Cerkiew Wszystkich Świętych w Piotrkowie Trybunalskim

Cerkiew Wszystkich Świętych
Distinctive emblem for cultural property.svg 265 z dnia 07.10.1976.
cerkiew parafialna
ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Miejscowość

Piotrków Trybunalski

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Diecezja

łódzko-poznańska

Katedra

od 22 kwietnia 2007

Wezwanie

Wszystkich Świętych

Wspomnienie liturgiczne

1. niedziela po Pięćdziesiątnicy

Położenie na mapie Piotrkowa Trybunalskiego
Mapa konturowa Piotrkowa Trybunalskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Wszystkich Świętych”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Wszystkich Świętych”
51°24′33,5160″N 19°41′22,7400″E/51,409310 19,689650
Strona internetowa

Cerkiew Konkatedralna Wszystkich Świętychprawosławna cerkiew parafialna w Piotrkowie Trybunalskim. Należy do dekanatu Łódź diecezji łódzko-poznańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Jest cerkwią konkatedralną tejże diecezji.

Ikonostas

Zlokalizowana przy ulicy Juliusza Słowackiego 15. Wzniesiona w latach 1844–1847, a rozbudowana według projektu rosyjskiego architekta Iwana Wasiljewicza Sztrema w latach 1867–1869.

Historia

Parafia grecka

Powstanie parafii prawosławnej w Piotrkowie związane jest z grupą Greków, która przybyła do Piotrkowa z Macedonii w połowie XVIII wieku. Król Stanisław August zezwolił na otwarcie w 1788 prawosławnej placówki duszpasterskiej[1] na strychu prywatnego domu, własności rodziny Grabowskich przy obecnym Placu Stefana Czarnieckiego (dawna ulica Krótka) 10[2]. Pierwszym proboszczem został hieromnich Grzegorz, pochodzący z wyspy Chios, mnich jednej ze wspólnot Athosu. Sprawował on swoje obowiązki do śmierci w 1832. Jego obowiązki przejął rosyjski duchowny, ks. Żadziński. Do 1839 parafia piotrkowska, jako etnicznie grecka, nie podlegała lokalnym strukturom Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego[1]. Dopiero po wymienionej dacie została w niej włączona, co oznaczało usunięcie z liturgii języka greckiego[2].

Pierwsza cerkiew

W miarę wzrostu liczby Rosjan zamieszkujących na stałe w Piotrkowie (kupców, urzędników, wojskowych), sprowadzanych po upadku powstania listopadowego, konieczna stała się budowa większej cerkwi prawosławnej oraz organizacja cmentarza tego wyznania[1]. W latach 1844–1847 powstała świątynia utrzymana w stylu neobizantyńskim, na planie krzyża greckiego[1]. Autorami projektu budynku byli architekci Marczewski i Gołoński[2]. Obiekt stanął na placu przy ulicy Kaliskiej (obecna Juliusza Słowackiego), na gruncie wykupionym za 5 tys. rubli od zakonu pijarów[2]. We wnętrzu świątyni znajdował się jednorzędowy drewniany ikonostas z dwunastoma ikonami napisanymi przez Aleksandra Kokulara[1]. Poświęcenie obiektu miało miejsce 28 listopada 1848[2].

Rozbudowa

Wskutek dalszego wzrostu liczby Rosjan cerkiew wzniesiona w latach 40. XIX w. stała się zbyt mała. W 1869, po powstaniu guberni piotrkowskiej, przystąpiono do jej rozbudowy. Sfinansował ją polski przedsiębiorca Ignacy Markiewicz[2]. Plan obiektu uległ przekształceniu wskutek wydłużenia ramion – z krzyża greckiego stał się krzyżem łacińskim. Od północy, południa i wschodu przesunięto ściany obiektu o siedem metrów, dostawiono przedsionek[2], nad którym wzniesiono dzwonnicę z czterema freskami w niszach (przedstawiały Świętych Cyryla i Metodego, św. Włodzimierza i św. Aleksandra Newskiego). Nad głównym wejściem znalazła się ikona Chrystusa Zbawiciela[2]. Zmodyfikowano wnętrze świątyni, m.in. wykonując na ścianach nową polichromię i dziewięć fresków[1]. Wstawiono trzy piece kaflowe i wymieniono posadzkę na marmurową[2]. Na dzwonnicy powieszono dziewięć dzwonów[2]. Nowy ikonostas wykonał Sieriebriakow, ikony do niego – Wasiljew[2].

Łączny koszt rozbudowy zamknął się w kwocie 24 tys. rubli[2]. 9 grudnia 1870 budynek został ponownie poświęcony[1]. W nowym kształcie był przeznaczony dla równoczesnego uczestnictwa 400 wiernych w nabożeństwie[2].

W 1886 cerkiew Wszystkich Świętych (określana w publikacjach XIX-wiecznych także mianem soboru) została odremontowana z inicjatywy generał-gubernatora piotrkowskiego i proboszcza miejscowej parafii ks. Stiepana Romanskiego. Dokonano wówczas naprawy dachu, wzmocnienia głównej kopuły, odnowienia fresków w niszach na kopule, pozłocenia krzyży na świątyni i części dachu dzwonnicy. We wnętrzu wykonano nowe freski opierając się ściśle na wyglądzie starszych, zaś ikonostas i boczne ikony w kiotach oczyszczono. Remont świątyni finansowany był częściowo przez Rosyjskie Towarzystwo Dobroczynne, które przekazało na ten cel 3 tys. rubli. Część materiałów budowlanych przekazały bezpłatnie państwowe zakłady oraz prywatny darczyńca[3].

22 kwietnia 2007 odbył się w cerkwi uroczysty ingres prawosławnego biskupa, Paisjusza, który został powołany na wikariusza diecezji łódzko-poznańskiej z tytułem biskupa piotrkowskiego. Cerkiew w Piotrkowie została podniesiona do rangi katedry. W uroczystości ingresu wzięli udział przedstawiciele władz miasta, oraz marszałek Sejmu Marek Jurek.

Cerkiew wpisano do rejestru zabytków 7 października 1976 pod nr 265[4].

Przypisy

  1. a b c d e f g E. Siegień: Historia parafii Wszystkich Świętych. cerkiew.pl. [dostęp 2012-05-03]. (pol.).
  2. a b c d e f g h i j k l m Piotrków Trybunalski: cerkiew Wszystkich Świętych. ekai.pl. [dostęp 2012-05-03]. (pol.).
  3. Obnowlenije sobornoj cerkwi w g. Pietrokowie. „Chołmsko-Warszawskij Jeparchialnyj Wiestnik”. R. XI, nr 1, s. 6, 1 stycznia 1887. 
  4. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Cerkiew piotrkw ikonostas.JPG
Autor: Loraine, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ikonostas cerkwi w Piotrkowie Trybunalskim
Orthodox church in Piotrków Trybunalski 01.JPG
Autor: Witia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cerkiew Wszystkich Świętych w Piotrkowie Trybunalskim.
Piotrków Trybunalski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Piotrków Trybunalski, Poland
Ta mapa of Piotrków Trybunalski została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.