Cerkiew Przemienienia Pańskiego w Jekaterynburgu

Cerkiew Przemienienia Pańskiego

Храм в честь Преображения Господня

6600000603[1] z dnia 28.12.2001.
cerkiew parafialna
Widok obecny
Państwo	Rosja
Obwód	swierdłowski
Miejscowość	Jekaterynburg
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Eparchia	jekaterynburska
Wezwanie	Przemienienia Pańskiego
Wspomnienie liturgiczne	6/19 sierpnia
Historia Data rozpoczęcia budowy 1807 Data zakończenia budowy 1830 Data poświęcenia 3 stycznia 1809, 21 kwietnia 1830 (kaplice), 1821 (główna cerkiew) Data zamknięcia 1937 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Data reaktywacji 1995
Dane świątyni Styl bizantyjsko-rosyjski Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 1
Położenie na mapie Jekaterynburga Cerkiew Przemienienia Pańskiego
Położenie na mapie Rosji Cerkiew Przemienienia Pańskiego
Położenie na mapie obwodu swierdłowskiego Cerkiew Przemienienia Pańskiego
56°46′51,1″N 60°38′56,8″E/56,780861 60,649111
Strona internetowa

Cerkiew Przemienienia Pańskiego (ros. Храм в честь Преображения Господня) – jedna z najstarszych prawosławnych cerkwi Jekaterynburga. Prace nad jej wzniesieniem trwały w latach 1808–1830. W czasach sowieckich zdewastowana i przekształcona w fabrykę produktów gumowych. Odzyskana przez wiernych w 1995.

Historia

Czasy Imperium Rosyjskiego

Pierwsza świątynia na terenie dzisiejszej cerkwi Przemienienia Pańskiego powstała w 1712 i poświęcona była św. Mikołajowi Cudotwórcy^[2]. Był to pierwszy prawosławny obiekt kultu na terenie Jekaterynburga, a wzniesiony został z błogosławieństwa metropolity syberyjskiego i tobolskiego Jana^[2]. Budynek był drewniany, a uroczystej konsekracji dokonano 12 lutego 1712^[a][2]. W 1747 spłonęła cerkiew św. Katarzyny, co spowodowało że dla prawosławnych mieszkańców miasta cerkiew Przemienienia Pańskiego (św. Mikołaja) ponownie stała się w zasadzie jedynym obiektem sakralnym w Jekaterynburgu^[3]. Drewniana cerkiew Objawienia Pańskiego znajdowała się dopiero w fazie wznoszenia, co sprawiło że władze, aby odciążyć cerkiew Przemienienia Pańskiego i zapewnić szerszy dostęp do nabożeństw mieszkańcom miasta, przyśpieszyły jej budowę^[3]. 27 września 1807, po prawie stu latach swego istnienia, jekaterynburska cerkiew św. Mikołaja spłonęła^[2]. Z pożaru udało się uratować srebrny kielich, patenę, ewangeliarz, krzyż, cyborium, a także lampy oraz świeczniki^[2]. Stopieniu uległ dzwon ważący około 40 pudów^[2]. Po oszacowaniu strat i uprzątnięciu terenu pogorzeliska szybko przystąpiono do budowy nowego miejsca kultu^[4].

W 1808 na miejscu dawnej drewnianej cerkwi poświęconej św. Mikołajowi stanął, tym razem już murowany, budynek nowej świątyni^[5]. Błogosławieństwa budowie udzielił ordynariusz eparchii permskiej, Justyn, w którego jurysdykcji znajdował się wówczas Jekaterynburg. Z uwagi na warunki klimatyczne panujące na ziemi uralskiej nabożeństwa liturgiczne miały odbywać się w różnych kaplicach w miesiącach zimowych i letnich^[4]. 3 stycznia 1809 konsekrowano południową kaplicę poświęconą Kazańskiej Ikonie Matki Bożej^[2]. W 1821 konsekrowano główny ołtarz, poświęcony Przemienieniu Pańskiemu, która nadała wezwanie całej cerkwi^[2]. 21 kwietnia 1830 konsekrowano północną kaplicę, która poświęcona została św. Mikołajowi Cudotwórcy^[2]. Wokół cerkwi powstał także w tym okresie cmentarz parafialny^[2].

