty^[4].

Część dolna

W dolnej cerkwi, noszącej wezwanie Opieki Matki Bożej, znajduje się marmurowy ołtarz i ikonostas. Prezbiterium zdobią freski, wykonane przez Joannę i Jarosława Jakimczuków. Ci sami ikonografowie zaprojektowali ołtarz, ikonostas oraz napisali do niego ikony. W jednej z nich – Świętych Męczenników Wileńskich Antoniego, Jana i Eustachego – znajdują się relikwie przedstawionych świętych. W dolnej świątyni znajduje się też ikona Trzech Świętych Hierarchów (Bazylego Wielkiego, Grzegorza Teologa i Jana Złotoustego), która również zawiera relikwie przedstawionych świętych^[4].

Otoczenie

Obok cerkwi znajduje się odsłonięty 6 maja 2021 r. chaczkar z tablicami upamiętniającymi rzeź Ormian dokonaną przez Imperium Osmańskie w latach 1915–1917. Monument ufundowała społeczność ormiańska należąca do miejscowej parafii^[14].

Przypisy