Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Moskwie (Kołomieńskie)

Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego

Церковь Вознесения Господня

cerkiew / muzeum
Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego i dzwonnica z cerkwią św. Jerzego
Państwo	Rosja
Miasto wydzielone	Moskwa
Miejscowość	Moskwa
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Eparchia	moskiewska miejska
Wezwanie	Wniebowstąpienia Pańskiego
Wspomnienie liturgiczne	40. dzień po Passze (Wielkanocy)
Historia Data rozpoczęcia budowy 1528 (?) Data zakończenia budowy 1532 Data poświęcenia 1532 Data zamknięcia po 1917 Aktualne przeznaczenie muzeum / świątynia prawosławna Fundator Wasyl III
Dane świątyni Styl ruski Architekt Piotr Mały Świątynia • materiał bud. • kamień Liczba ikonostasów 1 Ołtarz • liczba ołtarzy 1 Liczba naw 1
Położenie na mapie Moskwy Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego
Położenie na mapie Rosji Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego
55°40′02″N 37°40′15″E/55,667222 37,670833

Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego, Kołomieńskie^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Rosja
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II
Numer ref.	634rev
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1994 na 18. sesji
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego – prawosławna cerkiew w Moskwie, na terenie dawnej rezydencji wielkich książąt moskiewskich, a następnie carów w Kołomieńskie; w dekanacie św. Daniela Słupnika eparchii moskiewskiej miejskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.

Wyświęcona w 1532. Zabytek wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Historia

Rezydencję władców Moskwy wzniósł we wsi Kołomieńskie Iwan III Srogi. Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego z pewnością powstała z fundacji Wasyla III^[1]. Nie wiadomo, kiedy dokładnie rozpoczęto jej budowę^[2]. Cerkiewna tradycja łączy wzniesienie obiektu z narodzinami następcy tronu – Iwana; po jego przyjściu na świat Wasyl III wzniósł w Moskwie wiele świątyń prawosławnych. Być może jednak koncepcja budowy cerkwi pojawiła się już wcześniej, gdy Wasyl III rozwiódł się z Salomonidą Saburową i poślubił Helenę Glińską w 1526. Krok ten spotkał się z dezaprobatą znacznej części duchowieństwa i hierarchii cerkiewnej i budowa efektownej świątyni mogłaby być formą zadośćuczynienia. W takim wypadku prace nad wzniesieniem obiektu odwlekły się, gdyż władca poszukiwał odpowiedniego miejsca pod jego budowę i oczekiwał na przyjazd włoskiego architekta^[1]. Według jeszcze innej koncepcji świątynia powstała jako wotum za zwycięstwo nad Tatarami krymskimi^[1]. Cerkiew została ukończona w 1532, a poświęcił ją biskup kołomieński Wassian (Toporkow)^[1]. W pobliżu świątyni w XVI w. wzniesiono również dzwonnicę, w której urządzono niewielką cerkiew św. Jerzego^[1].

Niezależnie od intencji, z jakimi była wznoszona, cerkiew odgrywała również symboliczną rolę w projekcie uczynienia Moskwy Trzecim Rzymem i Nową Jerozolimą, centrum prawdziwego chrześcijaństwa. Wzgórze, na którym znajduje się Kołomieńskie, w nowej symbolice przestrzeni stolicy Rosji odgrywało rolę Góry Oliwnej. Architektura cerkwi miała zatem obrazować Wniebowstąpienie Pańskie, a zarazem powtórne przyjście Chrystusa, symbolizować potęgę Rusi – świętej ziemi wybranej przez Boga^[1]. Do ukończenia prac nad dzwonnicą Iwana Wielkiego cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego była najwyższą budowlą w Moskwie (jej wysokość przekracza 60 m)^[1].

Nierozstrzygniętą kwestią pozostaje autorstwo projektu cerkwi. Większość badaczy uważa, że plan świątyni jest dziełem włoskiego architekta zwanego na Rusi Piotrem Małym. Mniejsza grupa autorów jest zdania, że cerkiew zaprojektował artysta ruski^[1]. Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego jest pierwszą na ziemiach ruskich kamienną świątynią krytą dachem namiotowym. Taki kształt dachu nawiązywał do dawnej symboliki namiotu, wznoszącego się nad miejscem świętym, wypełnionym łaską bożą. Taka forma dachu świątyni zbudowanej przy rezydencji władców wskazywała na szczególne obdarzanie tą łaską nie tylko wiernych gromadzących się w budynku, ale i rodziny panującej, całej Moskwy i całego państwa^[1].

Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego była świątynią domową, przeznaczoną wyłącznie dla rodziny panującej. Była połączona z pałacem wielkich książąt, a następnie carów, krytą galerią. Pełniła również funkcje obronne – z niej sygnalizowano niebezpieczeństwo dla Moskwy od strony południowej. Za panowania Michała Romanowa w Kołomieńskie zbudowano jeszcze jedną cerkiew przeznaczoną dla rodziny władcy – cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej^[1].

Kołomieńskie straciło znaczenie jako rezydencja carska po przeniesieniu stolicy do Petersburga. Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego pozostawała celem pielgrzymek. W 1917 właśnie w tej świątyni znaleziono ikonę Matki Bożej „Władająca”, która zyskała następnie sławę cudotwórczej^[1].

Po rewolucji październikowej cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego została zamknięta, podobnie jak wszystkie świątynie w Kołomienskim z wyjątkiem cerkwi Kazańskiej Ikony Matki Bożej. W dawnej rezydencji carskiej w Kołomienskim powstał kołchoz „Ogorodnyj gigant”, a następnie muzeum. Świątynia Wniebowstąpienia Pańskiego nadal jest własnością muzeum, posiadając równocześnie od 1994 status patriarszego metochionu (podworja)^[1].

W 1996 zabytek został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO^[1].

Przypisy