Cerkiew św. Michała Archanioła w Turzańsku

Cerkiew św. Michała Archanioła

A-78 z dnia 31.01.1985[1]
cerkiew parafialna
W czasie remontu (2021)
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Turzańsk
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	przemysko-gorlicka
Wezwanie	św. Michała Archanioła
Wspomnienie liturgiczne	8/21 listopada
Historia Data rozpoczęcia budowy 1801 Data zakończenia budowy 1803, 1836 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Poprzednie wyznanie greckokatolickie (do 1947); rzymskokatolickie (1947–1961)
Dane świątyni Styl wschodniołemkowski Świątynia • materiał bud. • drewno Wieża kościelna • liczba wież 3 Kopuła • liczba kopuł 5 Liczba ikonostasów 1 Liczba naw 1 Dzwonnica • typ dzwonnicy wolnostojąca, drewniana, czworoboczna
Położenie na mapie gminy Komańcza Turzańsk, cerkiew
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Turzańsk, cerkiew
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Turzańsk, cerkiew
Położenie na mapie powiatu sanockiego Turzańsk, cerkiew
49°22′09,1″N 22°07′44,0″E/49,369194 22,128889

Drewniane cerkwie regionu karpackiego w Polsce i na Ukrainie^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Polska
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	III, IV
Numer ref.	1424
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2013 na 37. sesji
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła – drewniana parafialna^[2] cerkiew prawosławna (w swoich dziejach służyła też grekokatolikom i rzymskim katolikom), wzniesiona w latach 1801–1803, znajdująca się w Turzańsku. Należy do dekanatu Sanok diecezji przemysko-gorlickiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Włączona do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej (na trasie nr IV: sanocko-dukielskiej). W 2013 wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Historia

Cerkiew w Turzańsku, początkowo prawosławna, następnie unicka, była wzmiankowana już w 1526. Obecny budynek powstał w pierwszych latach XIX w. i był rozbudowywany o przedsionek i zakrystię w 1836 r. W latach 1896 i 1913 dokonywano kolejnych remontów cerkwi, wzmacniając jej dach blachą. Po wywiezieniu ludności ukraińskiej w ramach akcji „Wisła”, w latach 1947–1961 cerkiew użytkowali katolicy obrządku łacińskiego parafii w Komańczy. 10 sierpnia 1961 z polecenia Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie budynek został zaplombowany. W 1963 świątynię oddano w użytkowanie prawosławnym, którzy są jej gospodarzami do dnia dzisiejszego. W latach 80., 90. XX w. oraz po 2000 dokonano licznych remontów cerkwi^[3][4].

• 

  Wejście
• 

  Elewacja frontowa
• 

  Dzwonnica

Na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 o uregulowaniu stanu prawnego niektórych nieruchomości pozostających we władaniu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego świątynia stała się wyłączną własnością Kościoła Prawosławnego^[5].

Świątynię wpisano 31 stycznia 1985 r. do rejestru zabytków (pod nr A-78), a 21 czerwca 2013 r. – na listę światowego dziedzictwa UNESCO, w grupie 16 drewnianych cerkwi regionu karpackiego z Polski i Ukrainy^[3].

Architektura i wyposażenie

Cerkiew w Turzańsku jest cerkwią łemkowską typu północno-wschodniego, trójdzielną, bezwieżową, orientowaną, konstrukcji zrębowej. Pokryta dachem jednokalenicowym wielopołaciowym krytym blachą. Nad babińcem, nawą i prezbiterium i obiema zakrystiami pięć podobnych do siebie baniastych wieżyczek z pozornymi latarniami, makowiczkami i kutymi krzyżami. Przedsionek przekryty dachem pulpitowym. Ściany zewnętrzne szalowane pionowo deskami^[3][6][4].

Wewnątrz w trzech głównych częściach ośmiopolowe kopuły namiotowe, w pozostałych pomieszczeniach stropy. Zachował się zdekompletowany ikonostas autorstwa Josypa Bukowczyka z 1895, polichromia także malowana przez Josypa Bukowczyka z 1898, ołtarze boczne, oraz kilkanaście chorągwi procesyjnych ręcznie haftowanych^[3][6][4].

• 

  Od wschodu
• 

  Wieże
• 

  Wnętrze cerkwi

Otoczenie

Na osi cerkwi od strony zachodniej stoi trójkondygnacyjna drewniana dzwonnica konstrukcji słupowo-ramowej o zbieżnych ścianach, na planie czworoboku z 1817. Zwieńczona dachem namiotowym o sferycznym profilu z baniastą wieżyczką (stylizowaną na sygnaturkę) z pozorną latarnią i kutym krzyżem.

Na przycerkiewnym cmentarzu dwa nagrobki z końca XIX w.^[3].

Przypisy

Bibliografia

• StanisławS. Kryciński StanisławS., Cerkwie w Bieszczadach, Pruszków: Wydawnictwo Rewasz, 2005, ISBN 83-89188-39-2, ISBN 83-89188-38-4, OCLC 69495051 .