Cerkiew Michała Archanioła w Lutowiskach

Cerkiew św. Michała Archanioła
w Lutowiskach
(nieistniejąca)

Cerkiew w Lutowiskach w 1968
Państwo	Polska
Miejscowość	Lutowiska
Wyznanie	katolickie
Kościół	greckokatolicki
Wezwanie	św. Michała Archanioła
Historia Data rozpoczęcia budowy 1898 Data zakończenia budowy 1898 Data poświęcenia 1903 Data zamknięcia 1963 Data zniszczenia maj 1980[1] Poprzednie wyznanie prawosławie, rzymskokatolicyzm
Dane świątyni Styl narodowy styl ukraiński Architekt zespół architektów ze Lwowa Świątynia • materiał bud. • drewno • blacha Kopuła • liczba kopuł 3 Dzwonnica • typ dzwonnicy • nazwa dzwonu słupowa Urban
Położenie na mapie gminy Lutowiska Cerkiew św. Michała Archanioła w Lutowiskach
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cerkiew św. Michała Archanioła w Lutowiskach
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Cerkiew św. Michała Archanioła w Lutowiskach
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego Cerkiew św. Michała Archanioła w Lutowiskach
49°14′53″N 22°41′35″E/49,248056 22,693056

Miniatura cerkwi ustawiona na terenie cmentarza niegdyś otaczającego cerkiew

Cerkiew Michała Archanioła w Lutowiskach – nieistniejąca obecnie drewniana greckokatolicka cerkiew znajdująca się niegdyś w miejscowości Lutowiska, w gminie Lutowiska, w powiecie bieszczadzkim, w województwie podkarpackim, a wzniesiona w 1898.

Historia

Cerkiew była trzecią świątynią greckokatolicką w historii miejscowości. Powstała po zniszczeniu poprzedniej cerkwi, która spłonęła w pożarze latem 1896. Środki na budowę nowej świątyni uzyskano w drodze zbiórek w Lutowiskach i okolicznych miejscowościach. W latach 1896-1898 funkcjonowała niewielka tymczasowa kaplica, w której odprawiano nabożeństwa.

Cerkiew została zaprojektowana przez zespół lwowskich architektów w tzw. narodowym stylu ukraińskim - podobnie jak cerkiew w nieodległym Bystrem. Prace przy budowie prowadził majster - Hucuł. Wybudowano ją w roku 1898. Konsekracja świątyni miała miejsce w 1903 i dokonał jej biskup Kostiantyn Czechowycz. Biskup nadał cerkwi dwa odpusty - w dzień Przenajświętszej Eucharystii i w dzień Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Cerkiew była użytkowana przez grekokatolików do 1945. W latach 1945-1951 służyła wyznawcom prawosławia, którzy osiedli w Lutowiskach znajdujących się wówczas w ZSRR. W latach 1951-1956 przypuszczalnie stała opuszczona^[2]. W latach 1956-1963 służyła rzymskim katolikom, którzy przez te lata odnawiali miejscowy kościół katolicki. W 1963 cerkiew została opuszczona i niszczała pod wpływem środowiska i działań ludzkich. W 1969 w cerkwi znajdował się ołtarz z obrazem patrona - świętego Michała Archanioła, ikonostas z 9 z 31 pierwotnie w nim się znajdujących obrazów i cerkiewne ławki. W 1969 władze państwowe postanowiły umieścić w budynku cerkwi muzeum regionalne. Ustrzycki oddział PTTK przystąpił do remontu w 1970, lecz po ustawieniu rusztowań w południowo-wschodniej części świątyni poniechał dalszych prac z powodu braku środków. Zgromadzone na miejscu materiały rozkradziono. Ołtarz w latach siedemdziesiątych przeniesiony został do kościoła w Żłobku^[3]. Los pozostałego wyposażenia cerkwi jest nieznany. Pod koniec lat siedemdziesiątych uległ zniszczeniu gnijący węgieł pomiędzy nawą a wschodnią ścianą południowego skrzydła transeptu. Pozostałe elementy konstrukcyjne tego skrzydła transeptu cerkwi porastały w tym czasie huby. W 1979 przekazano cerkiew miejscowej parafii łacińskiej, która w maju 1980 rozebrała cerkiew, a zdatne do dalszego użytku drewno wykorzystała do budowy kościoła w Dwerniku. Na cerkwisku ustawiono krzyż.

Lutowiska - cerkiew greckokatolicka - ujęcie z przodu (sierpień 1938 r.)

Konstrukcja

Budynek został wzniesiony w tzw. narodowym stylu ukraińskim. Miał trzy kopuły oraz transept. Zarówno prezbiterium jak i skrzydła transeptu miały po trzy ściany. Dach był okapowy z blaszanymi kopułami, wsparty na ozdobnych rysiach. Na głównej kopule znajdowały się napisy w języku cerkiewnosłowiańskim.

Cmentarz

Wokół cerkwi znajdował się cmentarz, używany przez katolików obu obrządków. Na jego terenie znajduje się obecnie miniaturowy model cerkwi.

Dzwonnica

Na zachód od cerkwi w 1898 wzniesiono dzwonnicę słupową, w której zawieszono cztery dzwony, z których największy nosił imię Urban na cześć fundatorów - rodziny Urbańskich. Dzwony te pochodziły z dawnej dzwonnicy, która spłonęła wraz z cerkwią w 1896. Dzwony uległy uszkodzeniu podczas pożaru, lecz staraniem Jana Dziedzica, kowala w tartaku w Smolniku i właściciela tego tartaku Żyda Redlicha zostały naprawione. Dzwonnica została rozebrana w latach sześćdziesiątych XX wieku. Zakopane na terenie miejscowości dzwony Mychajło (130 kg) i Iwan (50 kg) odkryto w 1999, po czym złożono w garażu urzędu gminy, nie podejmując decyzji o ich dalszym losie.

Lutowiska - cerkiew greckokatolicka - ujęcie z boku (sierpień 1938 r.)

Plebania

Zachowała się plebania z 1888 wzniesiona w miejscu poprzedniej około 250 metrów na zachód od cmentarza i cerkwi. Jest to drewniany budynek o wymiarach 18 na 9,8 metrów, frontami zwrócony na południowy wschód i północny zachód. Przy obu frontach znajdują się ganki. Przy plebanii znajdują się też budynki gospodarcze.

Przypisy

Bibliografia

• Maciej Augustyn, Stanisław Kryciński, Szymon Modrzejewski, Radosław Szewc: Bieszczady. Słownik historyczno-krajoznawczy. Cz. 1, Gmina Lutowiska. Ustrzyki Dolne, Warszawa: Bieszczadzki Park Narodowy, Stanisław Kryciński, 1995, s. 245-252. ISBN 83-85531-05-X.
• StanisławS. Kryciński StanisławS., Cerkwie w Bieszczadach, Pruszków: Rewasz, 2005, s. 139–143, ISBN 83-89188-39-2, ISBN 83-89188-38-4, OCLC 69495051 .

Linki zewnętrzne

• Cmentarz greckokatolicki w Lutowiskach - opis i fotogaleria