Charles Aznavour

Charles Aznavour

Charles Aznavour (1963)
Imię i nazwisko	Szahnur Waghinak Aznawurian
Data i miejsce urodzenia	22 maja 1924 Paryż
Data i miejsce śmierci	1 października 2018 Mouriès
Zawód	kompozytor, piosenkarz, aktor filmowy
Współmałżonek	Micheline Rugel Evelyne Plessis Ulla Thorsell
Odznaczenia
Strona internetowa

Charles Aznavour, właśc. Szahnur Waghinak Aznawurian (orm. Շահնուր Վաղինակ Ազնավուրյան^[1]; ur. 22 maja 1924 w Paryżu, zm. 1 października 2018 w Mouriès^[2]) – francuski piosenkarz, kompozytor, autor tekstów piosenek i aktor filmowy pochodzenia ormiańskiego.

Był niewysokiego wzrostu, obdarzony charakterystycznym głosem^[3], w drugiej połowie XX wieku stał się jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci światowej muzyki rozrywkowej. Skomponował około 1000 piosenek (w tym ok. 150 do tekstów po angielsku, 100 po włosku, 70 po hiszpańsku i 50 po niemiecku). Sprzedał ponad 200 milionów płyt na całym świecie^[4]. Wystąpił w ponad 60 filmach.

Bywał nazywany francuskim Frankiem Sinatrą. Tematem jego piosenek była na ogół miłość. Artysta mówił i śpiewał w wielu językach: po francusku, angielsku, włosku, neapolitańsku, hiszpańsku, niemiecku, rosyjsku, portugalsku i po ormiańsku. W tym ostatnim języku nagrał XVIII-wieczną pieśń poety Sajat-Nowa. Z kolei piosenka Que C’est Triste Venise (Jakże smutna jest Wenecja) została przez niego zaśpiewana w rekordowej liczbie wersji: włoskiej (Com'è Triste Venezia), hiszpańskiej (Venecia Sin Ti), angielskiej (How Sad Venice Can Be) i niemieckiej (Venedig im Grau).

Charles Aznavour – Warszawa, 23 czerwca 2014

Życiorys

Dzieciństwo

Urodził się w Paryżu jako syn ormiańskich emigrantów: Mikajela Aznawuriana i Knar Baghdasarian. Jego ojciec urodził się w Achalciche w Gruzji, a matka pochodziła z kupieckiej rodziny z Turcji. Oboje rodzice zatrzymali się tymczasowo we Francji w drodze do USA. Musieli czekać na wizę wjazdową, gdy na świat przyszedł ich syn.^[5] Muzykalni rodzice pierwsi odkryli u swego dziecka talent muzyczny (mały Charles uczył się grać [krótko] na skrzypcach i później na pianinie) i bardzo wcześnie wprowadzili je w świat teatru.

Zaczął występować już w wieku 9 lat, śpiewając w duecie ze starszą siostrą Aïdą w restauracji ormiańskiej, prowadzonej przez ojca. Wtedy też zaczął używać pseudonimu, pod którym będzie go znał cały świat – Charles Aznavour. W latach 30. XX w. występował na francuskiej prowincji, grając w lokalnych teatrach. Wystąpił też w kilku filmach^[5].

Kariera artystyczna

Lata 40. i 50.

Już w wieku młodzieńczym zaczął komponować piosenki i śpiewać je w duecie z Pierre’em Roche’em. Przełom w jego karierze artystycznej nastąpił, gdy obu usłyszała Édith Piaf i zaprosiła w 1946 na swoje tournée po Francji, a następnie po USA i Kanadzie. W 1952 Aznavour powrócił z amerykańskiego tournée do Francji sam, gdyż jego partner pozostał w Kanadzie z nowo poślubioną żoną. Aznavour wznowił współpracę z Édith Piaf^[5]. Sukces artystyczny nie przyszedł od razu. Krytykom nie podobał się głos Aznavoura, jego niski wzrost (161 cm) i sposób bycia na scenie. Jednak jego piosenki podobały się coraz bardziej publiczności i w II poł. lat 50. Aznavour już liczył się na muzycznej scenie Francji^[6]. Miał wówczas w repertuarze ok. 30 piosenek, a wśród nich takie przeboje jak Sur ma vie, Parce que czy Après l’amour.

