Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej

Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej

A-68 z dnia 31.01.1985 r.[1]
kościół filialny
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Świątkowa Mała
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Matki Bożej Niepokalanej w Desznicy
Wezwanie	św. Michała Archanioła
Historia Data zakończenia budowy 1762 Data poświęcenia 1762 Data zamknięcia 1931, ponowne otwarcie po adaptacji w latach 50. XX wieku Aktualne przeznaczenie cerkiew zaadaptowana na kościół Poprzednie wyznanie Kościół Greckokatolicki w Polsce
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • drewno
Położenie na mapie gminy Krempna Świątkowa Mała, cerkiew
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Świątkowa Mała, cerkiew
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Świątkowa Mała, cerkiew
Położenie na mapie powiatu jasielskiego Świątkowa Mała, cerkiew
49°30′50,5″N 21°26′20,4″E/49,514028 21,439000

Cerkiew św. Michała Archanioła w Świątkowej Małej – dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka w Świątkowej Małej z 1762.

Obecnie rzymskokatolicki kościół filialny parafii Matki Bożej Niepokalanej w Desznicy.

Obiekt w 1965 wpisany na listę zabytków oraz włączony do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Historia

Cerkiew w Świątkowej Małej istniała już w 1581, jako świątynia pomocnicza parafii prawosławnej w Grabiu. Parafia ta zmieniła wyznanie po podpisaniu aktu unii brzeskiej. W 1762 wzniesiono obecną budowlę, jako cerkiew pomocniczą, należącą do parafii w Rozstajnem. Po 1860 zmieniono przynależność administracyjną świątyni, czynią ją tym razem pomocniczym obiektem sakralnym parafii w Świątkowej Wielkiej. Na przełomie XIX i XX wieku dokonano znaczącej przebudowy obiektu, dodając wieżę nad przedsionkiem i zamieniając pierwotną namiotową kopułę nad babińcem na dach dwuspadowy. W 1927, w czasie tzw. schizmy tylawskiej, wszyscy mieszkańcy Świątkowej Małej przeszli na prawosławie. Zrezygnowali jednak z wznoszenia nowej cerkwi, uczęszczając na nabożeństwa do kaplicy w Świątkowej Wielkiej. Dotychczas użytkowana świątynia została natomiast zamknięta w 1931. W latach 50. XX wieku niemal całkowicie zdewastowany. obiekt z rozkradzionym wyposażeniem wnętrza zaadaptowano na kościół rzymskokatolicki. Do świątyni przeniesiono te elementy wyposażenia, jakie udało się uratować ze zniszczonej po 1947 cerkwi w Rozstajnem. W latach 70. obiekt został kilkakrotnie okradziony - złodzieje wycięli królewskie wrota z ikonostasu oraz wynieśli ikony rzędu świąt. Ikonostas nigdy nie został uzupełniony. Odnowiona w latach 1975-78. W 1991 ikonostas i kilka ikon poddano konserwacji. Generalny remont świątyni przeprowadzono w 2010. Obejmował między innymi wyminę podwalin, zrębu ściany południowej nawy, oszalowania, pokrycia gontowego oraz konserwację ikon.

• 

  Widok od strony południowej
• 

  Widok od strony zachodniej
• 

  Widok od strony północnej

Architektura i wyposażenie

Jest to budowla drewniana, konstrukcji zrębowej, orientowana, trójdzielna (babiniec, nawa, prezbiterium). Za babińcem wieża konstrukcji słupowo-ramowej, z przedsionkiem w przyziemiu, o pochyłych ścianach, z dachem namiotowym, zwieńczona hełmem z baniastą kopułą, z pozorną latarnią. Nad nawą i prezbiterium dachy namiotowe, łamane, z baniami i kutymi krzyżami, nad babińcem dach dwuspadowy. Dachy kryte gontem, hełm wieży blachą.

Wnętrza nawy i prezbiterium nakryte kopułami zrębowymi, w babińcu i przedsionku stropy płaskie. W babińcu chór muzyczny z prostym parapetem. Zachował się zniszczony przez nieznanych złodziei ikonostas z 1670, w którym brakuje carskich oraz diakońskich wrót i ikon w rzędzie świąt oraz proroków. Przetrwały natomiast wizerunki w rzędzie Deesis, w którym znajdują się postacie apostołów, ewangelistów, Jana Chrzciciela oraz dwie ikony Matki Bożej - jedna z nich, typu Eleusa, zastępuje tradycyjne wyobrażenie Chrystusa na centralnym miejscu w rzędzie. W miejscu carskich wrót wstawiony został obraz Chrystusa Nauczającego. Na ścianach bocznych cerkwi znajdują się jeszcze inne ikony, w tym wyobrażenie Sądu Ostatecznego z 1653 oraz postać Matki Bożej typu Hodegetrii z 1670.

• 

  Widok od strony wschodniej
• 

  Widok od północnego wschodu
• 

  Cmentarz przycerkiewny
• 

  Przed remontem, 2009
• 

  Wieże
• 

  Przed remontem, 2008

Przypisy

Bibliografia

• G.i Z. Malinowscy, E. i P.Marciniszyn, Ikony i cerkwie. Tajemnice łemkowskich świątyń, Carta Blanca, Warszawa 2009, ISBN 978-83-61444-15-2
• Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Wydawnictwo Rewasz, Pruszków, 2003, str.157-158 ISBN 83-89188-08-2
• Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego, KrzysztofK. Zieliński (red.), Rzeszów: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”, 2015, s. 276-277, ISBN 978-83-61577-68-3, OCLC 922211420 .