Cerkiew Spaska na Berestowie

Cerkiew Spaska na Berestowie
Церква Спаса на Берестові
Distinctive emblem for cultural property.svg 80-382-0217
cerkiew
Ilustracja
Państwo

 Ukraina

Miejscowość

Kijów

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego

Eparchia

kijowska

Wezwanie

Zbawiciela (Spasa)

Położenie na mapie Kijowa
Mapa konturowa Kijowa, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Spaska na Berestowie”
Położenie na mapie Ukrainy
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego
Mapa konturowa Kijowa i obwodu kijowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Spaska na Berestowie”
Ziemia50°26′14,6″N 30°33′17,6″E/50,437389 30,554889
Freski w cerkwi
(c) Sergiy Klymenko, CC BY-SA 3.0
Fundamenty niezachowanych absyd cerkwi

Cerkiew Spaska na Berestowie[1] (także: Cerkiew Zbawiciela na Berestowie, ukr. Церква Спаса на Берестові) – cerkiew prawosławna w Kijowie, w obrębie kompleksu ławry Peczerskiej.

Historia

Berestowo było w średniowieczu posiadłością Włodzimierza Wielkiego, a później jego następców. Pierwsza wzmianka o klasztorze prawosławnym w tym miejscu pochodzi z 1073. Nie jest jednak dokładnie ustalone, kiedy powstał zachowany do dziś obiekt; najczęściej wskazuje się okres 1123–1125 ze względu na podobieństwa architektoniczne pomiędzy budynkiem w Berestowie a datującymi się z tych lat zabudowaniami klasztornymi na terenie Perejasławia.

Cerkiew poważnie ucierpiała w czasie najazdów: w 1240 spustoszyły ją wojska Batu-chana, a w 1482 – chana Mengli Gireja. Po tej ostatniej napaści została zrujnowana i po prowizorycznej adaptacji nabożeństwa zaczęli odprawiać w niej dopiero unici po 1596 r. Unici przekazali cerkiew prawosławnym w 1631 r., jednak cerkiew nie była użytkowana, ponieważ znajdowała się w zaawansowanej ruinie. Po 1638 r. z inicjatywy metropolity Piotra Mohyły cerkiew została odbudowana i przebudowana w stylu barokowym wg planów i udziale włoskiego architekta Octaviano Manciniego, na co wskazuje identyczność zastosowanych postgotyckich rozwiązań w nowo wzniesionym sanktuarium na Berestowie i w kościołach katolickich w Złotym Potoku i Podhajcach[2]. W szczególności widać to przy zastosowaniu „gotyzacji” sklepień, identycznych profilach żeber, wspornikach sklepiennych. Prace nad budową murów zakończono w 1640 r., a w 1643 r. Piotr Mohyła dokonał poświęcenia cerkwi. Nowo powstały obiekt w bardzo niewielkim stopniu przypominał oryginalną świątynię, z której zachowano jedynie narteks.

Obiekt przeszedł przebudowę w latach 50. XVIII wieku, jednak zachowano pochodzące z XVII wieku sanktuarium z absydą z dwoma pastoforiami po bokach[2]. W 1909 na skutek prac nadzorowanych przez znanego konserwatora zabytków Pokryszkina cerkiew odzyskała część cech średniowiecznych. Odkryto wówczas fundamenty niezachowanych absyd oraz część fresków ukrytych pod późniejszą dekoracją stiukową. W 1947 na miejscu domniemanego grobu Jerzego Dołgorukiego wzniesiono imponujący granitowy sarkofag według projektu P. Ostapenki.

Od lat 70. XX w. cerkiew pełni funkcje muzealne, chociaż odbywają się w niej również nabożeństwa (tylko w niedzielę).

W 2017 r. ogłoszono początek prac nad renowacją cerkwi, które mają zostać sfinansowane ze środków prywatnego ofiarodawcy[3].

Architektura

Cerkiew nie zachowała się w całości do naszych czasów. W momencie oddania do użytku miała trzy nawy, trzy absydy i najprawdopodobniej trzy cebulaste kopuły. Na południowej ścianie obiektu, pod wieżą, znajdowała się galeria przeznaczona dla księcia i jego rodziny. Wejście do cerkwi prowadziło przez narteks położony od zachodu. Obiekt wyróżniał się również bogatą dekoracją zewnętrzną w postaci fryzów, reliefów i blend. Został całkowicie wzniesiony z cegły.

Po rekonstrukcji dokonanej przez Piotra Mohyłę cerkiew jest mniejsza, jednak zamiast trzech kopuł ma ich pięć, nie zachowała się natomiast żadna z trzech absyd. Z XVII wieku pochodzi natomiast imponujący kompleks fresków z malowidłem przedstawiającym samego metropolitę klęczącego przed Chrystusem. Ikonostas w cerkwi pochodzi z lat 1813–1814 i został wykonany przez Fiodora Korobkę. W tym samym czasie Andrij Meleński wybudował dzwonnicę.

Przypisy

  1. Polski egzonim przyjęty na 121. posiedzeniu KSNG.
  2. a b Piotr Krasny, Odbudowa kijowskiej cerkwi Spasa na Berestowie przez metropolitę Piotra Mohyłę a problem nawrotu do gotyku w architekturze sakralnej Rusi koronnej w XVII wieku, [w:] Biuletyn Historii Sztuki nr 62 z 2000 roku, nr 3–4, ss.337–361
  3. В Киеве начинается реставрация церкви Спаса на Берестове, „Церковно-Научный Центр «Православная Энциклопедия»” [dostęp 2017-08-07] (ros.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Location Map Kyiv.png
Autor:
Twórcy OpenStreetMap
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Ta mapa została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Kyiv oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Districts of the Kiev region, from July 17, 2020