Chaim Natan Widawski

Chaim Natan Widawski
Chaim Natan Widawski
Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1904 Zduńska Wola
Data i miejsce śmierci	9 czerwca 1944 Łódź
Przyczyna śmierci	popełnił samobójstwo w Litzmannstadt Ghetto
Zawód, zajęcie	kupiec

Chaim Natan Widawski (ur. 10 lutego 1904 w Zduńskiej Woli, zm. 9 czerwca 1944 w łódzkim getcie) – żydowski kupiec, działacz społeczny, aktywista syjonistyczny.

Życiorys

Był jednym z dziesięciorga dzieci Dawida Henocha i Bili Hendli z d. Abubicz. Wcze­śnie osierocony przerwał naukę w szkole i przy­jechał do Łodzi w poszukiwaniu pracy. Tu pracował, uczył się i działał w ruchu Ogólnych Syjonistów „Hatechija”, zgrupowanych wokół posła na Sejm – Izaaka Grünbauma.

Na początku niemieckiej okupacji został zamknięty w łódzkim getcie, zamieszkiwał wspólnie z Rywką Nachą (ur. 10 listopada 1897), Frajdą Leą (ur. 3 stycznia 1928) i Brajną Hendlą (ur. 20 listopada 1932) przy ul. Młynarskiej 38. Wybrany z ramienia swojej partii do utworzonej w getcie tzw. Egzekutywy Syjonistycznej, działał w jej ramach przy organizowaniu sa­mopomocy społecznej.

Specyficzne warunki całkowitej izolacji jakie niemieccy okupanci zastosowali w hermetycznych i pilnie strzeżonych gettach, odcinały zamkniętą w nim ludność nie tylko od źródeł dodatkowego zaopatrzenia i od wszelkiego kontaktu ze zorganizowanym na okupowanych terenach podziemiem żydow­skim i polskim, lecz także od wszelkich źródeł wiadomości ze świata zewnętrznego, co wzma­gało powszechne poczucie beznadziejności i krańcowej depresji.

W tej sytuacji zorganizowała się grupa słuchaczy wiadomości uzyskiwanych dzięki zmontowanemu w getcie prymitywnemu aparatowi radiowemu. Jednym z jej organi­zatorów był Widawski, który wziął na siebie dodatkowe i – jak uważał – główne zadanie, kolportowania wysłuchanych wiado­mości rozgłośni londyńskiej wśród ludności getta. Redagowane i kolporto­wane przez niego biuletyny utrzymane były zawsze w duchu optymistycznym, budziły na­dzieję na szybki koniec wojny i cierpień. Poja­wienie się Widawskiego w miejscach pracy wi­tane było zwykle z radosnym zaciekawieniem, a on sam uważany był za zwiastuna jasnej przyszłości.

6 czerwca 1944 r., rozpoczęła się inwazja aliantów w Normandii Operacja Overlord, Niemcy - zaniepokojeni objawami radości wyczuwalnymi na ulicach getta - zli­kwidowali jedyne źródło wiadomości, aresztu­jąc zadenuncjowaną grupę słuchaczy radia. Widawskiemu udało się uniknąć aresztowania. Poszukiwany przez gestapo i niemiecką policję kryminalną, ukrywał się wspomagany przez bliską mu członkinię partii. Jednak wo­bec ogłoszonej przez Niemców groźby wzięcia zakładników, 9 czerwca 1944 r. popełnił samobój­stwo, zażywając cyjanek potasu. W obawie przed aresztowaniem nikt z działają­cych w konspiracji nie wziął udziału w jego po­grzebie. Dopiero po kilku dniach odwiedzono i uporządkowano jego grób zaznaczając miejsce pochówku kamieniami. Zmarły w pozostawionych listach prosił towarzyszy partyjnych, aby po zakończeniu wojny przewiezio­no jego zwłoki do Izraela.

Tablica w Łodzi upamiętniająca Chaima Natana Widawskiego (2013)

Jego życzenie zostało spełnione 17 maja 1972 r., gdy po ekshumacji z cmentarza na ul. Brackiej jego zwłoki pochowano w Izraelu na cmentarzu Nachalat Icchak obok takich osobistości, jak poeta Icyk Manger i in.

Postać Widawskiego stała się pierwowzorem Jakuba Heyma, bohatera powieści Jakub Kłamca, napisanej przez urodzonego w Łodzi niemiec­kiego pisarza Jurka Beckera (1969). Na podsta­wie tej powieści studio DEFA zrealizowało film, który zdobył nagrodę Srebrnego Niedźwiedzia na festiwalu filmowym w Berlinie (1975), a amery­kański reżyser Peter Kassovitz w 1999 r. nakręcił film Jakub Kłamca, z Robinam Williamsem w roli głównej.

Bibliografia

• Andrzej Kempa, Marek Szukalak Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych Tom IV od A do Z, Łódź 2004, Oficyna Bibliofilów, s. 158, ​ISBN 83-87522-67-8​,
• Sara Zyskind Światło w dolinie łez, Łódź 1994, s. 120,
• Jakub Poznański Dziennik z łódzkiego getta, Warszawa 2002, s. 155