Cerkiew św. Nikity Męczennika w Kostomłotach
A/17 z dnia 22.03.1966[1] | |||||||
Cerkiew parafialna, sanktuarium | |||||||
Państwo | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Miejscowość | |||||||
Wyznanie | |||||||
Kościół | |||||||
Parafia | św. Nikity | ||||||
Wezwanie | Świętego Nikity Męczennika | ||||||
Przedmioty szczególnego kultu | |||||||
Relikwie | |||||||
| |||||||
| |||||||
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||
51°58′32,8″N 23°39′29,7″E/51,975778 23,658250 |
Cerkiew pw. św. Nikity w Kostomłotach – drewniana greckokatolicka cerkiew neounicka, Sanktuarium Unitów Podlaskich. Została wzniesiona w 1631 jako unicka, w latach 1875–1927 prawosławna.
Historia
Cerkiew w Kostomłotach powstała w 1631 (z tego roku datowana jest przechowywana w niej ikona św. Nikity ufundowana przez Chwedę Jackową z Pryłuk z mężem i synami). Po rozbiorach Polski znalazła się najpierw na terenie Austrii, a po 1815 w Królestwie Polskim. W roku 1852 została wyremontowana na koszt właściciela Kostomłotów Józefa Łoskiego. W 1875 wskutek formalnej likwidacji unii brzeskiej cerkiew została przemianowana na świątynię prawosławną. W 1916 świątynia została na krótko porzucona. W 1927 na wyraźną prośbę miejscowej ludności biskup Przeździecki wydał dekret przywrócenia w Kostomłotach parafii unickiej; mimo tego w latach 20. była kilkakrotnie areną ostrych zatargów między unitami a prawosławnymi o prawo własności obiektu, w szczególności w 1927, gdy do Kostomłotów przybył hieromnich Nifont (Niedźwiedź) i założył w miejscowości alternatywną, nieetatową prawosławną placówkę duszpasterską[2]. Była kilkakrotnie remontowana w latach 1927–1930 oraz 1938.
Do wybuchu II wojny światowej w Kostomłotach pracowało kolejno dziewięciu proboszczów, wszyscy byli dawnymi duchownymi prawosławnymi. Już po wojnie wichura zniszczyła wieżę cerkwi, odrestaurowaną w 1953. Od 22 czerwca 1940 do 1 września 1969 cerkwią opiekował się ks. Aleksander Przyłucki, po nim funkcję tę objął ks. Roman Piętka. W latach Od 2007-2019 r. obowiązki proboszcza pełnił ks. Zbigniew Nikoniuk, a od 1 lipca 2019 ks. Piotr Witkowicz. 4 czerwca 1974 Kostomłoty odwiedził kardynał Stefan Wyszyński. Począwszy od 1998 świątynia ma status Sanktuarium Unitów Podlaskich. Przy cerkwi działa Centrum Ekumeniczne prowadzące rekolekcje dla wyznawców różnych odłamów chrześcijaństwa.
Architektura
Cerkiew w Kostomłotach jest jednoprzestrzenna, orientowana, konstrukcji zrębowej z prezbiterium trójbocznie zamkniętym i dachem jednokalenicowym. Została wzniesiona na planie prostokątnym. Posiada jedną kopułę-sygnaturkę położoną na czworobocznej wieży wznoszącej się nad przedsionkiem świątyni. Okna świątyni są półkoliste, poza prezbiterium (koliste) i przylegającą doń zakrystią (prostokątne).
We wnętrzu cerkwi zachował się zabytkowy dwurzędowy eklektyczny ikonostas, królewskie wrota z XVIII wieku, księga liturgiczna z 1767 oraz ikona św. Nikity otoczona 14 scenami z życia patrona cerkwi. Poza wizerunkiem św. Nikity w świątyni przechowywanych jest również kilkanaście ikon procesyjnych oraz ikony: Matki Boskiej Ilińskiej, Chrystusa Pantokratora, Deesis, Matki Boskiej z Dzieciątkiem, św.św. Cyryla i Metodego, św. Onufrego, grupy trzech apostołów, Matki Boskiej Kazańskiej, Matki Boskiej w typie Eleusy, Zaśnięcia Matki Boskiej, Chrystusa Zmartwychwstałego, św. Mikołaja oraz św.św. Konstantyna i Heleny.
Zobacz też
- Parafia Neounicka pw. św. Nikity w Kostomłotach
Przypisy
Bibliografia
- Wirtualne Podlasie: Kostomłoty. [dostęp 2009-11-15].
- Marek Ziółkowski: Szkice o kościołach obrządków wschodnich w Polsce północno-wschodniej. Warszawa: Oddział Uniwersytecki PTTK, 1985.
- Zbigniew Nikoniuk: Kostomłoty droga ku jedności.
Linki zewnętrzne
- Parafia katolicka obrządku bizantyjsko-słowiańskiego w Kostomłotach
- Uroczystości rekonsekracji Cerkwi Unickiej w Kostomłotach. wajszczuk.v.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-16)].
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 52.35 N
- S: 50.20 N
- W: 21.52 E
- E: 24.25 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cerkiew prawosławna pw. św. św. Cyryla i Metodego w Białej Podlaskiej (PL) przy ul. Terebelskiej 19.
Autor: Archeo16, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kościół podwyższenia krzyża świętego w Horodle (dawna cerkiew)
Autor: JoannaPyka, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Dawna cerkiew unicka, ob. kościół rzym.-kat. par. p.w. św. Nicefora (drewn., XVIIXVIII, 1852) Kostomłoty
Autor: JoannaPyka, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Cerkiew unicka, ob. kościół rzym.-kat. par. p.w. św. Nicefora (drewn., XVIIXVIII, 1852) Kostomłoty