1957 był rokiem wielkiego triumfu Aznavoura, który dał serie koncertów w paryskich salach: Alhambrze, a następnie w Olympii. Zdążył jeszcze odbyć (z sukcesem) międzynarodowe tournée. W 1958 wystąpił w filmie Jean-Pierre’a Mocky’ego Les dragueurs, a później w filmie Georges’a Frange’a La tête contre les murs (za który otrzymał nagrodę w kategorii: Najlepszy Aktor Roku)^[5].

Lata 60.

W latach 60. ugruntował już swoją popularność w Europie i na świecie. Na początku dekady wystąpił w prestiżowej nowojorskiej Carnegie Hall, a następnie odbył długie międzynarodowe tournée po Turcji, Libanie, Grecji, Afryce i ZSRR, gdzie miał okazję odwiedzić ojczyznę przodków i jej stolicę Erywań; zaśpiewał tam przebój La mamma^[5].

Kiedy Aznavour ostatecznie powrócił do Francji w 1965, dał niezapomniany koncert One Man Show w Olympii; w ciągu 12 tygodni przy pełnej widowni wykonywał 30 piosenek. Latem tego samego roku wystąpił w filmie Pierre’a Granier-Deferre’a, Paris au mois d’août, a pod koniec roku w musicalu Monsieur Carnaval. La bohême, piosenka z tego musicalu stała się najbardziej znanym przebojem w całej jego karierze^[5]. Jego piosenka La Mamma w 1966 została sprzedana we Francji w liczbie ponad 1 mln egzemplarzy^[6]. W tym samym roku piosenkarz odbył tournée po Kanadzie i Antylach Francuskich. Koniec lat 60. to ponowne udane występy w paryskiej Olympii. W 1969 Aznavour otrzymał nagrodę przyznaną mu przez Association of American Songwriters and Composers oraz medal La Médaille Vermeil w Paryżu za piosenkę Hier encore^[5].

Lata 70.

Rok 1970 rozpoczął się od koncertów w USA, w tym na Broadwayu. Na początku 1971 Aznavour powrócił do Paryża dając koncert w Olympii. Kilka miesięcy później we Włoszech dostał nagrodę Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Wenecji za włoską wersję piosenki Mourir d’aimer^[5].

Jego repertuar stał się bardziej zróżnicowany; artysta zainteresował się tematyką społeczną i obyczajową: Le temps des loups (o przemocy w miastach), wspomniana Mourir d’aimer (o Faits divers) czy Comme ils disent (o homoseksualizmie). Zaczął też pisać pamiętniki (wydane w USA jako Aznavour par Aznavour).

Początek i koniec 1972 to występy w Olympii, sukces piosenki Les plaisirs démodés, która osiągnęła szczyty list przebojów oraz operetka Douchka, napisana wspólnie ze szwagrem, kompozytorem Georges’em Garvarentzem^[5].

W 1974 Aznavour odniósł wielki sukces w Wielkiej Brytanii, kiedy jego piosenka She osiągnęła pierwsze miejsce na liście przebojów i status platynowej płyty; jakby na przekór, we Francji sprzedawała się słabo.

W 1975 Aznavour napisał balladę Ils sont tombés w 60. rocznicę ludobójstwa Ormian w 1915. Później wystąpił w filmie Claude’a Chabrola Folies Bourgeoises. Jego popularność osiągnęła szczyt – po jego piosenki zaczęli sięgać inni: Ray Charles (La Mamma), Fred Astaire (własna wersja Les plaisirs démodés w 1976) i Bing Crosby Hier encore w 1977, tuż przed śmiercią. Pod koniec dekady Aznavour wystąpił w filmie Volkera Schlöndorffa Blaszany bębenek (1979), nagrodzonym Złotą Palmą na 32. MFF w Cannes^[5].