Wnętrze (2014)

W tym czasie w okolicy budynku cerkiewnego umiejscowiono także trzy czasownie^[2]. Pierwsza znajdowała się przy moście przerzuconym przez jedną z pobliskich rzek. Była ona murowana i poświęcona św. Mikołajowi^[2]. Kolejna powstała w 1850 nieopodal samej cerkwi i dedykowana była Wniebowstąpieniu Pańskiemu. Trzecią wzniesiono jeszcze w 1836, a poświęcono ją w święto Przemienienia Pańskiego^[2]. Wszystkie trzy czasownie zostały zniszczone w czasach sowieckich^[2]. W latach sześćdziesiątych XIX wieku w związku ze wzrostem liczby wiernych uczestniczących w nabożeństwach okazało się, że budynek cerkwi jest za mały, by pomieścić wszystkich chętnych^[4]. Świątynia została więc przebudowana, a po jej dwóch stronach wzniesiono nowe kaplice – tym sposobem uzyskano więcej miejsca w jej centralnej części i zlikwidowano ciasnotę^[3]. Prace rozpoczęły się 12 maja 1863^[2]. Kaplicę Kazańskiej Ikony Matki Bożej ponownie konsekrowano 27 września 1864, a kaplicę św. Mikołaja 20 kwietnia 1867^[2].

W 1868 pochodzący z Rostowa kupiec Aleksiej Michajłowicz Pleszanow ufundował dla parafii kamienny budynek, który przeznaczono na szkołę parafialną, a także ofiarował jej kapitał w wysokości 300 rubli^[2]. Szkoła utrzymywana była ze źródeł kościelnych, a także z prywatnych darowizn wiernych^[2]. W 1910 r. W. Złokazow przekazał jej rzecz 250 rubli^[2]. W szkole nauczano m.in. śpiewu cerkiewnego, języka rosyjskiego i arytmetyki, a także organizowano odczyty i wykłady dla miejscowej ludności^[2]. Od 1910 parafia przy cerkwi Przemienienia Pańskiego działała na rzecz propagowania trzeźwości wśród mieszkańców miasta^[2]. W 1914, w święto Przemienienia Pańskiego, cerkiew stała się celem ogólnomiejskiej pielgrzymki z jekaterynburskich wspólnot parafialnych^[2]. Boska Liturgia sprawowana była przez jednego z biskupów, a mury świątyni nie mogły pomieścić wszystkich wiernych, którzy zapełnili plac przed nią się znajdujący^[2].

W 1915 parafia liczyła około 2500 osób^[2]. Posiadała ona dwa murowane domy i 17 dziesięcin^[2]. Duchowieństwo składało się z jednego prezbitera, jednego diakona i jednego lektora^[2]. W archiwach eparchii zachowały się dokumenty o wynagrodzeniu pobieranym przez ówczesnych kapłanów. Prezbiter uzyskiwał miesięcznie 295 rubli, diakon 150 rubli, lektor 59 rubli i 48 kopiejek, osoba wypiekająca prosforę otrzymywała za swą posługę 24 ruble i 54 kopiejki^[2]. Dochód parafii wynosił wtedy 1310 rubli i 30 kopiejek^[2].

Czasy sowieckie

Upadek Imperium Rosyjskiego i przewrót bolszewicki w 1917, a następnie rosyjska wojna domowa całkowicie zmieniły sytuację wspólnoty parafialnej skupionej wokół jekaterynburskiej cerkwi Przemienienia Pańskiego. Władze bolszewickie rozpoczęły prześladowanie prawosławia, co dotknęło także miejscowe duchowieństwo^[4]. Cerkiew dotknęły m.in. akcje otwierania relikwii i konfiskaty majątku. W 1926 władze miejskie przekazały budynek cerkwi odłamowi grigoriewców, którzy użytkować go mieli aż do zamknięcia świątyni^[2]. Prześladowania dotknęły także duchowieństwo, w 1937 aresztowano byłego kapłana parafii, Iasona Frołowa (ur. 1873, święcenia w 1898), który został następnie skazany na dziesięć lat w łagrach^[2]. 25 marca 1930 zburzono część kopuły cerkwi, a wkrótce rozebrano także jej dzwonnicę^[5]. W 1937 cerkiew ogołocono z resztek dekoracji i sprzętów liturgicznych, a następnie zamknięto^[2].

