Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy w Wielkich Oczach

Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy
w Wielkich Oczach

A-219 z dnia 17.07.2007[1]
cerkiew nieczynna kultowo
sierpień 2022
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Wielkie Oczy
Wyznanie	obecnie nieużytkowana
Kościół
Wezwanie	św. Mikołaja Cudotwórcy
Historia Data zakończenia budowy 1925 Data poświęcenia 19 sierpnia 1925 Poprzednie wyznanie Kościół Greckokatolicki w Polsce do 1947
Dane świątyni Architekt Jan Sas-Zubrzycki Dzwonnica • typ dzwonnicy wolnostojąca
Położenie na mapie gminy Wielkie Oczy Wielkie Oczy, cerkiew
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wielkie Oczy, cerkiew
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Wielkie Oczy, cerkiew
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego Wielkie Oczy, cerkiew
50°01′27,9″N 23°09′49,2″E/50,024417 23,163667

Cerkiew św. Mikołaja w Wielkich Oczach – była cerkiew greckokatolicka wzniesiona w 1925, po 1947 i akcji „Wisła” pozbawiona funkcji sakralnej i zaadaptowana na magazyn^[2]. Obecnie jest własnością Skarbu Państwa, stoi pusta^[3] i pozbawiona wyposażenia^[2].

Cerkiew jest przykładem późnej fazy rozwoju architektury cerkiewnej i włączona została do Szlaku Architektury Drewnianej^[4].

Historia

Pierwsza cerkiew unicka w Wielkich Oczach została wzniesiona w 1654 przez ówczesnego właściciela wsi Mojżesza Mohyłę na potrzeby wiernych z Wielkich Oczu i sąsiadującego Skolina. Została ona zastąpiona w 1820 nową świątynią, w 1913 remontowaną, zaś w 1915 zniszczoną przez niemiecką artylerię razem z większości zabudowy rynku we wsi. Budowa kolejnej cerkwi, która miała służyć ok. 600 grekokatolikom, została sfinansowana przez parafian i rozpoczęta w 1924. Projekt obiektu wykonał Jan Sas-Zubrzycki, pracami kierował Eustachy Seredyński. W rok później, 19 sierpnia 1925, ks. Daniel Kotis uroczyście poświęcił gotowy budynek. Razem z cerkwią wzniesiona została wolnostojąca dzwonnica, również na miejscu wcześniejszej, zniszczonej w 1915. Znajdował się na niej jeden dzwon o nazwie Symeon.

• 

  2019
• 

  2015
• 

  2015

Cerkiew w 1937 wymagała remontu, który ponownie sfinansowali parafianie. Świątynia została przebudowana, jej bryła wydłużona, wzmocniono ściany podtrzymujące kopułę i podbito blachą drewniany dach. W czasie II wojny światowej cerkiew nie została w żaden sposób uszkodzona, dopiero po wysiedleniu Ukraińców w czasie Akcji „Wisła” w 1947 roku została przejęta przez Gminną Spółdzielnię "Samopomoc Chłopska" w Lubaczowie na magazyn artykułów spożywczych i elektrotechnicznych. Pełniła tę funkcję do 1989, tracąc całe zabytkowe wyposażenie. Około 1955 roku rozebrano dzwonnicę. Dopiero po upadku PRL zostały w 1990 na jej terenie wykonane podstawowe prace konserwatorskie, symbolicznie odprawiono w niej nabożeństwo. W latach następnych obiekt nieużytkowany znajdował się w bardzo złym stanie technicznym^[3]. Rozpadanie się tamburu i stan zniszczenia kopuły (wyrwana blacha) spowodowały podjęcie prac zabezpieczających, które wykonano w 2011.

Architektura

Cerkiew w Wielkich Oczach jest jedyną podkarpacką cerkwią wzniesioną w konstrukcji szachulcowej z wypełnieniem na podmurówce z cegły i betonu. Świątynia jest zbudowana na planie prostokąta, tradycyjnie orientowana, z jedną nawą wyższą od prezbiterium oraz wydzielonym babińcem, również niższym od nawy. Wejście do cerkwi wiedzie przez trójboczny przedsionek. Podłoga, dach i daszek okapowy cerkwi są wykonane z drewna, ściany – częściowo otynkowane. Cerkiew posiada jedną kopułę z neorenesansowym hełmem z okrągłymi oknami, inne okna w obiekcie mają kształt półkolisty. Obiekt był skromnie dekorowany, malowany wewnątrz na kolory niebieski, żółty i czerwony, obecnie dekoracja ta zachowała się śladowo.

• 

  2012
• 

  (c) kuba13 / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

  2011
• 

  2008

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Mazur: Kościoły i cerkwie Roztocza i Ziemi Lubaczowskiej. Lubaczów 2009, Oficyna Wydawnicza MERCATOR, s. 55. ISBN 978-83-60483-07-7.
• Leksykon drewnianej architektury sakralnej województwa podkarpackiego, KrzysztofK. Zieliński (red.), Rzeszów: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”, 2015, s. 304-305, ISBN 978-83-61577-68-3, OCLC 922211420 .

Linki zewnętrzne

• Opis, zdjęcie i plany cerkwi