Cerkiew św. Mikołaja w Kośnej

Cerkiew św. Mikołaja
cerkiew parafialna
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Miejscowość

Kośna

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Parafia

św. Mikołaja

Wezwanie

św. Mikołaja Cudotwórcy

Wspomnienie liturgiczne

9/22 maja; 6/19 grudnia;
16/29 września – św. Eufemii

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne ikony

Kośniańska ikona Matki Bożej

Położenie na mapie gminy Kleszczele
Mapa konturowa gminy Kleszczele, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Cerkiew w Kośnej”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Cerkiew w Kośnej”
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego
Mapa konturowa powiatu hajnowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Cerkiew w Kośnej”
Ziemia52°33′46,3″N 23°15′24,7″E/52,562861 23,256861
Cerkiew św. Mikołaja w Kośnej 03.jpg
XIX-wieczne nagrobki rodziny Zielińskich w kwaterze za cerkwią w Kośnej

Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy – prawosławna cerkiew parafialna w Kośnej. Należy do dekanatu Kleszczele diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Położenie

Cerkiew znajduje się na niewielkim wzniesieniu, około 700 metrów w kierunku północno-wschodnim od końca zabudowy wsi Dasze.

Historia

Pierwsza cerkiew w Kośnej

W Kośnej funkcjonowała parafia unicka, podlegają diecezji włodzimiersko-brzeskiej. W 1797 razem z całym dekanatem drohiczyńskim znalazła się w unickiej diecezji supraskiej. W 1809, gdy car Aleksander I skasował tę administraturę, placówka duszpasterska ponownie znalazła się w diecezji włodzimiersko-brzeskiej[1]. Patronem na początku XIX w. był św. Jozafat Kuncewicz[2].

W 1838 liczbę wiernych uczęszczających do świątyni oszacowano na 814 osób[3]. Na początku tej samej dekady cerkiew w Kośnej zaliczono do najbiedniejszych świątyń unickich na Podlasiu[4]. Wyposażenie świątyni w latach 30. XIX w. było silnie zlatynizowane (podobnie było z innymi cerkwiami unickimi na Podlasiu). Utensylia liturgiczne typowe dla bizantyjskiej tradycji liturgicznej ponownie umieszczono w niej w tej samej dekadzie, w ramach koordynowanej przez biskupa Józefa Siemaszkę akcji zbliżania obrządku unickiego do obrzędów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, poprzedzającej masową konwersję unitów na prawosławie. W latach 30. XIX w. dla cerkwi zakupiono naczynia liturgiczne[5] i darochranitielnicę[6], zaś w 1839 nieodpłatnie przekazano na jej rzecz cerkiewnosłowiański ewangeliarz i Apostoł[7]. Wcześniej, w 1836, urządzono pomieszczenie ołtarzowe świątyni według wzorców prawosławnych, wstawiając do niej ołtarz, stół ofiarny i ikonostas[8]. Ikony dla dwurzędowego ikonostasu miał napisać Konstanty Sosnowski, syn Antoniego, proboszcza parafii w Kleszczelach[9], ostatecznie nie wywiązał się on jednak z umowy zawartej z konsystorzem[10]. Do 1837 z cerkwi usunięto również wstawione do niej w poprzednim stuleciu ołtarze boczne[11]. Świątynia nigdy nie posiadała natomiast organów ani ambony[12].

Duchowni służący w Kośnej zgodzili się na konwersję na prawosławie w 1838[13]. Na synodzie połockim placówka duszpasterska razem z pozostałymi parafiami unickimi na Podlasiu została włączona do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.

Cerkiew murowana

Murowaną cerkiew prawosławną w Kośnej zbudowano w 1881 na koszt skarbu państwa rosyjskiego[14].

W 1921 władze polskie odmówiły zarejestrowania cerkwi w Kośnej jako siedziby etatowej parafii prawosławnej[15]. Świątynia została natomiast udostępniona duchowieństwu neounickiemu, część wiernych poparła neounię. W 1928 ludność ta poprosiła rzymskokatolicką diecezję wileńską o erygowanie parafii neounickiej[16]; prośba ta została spełniona w 1936[17]. Działaniom neounitów starali się przeciwdziałać miejscowi duchowni prawosławni[16]. W 1929, w ramach akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych, Kościół rzymskokatolicki sądownie starał się uzyskać tytuł własności do obiektu, lecz jego roszczenia zostały odrzucone[16]. Po 1939 cerkiew ponownie przeszła w ręce prawosławnych[16].

W latach 90. XX w. cerkiew była remontowana (wymieniono zewnętrzne tynki i pokryto dach nową ocynkowaną blachą)[18].

Architektura

Cerkiew murowana, z wieżą-dzwonnicą od frontu. Otoczona kamiennym murem. W pobliżu prawosławny cmentarz[19].

Przypisy

  1. ↑ Matus 2013 ↓, s. 55–57.
  2. ↑ Matus 2013 ↓, s. 86.
  3. ↑ Matus 2013 ↓, s. 100.
  4. ↑ Matus 2013 ↓, s. 299.
  5. ↑ Matus 2013 ↓, s. 245–246.
  6. ↑ Matus 2013 ↓, s. 255.
  7. ↑ Matus 2013 ↓, s. 269.
  8. ↑ Matus 2013 ↓, s. 307–308.
  9. ↑ Matus 2013 ↓, s. 311–312.
  10. ↑ Matus 2013 ↓, s. 317.
  11. ↑ Matus 2013 ↓, s. 331.
  12. ↑ Matus 2013 ↓, s. 333, 343.
  13. ↑ Matus 2013 ↓, s. 368.
  14. ↑ M. Bołtryk. Stara cerkiew w Starym Lewkowie. „Przegląd Prawosławny”. 1 (295), styczeń 2010. ISSN 1230-1078. 
  15. ↑ G. Sosna, D. Fionik: Pasynki i okolice. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
  16. ↑ a b c d Ł. Semeniuk: Cerkiew prawosławna na Północnym Podlasiu w latach 20-ch i 30-ch. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
  17. ↑ Parafia unicka pw. św. Nikity w Kostomłotach. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
  18. ↑ Kalendarz Prawosławny 2015, Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 140
  19. ↑ Ciekawe Podlasie. Cerkiew św. Mikołaja – Dasze (Kośna)

Bibliografia

  • Kalendarz Prawosławny 2014, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, ss. 233–234.
  • I. Matus: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013. ISBN 978-83-7431-364-3.

Linki zewnętrzne

Cerkwie w powiecie hajnowskim
Hajnówka
powiat hajnowski

Orthodox church of the Holy Trinity in Hajnówka0020.JPG

Media użyte na tej stronie

Podlaskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.50 N
  • S: 52.17 N
  • W: 21.45 E
  • E: 24.10 E
Powiat hajnowski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu hajnowskiego, Polska
Kwatera rodzinna zielińskich za cerkwią w daszach-kośnej.jpg
Autor: Roch Mściwój, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nagrobki rodziny Zielińskich w wyodrębnionej kwaterze na wschód od cerkwi w Kośnej. Najstarsze z I poł. XIX w., ostatnie sto lat młodsze
Kleszczele (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Kleszczele, Polska