Charles Aznavour – Warszawa, 23 czerwca 2014

Lata 80.

W 1983 piosenkarz zerwał współpracę z wytwórnią Barclay. Dwa lata później podpisał kontrakt z wytwórnią Trema, która obiecała wznowić jego wczesne albumy. W 1984 był gwiazdą Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie.

W 1986 Aznavour po raz pierwszy napisał scenariusz filmowy – do filmu Paula Boujenaha Yiddish Connection; w filmie tym zagrał zresztą jedną z głównych ról. Zasiadał również w jury konkursu głównego na 39. MFF w Cannes (1986).

1987 to rok tournée po USA wspólnie z amerykańską piosenkarką Pią Zadorą, a następnie wystąpił w paryskim Palais des Congrès i odbył tournée po Francji pod koniec roku. W 1988 ponownie wystąpił w Palais des Congrès.

Po tragicznym trzęsieniu ziemi w Armenii w 1988 Aznavour pomagał ojczyźnie swoich rodziców poprzez akcję charytatywną Aznavour for Armenia. Razem z Georges’em Garvarentz’em napisał piosenkę Pour toi Arménie (Dla ciebie, Armenio), która została wykonana przez grupę kilkudziesięciu francuskich artystów (głównie piosenkarzy i aktorów) i utrzymywała się na liście przebojów przez 18 tygodni. Sprzedana została, jako tzw. singel charytatywny (na stronie B była piosenka Ils sont tombés) w nakładzie ponad 1 mln egzemplarzy^[5]. Charles Aznavour doczekał się placu własnego imienia w centrum Erywania, a także pomnika w mieście Giumri, które odnotowało największą liczbę ofiar we wspomnianym trzęsieniu ziemi.

Lata 90.

W 1995 Aznavour został mianowany Ambasadorem i Stałym Przedstawicielem Armenii przy UNESCO. Artysta był również członkiem organizacji charytatywnej Armenia Fund, która od 1992 roku przekazała ponad 150 milionów dolarów na pomoc humanitarną i rozwój infrastruktury w Armenii.

8 lutego 1997^[7] otrzymał prestiżową nagrodę filmową Cezara Honorowego, przyznawaną przez francuską Akademię Sztuki i Techniki Filmowej^[8].

12 lipca 1997 Aznavour świętował 50. rocznicę swojej działalności w show-businessie na festiwalu w Montreux w Szwajcarii. 15 września został odznaczony przez prezydenta Francji Jacques’a Chiraca orderem Legii Honorowej^[5].

Lata 2000.

We wrześniu 2003 opublikował kolejne swoje pamiętniki – Le temps des avants (wyd. Flammarion) W 2004 za działalność humanitarną Aznavour otrzymał tytuł „Narodowego Bohatera” Armenii (najwyższe odznaczenie państwowe tego kraju).

Jesienią 2006 artysta rozpoczął swe pożegnalne światowe tournée, występując najpierw w USA i Kanadzie, zbierając pozytywne recenzje^[5]. We wrześniu wziął udział w wielkim koncercie w Erywaniu. Wśród audytorium znajdowali się: były prezydent Armenii Robert Koczarian oraz prezydent Francji Jacques Chirac, składający właśnie oficjalną wizytę w Armenii. Następnie, już we Francji, Aznavour zainaugurował sezon kulturalny Arménie mon amie.

W tym samym 2006 82-letni artysta udał się w podróż na Kubę, gdzie razem z miejscowym muzykiem Chucho Valdésem, nagrał swój nowy album Colore Ma Vie, zaprezentowany na koncercie artysty w Moskwie w kwietniu 2007^[5].

