Cerkiew Przemienienia Pańskiego w Czerteżu

Cerkiew Przemienienia Pańskiego w Czerteżu
	A-159 z dnia 8.05.1968
	; Elewacja południowa
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Czerteż
Wyznanie	katolickie
Kościół	greckokatolicki
Wezwanie	Przemienienia Pańskiego
Historia
Data zakończenia budowy	1742
Poprzednie wyznanie	Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego do 1946 r.; rzymskokatolicki do ?
Dane świątyni
Świątynia; • materiał bud.	; • drewno
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok Czerteż, cerkiew
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Czerteż, cerkiew
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Czerteż, cerkiew
	Położenie na mapie powiatu sanockiego Czerteż, cerkiew
	49°34′34,8″N 22°09′03,2″E/49,576333 22,150889

Cerkiew Przemienienia Pańskiego w Czerteżu – drewniana greckokatolicka cerkiew bojkowska, jedna z kilku cerkwi tego typu na terenie Polski.

Obiekt wpisany na listę zabytków w 1968 i włączony do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Historia

Według różnych wersji świątynia została wzniesiona w 1740^[1] lub w 1742. Parafia prawosławna w Czerteżu istniała już w XV wieku, po uchwaleniu unii brzeskiej stała się ona unicką placówką duszpasterską. Nie wiadomo, ile budynków sakralnych istniało na miejscu dzisiejszej cerkwi wzniesionej w 1742.

W 1836 cerkiew została przebudowana, w rezultacie czego poważnym zmianom uległa jej bryła – z trzech kopuł umieszczonych nad nawą, prezbiterium i babińcem pozostała jedna. Do wschodniej ściany świątyni dobudowano, również z drewna, zakrystię. W tym czasie powstała również dekoracja wnętrza w postaci zespołu fresków, które w najlepszym stanie zachowały się w zakrystii i pomieszczeniu ołtarzowym. W 1887 obok cerkwi pojawiła się wolnostojąca dzwonnica, której głównym wykonawcą był Seńko Kikta.

W latach 20. dokonano dalszych zmian we wnętrzu obiektu - chór muzyczny przeniesiono nad przedsionek, wykonano nową polichromię. Dokonano również naprawy dachu.

W podziemiach cerkwi umieszczono trumny ze zmarłymi parochami^[2].

W 1946 cerkiew w Czerteżu została odebrana grekokatolikom i porzucona. Przetrwała jedynie dzięki przejęciu przez parafię rzymskokatolicką, tracąc jednak większość oryginalnego wyposażenia (obecne pochodzi z czasów współczesnych). Do grekokatolików wróciła dopiero po upadku PRL.

Architektura

Cerkiew w Czerteżu jest typową cerkwią bojkowską, drewnianą, trójdzielną, krytą gontem, z pojedynczą nawą. Posiada jedną baniastą kopułę (w przeszłości trzy, w układzie podobnym do stosowanego w cerkwi łemkowskiej. W bezpośrednim sąsiedztwie cerkwi rozciąga się zabytkowy greckokatolicki cmentarz, oraz pola uprawne i Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna "Jedność" w Czerteżu