26 listopada 1938 władze Swierdłowska^[b] przekazały pocerkiewne budynki jednemu z zakładów przemysłowych znajdujących się w tej okolicy^[2]. Ich wartość oceniono na 114 500 rubli^[2]. Po agresji Niemiec na ZSRR na ten teren ewakuowano jedną z moskiewskich fabryk zajmujących się wytwarzaniem produktów wykonanych z gumy^[2]. Wewnętrzna część budynku została całkowicie przebudowana na potrzeby produkcji przemysłowej. Jednolite dotąd wnętrza podzielono na piętra, zamurowano niektóre okna, ustawiono ściany, zamontowano instalacje elektryczną i ciepłowniczą, a także system rur^[2]. 26 maja 1944 w fabryce wybuchł pożar. Nagromadzenie wielu łatwopalnych materiałów chemicznych sprawiło, że szybko rozprzestrzenił się on po budynku dawnej cerkwi^[2]. Konstrukcja obiektu przetrwała, ale wewnątrz dawna cerkiew została całkowicie zniszczona. Po zakończeniu wojny w budynku nadal działała fabryka^[2].

Odzyskanie i remont cerkwi

Zmiana sytuacji dawnej cerkwi Przemienienia Pańskiego nastąpiła dopiero wraz z rozpadem ZSRR i przemianami jakie zaszły w Federacji Rosyjskiej w latach dziewięćdziesiątych XX wieku^[6]. Jeszcze pod koniec epoki sowieckiej Kościół Prawosławny zaczął odzyskiwać swe dawne świątynie^[6]. 1 czerwca 1993 arcybiskup Melchizedek ogłosił plany wskrzeszenia dawnej parafii skupionej wokół cerkwi Przemienienia Pańskiego^[2]. W 1994 władze fabryki, która zajmowała budynek dawnej świątyni oczyściły go ze sprzętu przemysłowego. Ogłoszono, że zostanie ona zwrócona wiernym prawosławnym^[2]. Cerkiew była w bardzo złym stanie technicznym. Pojawiły się wątpliwości, czy odbudowa będzie w ogóle możliwa^[7]. Lata prowadzenia produkcji przemysłowo-chemicznej zniszczyły zabytkowe wnętrza i sprawiły, że w niczym nie przypominały one dawnej świetności^[2]. Dodatkowo centralna część świątyni, z dawną kopułą, groziła zawaleniem^[2].

W marcu 1995, jeszcze przed oficjalnym przejęciem budynku przez Rosyjski Kościół Prawosławny, rozpoczął się jego remont^[2]. W przeciągu zaledwie kilku tygodni dokonano prowizorycznych napraw, m.in. posadzek, ustawiono ołtarz oraz ikonostas, na dachu umieszczono krzyż oraz uprzątnięto wnętrza^[2]. Pośpiech miał na celu przygotowanie obiektu do sprawowania nabożeństwa w święta wielkanocne, które obchodzone były pod koniec kwietnia^[2]. W maju nieopodal cerkwi wzniesiono specjalną stelę, poświęconą zmarłym i poległym pracownikom pobliskiej fabryki^[2]. W międzyczasie postępowały prace remontowe, mające przygotować cerkiew do kolejnej wielkiej uroczystości, Święta Trójcy Świętej^[2]. Budynek i tereny przyległe zostały przekazane reaktywowanej parafii tuż przed świętem Przemienienia Pańskiego, które według kalendarza gregoriańskiego przypada 19 sierpnia^[2]. Specjalna komisja techniczna wydała też opinię, że pęknięcie w centralnej części obiektu (przy pozostałościach dawnej kopuły) nie grozi zawaleniem, co pozwoli tym samym na sprawowanie regularnych nabożeństw liturgicznych^[2]. Prace remontowe postępowały przy finansowym wsparciu wiernych, a także poprzez datki lokalnych przedsiębiorstw^[2]. Wymieniono posadzki, odrestaurowano ściany, odbudowano zniszczoną kopułę i dzwonnicę, przyłączono obiekt do sieci grzewczej i kanalizacyjnej^[2]. W latach 1997–1998 zakupiono ikonostasy do odnowionych kaplic (także dzięki ofiarności sponsorów, w tym jekaterynburskiego oddziału Łukoilu)^[2]. Utworzono także chór cerkiewny, szkołę niedzielną dla dzieci i dorosłych, a także parafialną bibliotekę^[2]. Do 2001 ukończono większość prac remontowych, zarówno we wnętrzach cerkwi jak i na zewnątrz^[2]. 6 stycznia 2012 poświęcono nowy, największy jak dotąd, dzwon cerkiewny^[8]. Został on odlany w Kamieńsku Uralskim^[8].