Rok 2007 Aznavour rozpoczął koncertami w Japonii i Azji, a w lipcu 2007 wziął udział w Vieilles Charrues Festival. Druga połowa 2007 to występy artysty w Paryżu, gdzie dał ponad 20 przedstawień w Palais des Congrès; następnie udał się na tournée po Belgii, Holandii i Francji. Artysta cały czas twierdził, że zakończy to pożegnalne tournée, jeżeli czas mu pozwoli, w 2010 roku. Podczas koncertów śpiewał, podobnie jak i wcześniej, w kilku językach – głównie po francusku i angielsku, ale także po włosku i hiszpańsku.

Rok 2007 przyniósł też jego kolejny album Forever Cool (Capitol/EMI), na którym m.in. śpiewał w duecie z głosem Deana Martina znany przebój tego ostatniego Everybody Loves Somebody Sometimes.

18 stycznia 2008 Aznavour uczestniczył gościnnie we francuskim reality show Star Academy, gdzie zaśpiewał swój przebój Emmenez-Moi z Jérémy Chapronem.

Od lutego 2008 roku pełnił funkcje ambasadora Armenii w Szwajcarii, co zaproponowano mu w związku z jego zasługami dla ojczyzny^[9].

Również w lutym 2008 Aznavour odbył tournée po Portugalii, a wiosną udał się w długą trasę koncertową po Ameryce Południowej (Argentyna, Brazylia, Chile i Urugwaj). Latem występował w Quebecu, a jesienią znów powrócił do Ameryki Południowej.

5 lipca 2008 Aznavour został odznaczony Orderem Kanady po czym następnego dnia dał koncert na słynnym Polu Bitwy o Quebec w ramach uroczystości 400-lecia założenia miasta Québec.

26 grudnia 2008 prezydent Armenii Serż Sarkisjan podpisał dekret o nadaniu ormiańskiego obywatelstwa Aznavourowi w uznaniu m.in. jego zasług dla narodu ormiańskiego^[10].

W styczniu 2010 Aznavour oraz senegalski piosenkarz Youssou N’Dour, razem z ponad czterdziestoma gwiazdami francuskiej estrady nagrali video „1 geste pour Haïti chérie” w geście pomocy dla ofiar katastrofalnego trzęsienia ziemi na Haiti^[11].

Charles Aznavour z córką Katią, podczas koncertu w Polsce – Warszawa, 23 czerwca 2014

Współpraca z innymi artystami

Długa jest lista artystów, którzy nagrywali piosenki Aznavoura bądź współpracowali z nim m.in.: Fred Astaire, Shirley Bassey, Andrea Bocelli, José Carreras, Ray Charles, Bing Crosby, Bob Dylan, Josh Groban, Julio Iglesias, Mireille Mathieu, Liza Minnelli, Nana Mouskouri, Laura Pausini i wielu innych.

W 1974 Jack Jones nagrał cały album z kompozycjami Aznavoura, zatytułowany Write Me a Love Song, Charlie, wznowiony na CD w 2006.

Aznavour i słynny włoski tenor Luciano Pavarotti zaśpiewali razem słynną arię Charles’a Gounoda Ave Maria.

Elvis Costello nagrał piosenkę She dla filmu Notting Hill.

Jeden z przyjaciół i współpracowników Aznavoura, słynny hiszpański tenor Plácido Domingo, często wykonywał jego utwory (studyjny program Les bateaux sont partis z 1985 roku, kilkakrotne wykonanie Ave Maria w 1994).

W 1994 Aznavour wystąpił razem z Domingo oraz norweską sopranistką i piosenkarką Sissel Kyrkjebø w trzecim koncercie Dominga Christmas in Vienna. Wszyscy troje wykonywali w nim kolędy, składanki, duety, a sam koncert był transmitowany na cały świat; ukazał się też na CD.

