Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego w Tomsku

Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego

церковь Воскресения Христова (Воскресенская церковь)

7010031000[1] z dnia 30.08.1960
cerkiew parafialna
Widok ogólny
Państwo	Rosja
Obwód	tomski
Miejscowość	Tomsk
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Eparchia	tomska
Wezwanie	Zmartwychwstania Pańskiego
Wspomnienie liturgiczne	Pascha
Historia Data rozpoczęcia budowy 1789 Data zakończenia budowy 1807 Data poświęcenia 1803 (dolna cerkiew), 1807 (górna cerkiew); 16 sierpnia 1996 (po reaktywacji) Data zamknięcia 1936 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Data reaktywacji 1996
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 6 Liczba ikonostasów 1 Ołtarz • liczba ołtarzy • wezwania ołtarzy bocznych 2 Zaśnięcia Matki Bożej (dolna cerkiew)
Położenie na mapie obwodu tomskiego Tomsk, cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego
Położenie na mapie Rosji Tomsk, cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego
56,49395°N 84,95470°E/56,493950 84,954700

Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego – prawosławna cerkiew w Tomsku, w jurysdykcji eparchii tomskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.

Pierwsza cerkiew pod tym wezwaniem została wzniesiona w Tomsku w 1622. Znajdowała się na terytorium zlikwidowanego cztery lata później monasteru Zaśnięcia Matki Bożej i została poświęcona przez metropolitę tobolskiego Cypriana. Świątynia była kilkakrotnie niszczona przez pożary i w końcu XVII w. była już w bardzo złym stanie technicznym. W związku z tym w 1789 rozpoczęto prace nad wzniesieniem cerkwi murowanej nawiązującej wezwaniem do starszego obiektu^[2]. Budowa nowej świątyni trwała osiemnaście lat i była finansowana z dobrowolnych ofiar wiernych. Wznoszeniem obiektu kierowali Jegor Domoniewski i Piotr Baranow. Cerkiew dolną, Zmartwychwstania Pańskiego, oddano do użytku liturgicznego w 1803. Górna została poświęcona cztery lata później, a jej wezwanie nawiązywało do monasteru Zaśnięcia Matki Bożej^[2].

Świątynia została wyremontowana w latach 1894–1895 z funduszy starosty parafialnego Aleksieja Kuchtierina oraz kupca z Tomska Pawła Szumiłowa. W czasie renowacji do cerkwi wstawiono piece, co umożliwiło odprawianie w niej nabożeństw przez cały rok (dotąd w nieogrzewanym obiekcie Święta Liturgia była odprawiana jedynie wiosną i latem). Do obiektu wstawiono nowy ikonostas i ikony. Od 1896 przy cerkwi działała szkoła parafialna dla dzieci obojga płci^[2]. W sąsiedztwie budowli wzniesiono dzwonnicę, na której zawisł dzwon upamiętniający koronację cara Mikołaja II i jego małżonki Aleksandry Fiodorowny. Ważył on blisko 17 ton i był trzecim co do wielkości dzwonem na Syberii, zaś koszt jego odlania wyniósł ponad 18 tys. rubli^[2].

Po rewolucji październikowej, w czasie akcji konfiskaty majątku ruchomego Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w 1922 z cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego zarekwirowana została część cennego wyposażenia – kadzidła, lampki przed ikonami, krzyże, podświeczniki. W 1930 dzwon z 1896 został strącony z cerkiewnej dzwonnicy i rozbity na części, które następnie przetopiono^[2].

W cerkwi, do jej zamknięcia, służył w 1936 ostatni przed wielką czystką biskup tomski – Serafin (Szamszew)^[3].

Świątynia została ostatecznie zamknięta w 1936. Początkowo była przeznaczona do całkowitego zniszczenia, ostatecznie jednak zaadaptowano ją na internat robotniczy, a następnie garaż i magazyn zbożowy. W latach 40. XX wieku w obiekcie swoją siedzibę znalazło Centralne Archiwum Państwowe Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej Dalekiego Wschodu. Rząd radziecki nakazał bowiem ewakuację archiwów z Krajów Nadmorskiego i Chabarowskiego oraz części obwodu czyckiego, w obawie przed agresją japońską^[2].

W 1974 budynek otrzymał status zabytku. W latach 80. i 90. XX w. elewacje świątyni zostały odremontowane, wzniesiono od nowa otaczające ją przed 1936 ogrodzenie. W 1995 archiwum opuściło budynek cerkwi^[2]. Ponowna konsekracja obiektu miała miejsce 16 sierpnia 1996^[2].

Przypisy