Cerkiew Przemienienia Pańskiego obecnie

Cerkiew Przemienienia Pańskiego w 2012. Po prawej stronie widoczny charakterystyczny komin

Świątynia położona jest na terenie tzw. Uktusa, który wchodzi w skład rejonu czkałowskiego^[4]. Charakterystycznym elementem znajdującym się nieopodal cerkwi Przemienienia Pańskiego w Jekaterynburgu jest komin jednego z pobliskich zakładów przemysłowych, który sprawia wrażenie bycia integralną częścią obiektu^[2]. W cerkwi znajdują się trzy relikwiarze (raki) z różnymi relikwiami prawosławnych świętych^[9]. Pierwsza raka zawiera relikwie m.in. świętych Mitrofana z Woroneża, Tichona Zadońskiego, Włodzimierza, Hioba Poczajowskiego, Innocenty, Filareta i Mikołaja Swiatoszy^[9]. Druga zawiera relikwie m.in. świętych Germana Sołowieckiego, Teodozjusza Czernihowskiego i Kukszy Odeskiego^[9]. W trzeciej znajdują się natomiast relikwie świętych z Starców Optyńskich, Izaaka I, Ambrożego, Mojżesza, Nektariusza i Antoniego^[9]. Szczególnym kultem wierni otaczają Ikonę Bogurodzicy „Pantanassa” (ros. i cs. Wsiecaryca; pol. Królowa Wszystkiego)^[9]. Oprócz niej w cerkwi znajdują się też ikony wspomnianych Starców Optyńskich, Matrony Moskiewskiej, Ukrzyżowania Chrystusa i Rzezi Dzieci Betlejemskich^[9].

W cerkwi organizowane są specjalne modlitwy w intencji nienarodzonych dzieci oraz kobiet, które poddały się aborcji^[10]. Z błogosławieństwa arcybiskupa jekaterynburskiego Wincentego przy cerkwi postanowiono wznieść kaplicę dedykowaną świętym-męczennikom Dzieciom Betlejemskim^[10]. W zamyśle twórców ma ona być miejscem modlitwy i pokuty, a parafia udzielać będzie pomocy kobietom znajdującym się w trudnych sytuacjach życiowych^[10]. Budowa rozpoczęła się w 2011 i trwała około osiemnastu miesięcy^[11]. 21 lipca 2011 poświęcono teren i wmurowano kamień węgielny^[12]. 27 października 2012 metropolita jekaterynburski Cyryl pobłogosławił krzyże i kopułę przyszłej kaplicy^[13]. 12 stycznia 2013 dokonał on jej uroczystej konsekracji^[11].

Parafia skupia się także na działalności charytatywnej, udzielana jest pomoc dla najuboższych i potrzebujących, na ten cel organizowane są zbiórki pieniędzy oraz specjalne aukcje dobroczynne^[14][15][16]. Parafia zapewnia także wsparcie rodzinom wielodzietnym^[17] oraz bezdomnym^[18]. Przy cerkwi działa szkoła niedzielna dla dzieci i dorosłych, w której cykl nauczania trwa trzy lata^[19]. W 1995 roku uruchomiona została biblioteka parafialna^[20]. Początkowo dysponowała ona około 500 woluminami o tematyce religijnej, by po 2010 liczba ta sięgnęła ok. 14 000 pozycji^[20]. Codziennie odbywa się Boska Liturgia, wiernym udzielane są też wszystkie dostępne dla nich sakramenty^[21].

21 maja 2012 świętowano trzechsetną rocznicę powstania pierwszej świątyni na terenie dzisiejszej cerkwi^[22]. W uroczystościach wzięli udział metropolita Cyryl, a także hierarchowie Kościoła Prawosławnego z eparchii jekaterynburskiej^[22]. W święto Przemienienia Pańskiego cerkiew jest chętnie odwiedzana przez wiernych. Mimo że jest w stanie pomieścić kilkaset osób, to tego dnia wierni nie mieszcząc się w jej wnętrzach, zmuszeni są do uczestnictwa w nabożeństwach na placu przed cerkwią^[7]. 19 sierpnia 2012, w dzień obchodów tego święta, Boskiej Liturgii przewodniczył metropolita jekaterynburski Cyryl^[23]. Cerkiew Przemienienia Pańskiego w Jekaterynburgu jest jednym z najchętniej odwiedzanych obiektów sakralnych w mieście^[24]. W niedziele i święta w nabożeństwach liturgicznych bierze udział prawie tysiąc wiernych^[24].

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona cerkwi ros.