Również album Aznavoura Duos, wydany w grudniu 2008, jest owocem jego współpracy z zaprzyjaźnionymi artystami i przyjaciółmi, m.in.: Céline Dion, Laurą Pausini, Lizą Minnelli, Naną Mouskouri, Carole King, Deanem Martinem, Paulem Anką, Joshem Grobanem, Bryanem Ferrym, Eltonem Johnem, Plácido Domingo, którzy w duecie z nim wykonywali jego największe przeboje lub których głos wykorzystano przy aranżowaniu duetów.

Życie prywatne

W 1946 Aznavour ożenił się z przyjaciółką Micheline, która w następnym roku urodziła ich pierwsze dziecko, córkę Sédę. W 1952 Micheline urodziła syna, Charles’a^[5]. W 1956 Aznavour ożenił się po raz drugi – z Evelyne Plessis i w tym samym roku urodził się ich syn Patrick^[5], a w 1968 ożenił się po raz trzeci – ze Szwedką Ullą Thorsell w Las Vegas (później zawarli ślub także w kościele ormiańskim w Paryżu, drugi ślub kościelny Aznavoura bez unieważnienia pierwszego zawartego w 1946 z Micheline). W 1969 urodziła się córka Katia, w 1971 – syn Misha, a w 1977 – syn Nicolas^[5].

Mieszkał w Saint-Sulpice niedaleko Lozanny w Szwajcarii, a w miesiącach letnich – w Mouriès w Prowansji^[12].

Zmarł 1 października 2018 roku w wieku 94 lat. 5 października 2018 miał miejsce narodowy hołd dla piosenkarza na dziedzińcu Pałacu Inwalidów w Paryżu, w obecności prezydenta Francji Emmanuela Macrona i premiera Armenii Nikola Paszyniana. Dzień później, po nabożeństwie żałobnym w katedrze ormiańskiej św. Jana Baptysty w Paryżu, został pochowany na cmentarzu w Montfort-l’Amaury, w grobie rodzinnym.

Dyskografia

Najbardziej znane piosenki

Książki

• Aznavour par Aznavour, Paryż, Éditions Fayard, 1970 (ISBN 978-2-7020-0214-8)
• Des mots à l’affiche, Paryż, Le Cherche-midi Editeur, 1991 (ISBN 978-2-86274-210-6)
• Mes chansons préférées, Paryż, Editions Christian Pirot, 2000 (ISBN 978-2-86808-148-3)
• Le temps des avants, Paryż, Éditions Flammarion, 2003 (ISBN 2-08-068536-8); wydanie polskie: Kiedyś... Wspomnienia, Warszawa, Wydawnictwo „Studio EMKA”, 2005 (ISBN 83-88607-46-4)
• Images de ma vie (album fotograficzny); Paryż, Flammarion, 2005 (ISBN 978-2080689146)
• Mon père, ce géant, Paryż, Éditions Flammarion, 2007 (ISBN 2-08-120974-8)
• À voix basse, Paryż, Éditions Don Quichotte, 2009 (ISBN 978-2-35949-001-5)
• D’une porte l’autre, Paryż, Éditions Don Quichotte, 2011 (ISBN 978-2-35949-044-2)
• En haut de l’affiche, Paryż, Éditions Flammarion, 2011 (ISBN 978-2-08-125710-8)
• Tant que battra mon cœur, Paryż, Éditions Don Quichotte, 2013(ISBN 978-2359491623)
• Ma vie, mes chansons, mes films (album); współautorzy: Philippe Durant et Vincent Perrot, Paryż, Éditions de la Martinière, 2015 (ISBN 978-2732470832)
• Retiens la vie, Paryż, Don Quichotte 2017 (ISBN 978-2-35949-683-3)

Przypisy

Bibliografia

• Biografia piosenkarza na RFI musique. rfimusique.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-10)].

Linki zewnętrzne

• Charles Aznavour – oficjalna strona internetowa
• Charles Aznavour w bazie IMDb (ang.)
• Charles Aznavour w bazie Filmweb
• Charles Aznavour w bazie Notable Names Database (ang.)
• Charles Aznavour na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”